روابط مصر و سودان و نقش آن در ثبات منطقه ای

دوران همسایگی مصر و سودان همواره با فراز و فرودهایی همراه بوده است. بخشی از اختلاف ها به مسائل سرزمینی برمی گردد و برخی دیگر به موضوع های سیاسی و امنیتی.

از این رو، سفر بیست و ششم مهرماه «عمر حسن البشیر» رییس جمهوری سودان، به مصر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

تارنمای مصری «فیتو» بیست و ششم مهر گزارش کرد «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری این کشور، پس از استقبال از البشیر در فرودگاه قاهره در کاخ ریاست جمهوری از او پذیرایی کرد.

بر پایه این گزارش، ۲ طرف درباره روابط دوجانبه، مسائل مشترک، راه های همکاری در زمینه های اقتصادی، بازرگانی و… و شیوه های کاهش موانع صحبت کردند.

همچنین آنان در این دیدار موضوع همکاری های امنیتی، کنترل مرزها برای جلوگیری از ورود تروریست ها و سلاح به خاک ۲ کشور، اختلاف های مرزی بر سر منطقه «حلایب» و موضوع سد «النهضه» را بررسی کردند.

این سفر البشیر، نخستین سفر رسمی وی از زمان به قدرت رسیدن عبدالفتاح السیسی در خردادماه پیش است.

** مخالفان؛ سبب تیرگی روابط مصر و سودان

از زمان برکناری «محمد مرسی» رییس جمهوری پیشین مصر، روابط این ۲ کشور تیره به نظر می رسد. افزون بر اختلاف های مرزی و موضع گیری بر سر آب رود نیل، ۲ کشور از یکدیگر به سبب پذیرش مخالفان گلایه هایی داشته اند.

پس از برکناری مرسی در مصر، بسیاری از رهبران «اخوان المسلمین» جنبش پشتیبان دولت پیشین، به سودان فرار کرده و از این کشور راهی ترکیه و قطر شدند. برخی دیگر از رهبران این جنبش هم در سودان ساکن شده اند.

این عامل سبب شده است دولت مصر، سودان را به پشتیبانی از اخوان المسلمین متهم کند.

از سوی دیگر برخی رهبران و مخالفان دولت سودان هم در مصر سکونت گزیده و فعالیت خود را علیه دولت عمر البشیر ادامه داده اند.

این مسائل اختلاف هایی را میان ۲ کشور به وجود آورده است و هر یک دیگری را به پشتیبانی از مخالفان خود متهم می کند.

در این پیوند، روزنامه «المصریون» بیست و ششم مهر نوشت: به سبب پشتیبانی سودان از گروه اخوان المسلمین مصر میان قاهره و خارطوم تنش وجود دارد.

همچنین «صلاح الدومه» استاد علوم سیاسی دانشگاه «ام درمان» سودان، بیست و چهارم مهر به تارنمای شبکه رسانه ای «المحیط» امارات گفت: مساله ای که دولت سودان را رنجیده خاطر کرده، پشتیبانی قاهره از گروه های مخالف سودان و راه دادن این مخالفان به خاک مصر است. قاهره نیز از پشتیبانی دولت سودان از گروه اخوان المسلمین مصر نگران است.

بر پایه این گزارش، «صادق المهدی» رهبر حزب ملی «الامت» یکی از بزرگ ترین احزاب مخالف دولت سودان، از مردادماه در قاهره به سر می برد.

به نوشته المحیط، صادق المهدی همان ماه در پاریس قراردادی را با گروه های مسلح مخالف نظام سودان امضا کرد و خشم دولتمردان سودان را برانگیخت.

این گروه های مسلح در هشت ایالت از ۱۸ ایالت سودان با ارتش درگیر هستند.

** نگرانی ها درباره رود نیل

نیل طولانی ترین رود جهان است که از رشته کوه های مرکزی آفریقا سرچشمه می گیرد و از کشورهایی مانند اوگاندا، سودان جنوبی، اتیوپی، سودان و مصر به ویژه خارطوم و قاهره می گذرد و سرانجام به دریای مدیترانه می ریزد.

چگونگی تقسیم حقابه و همچنین ساخت سدها و تاسیسات آبی همواره میان کشورهای این منطقه به ویژه سودان و مصر اختلاف هایی ایجاد کرده است.

روزنامه «العرب» چاپ لندن بیست و پنجم مهر نوشت: موضع گیری های تازه خارطوم درباره بحران سد النهضه تیرگی روابط مصر و سودان را سبب شده است.

در این پیوند، روزنامه «المصریون» بیست و ششم مهر نوشت: تیرگی روابط قاهره و خارطوم به سبب پشتیبانی سودان از گروه اخوان المسلمین مصر وقتی شدت یافت که خارطوم خردادماه گذشته از تصمیم اتیوپی برای تغییر مسیر یکی از شاخه های رود نیل به نام «نیل آبی» به منظور ساخت سد النهضه پشتیبانی کرد.

** اختلاف مرزی سودان و مصر

مرزهای میان مصر و سودان از موارد اختلاف برانگیز است. هر یک از ۲ کشور مناطق مرزی مانند حلایب را جزو خاک خود می دانند و از حق حاکمیت بر آن عقب نشینی نمی کنند.

به نوشته بیست و ششم مهر روزنامه «المصریون»، همچنان مصر و سودان بر سر مالکیت منطقه مثلثی (حلایب، شلاتین و ابورماد) با هم اختلاف دارند. این منطقه از سال ۱۹۹۵ میلادی (۱۳۷۴ خورشیدی) در کنترل مصر بوده است اما سودان این سرزمین را بخشی جدانشدنی از خاک خود می داند.

همچنین روزنامه العرب بیست و ششم مهر نوشت: منطقه مثلثی یکی از چالش های بنیادین در روابط ۲ کشور به شمار می رود. قاهره این منطقه را بخشی از سرزمین خود می داند و آرام آرام آن را به خاک خود ملحق کرده است اما خارطوم آن را بخش مهمی از خاک خود قلمداد می کند و طی مدت سکانداری مرسی در مصر تلاش کرد آن را بازگرداند.

** نگاهی به روابط ۲ کشور

کارشناسان دیدگاه های گوناگونی درباره آینده روابط ۲ کشور دارند.

برخی تحلیلگران بر این باورند که سفر عمر البشیر به مصر نشان دهنده گشایش فضای تازه ای در روابط ۲ کشور و بازگشت اعتماد است. به باور آنان، ۲ همسایه به یکدیگر نیاز دارند و این مساله به بهبود روابط آنها خواهد انجامید.

شمار دیگری از صاحبنطران احتمال گرم شدن روابط این ۲ کشور را دور از ذهن می دانند.

در این پیوند، روزنامه العرب بیست و ششم مهر نوشت: سفر عمر البشیر به مصر و دیدار وی با عبدالفتاح السیسی فرصت بزرگی برای از میان بردن تنش های موجود است.

با این همه، «حمد عمر حاوی» استاد علوم سیاسی دانشگاه «بحری» سودان، بیست و ششم مهر به تارنمای شبکه «الجزیره» قطر گفت: امکان به وجود آمدن ائتلاف راهبردی میان نظام مصر و سودان به سبب وجود اختلاف های ایدئولوژیک، دور از ذهن است.

وی افزود: امکان همسویی ۲ کشور در برخی مسائل کم اهمیت امنیتی و اقتصادی وجود دارد.

به باور حمد عمر حاوی، پرونده سد النهضه از مسائل پیچیده در روابط خارطوم و قاهره است. زیرا سودان نگران امنیت آبی خود است و از مزایای این سد به طور گسترده استفاده می کند، اما تلاش می کند با مصر نیز روابط خود را داشته باشد.

«رجب الباسل» تحلیلگر مسائل سیاسی، نیز به الجزیره گفت: رود نیل و ارتباط جغرافیایی باعث شده است مصر و سودان به هم نیازمند باشند.

به نظر می رسد خارطوم و قاهره با پشتیبانی از مخالفان یکدیگر در شرایطی که هر ۲ کشور با چالش داخلی و خارجی بسیاری روبرو هستند، به تنش ها دامن زده اند.

در چنین شرایطی با توجه به اینکه مسائل گوناگونی در منطقه حساس آفریقا، مصر و سودان را به هم پیوند می دهد، گرمای روابط این ۲ کشور بیش از هر زمان دیگر می تواند در برطرف کردن مشکلات و تامین منافع و ثبات منطقه ای موثر باشد.

از اصغر یوسفی