رقابت گروه های تندرو برای گسترش دایره نفوذ خود در شبه قاره

گروه تروریستی- تکفیری «داعش» از یک خطر در محدوده ملی کشور سوریه و همچنین یک مساله منطقه ای، اکنون به تهدیدی علیه امنیت بین الملل تبدیل شده است؛ به گونه ای که بسیاری از کشورها ناگزیر از موضع گیری، محکوم کردن اقدام ها و کشتارهای این گروه و بکارگیری اقدام های پیش دستانه در قبال فعالیت های توسعه طلبانه داعش هستند.

در این میان، منطقه شبه قاره به عنوان مجموعه ای در برگیرنده کشورهای افغانستان، پاکستان و هند نیز از این آسیب و تهدید بین المللی در امان نمانده است.

از یک سو، اقدام ها و تصمیم های داعش در جنوب آسیا قابل توجه است و از سوی دیگر سیاست های بازدارنده این منطقه در قبال داعش.

برای ارزیابی و تحلیل تحولات مربوط به داعش در جنوب آسیا باید سه محور کلیدی را تبیین کرد که عبارتند از:

الف) جنوب آسیا به عنوان زمین بازی نیروهای رادیکال

حضور نیروهای رادیکال در جنوب آسیا پیشینه ای بسیار طولانی دارد اما خواست نیروهای داعش برای ورود به این منطقه موضوعی است که به تازگی «ابوبکر بغدادی» رهبر این گروه، در سخنرانی های خود به آن می پردازد.

در نقشه ای نیز که گروه داعش برای خود ترسیم کرده بود، بخشی از کشورهای جنوب آسیا به عنوان «خراسان» معرفی و تجمیع شده بودند. داعش در خیال پردازی های خود فتح افغانستان را یکی از مهمترین محورهای فعالیت این گروه در آینده می داند.

همزمان با اعلام دیدگاه های گروه تروریستی داعش، نیروهای القاعده نیز دیدگاه های تازه ای درباره جنوب آسیا مطرح کرده اند که از بلندپروازی های این گروه در منطقه نشان دارد.

«ایمن الظواهری» رهبر القاعده، در تازه ترین فیلم ویدیویی برای نخستین بار به طور آشکار از راه اندازی شاخه ای از این گروه در کشور هند با هدف ترویج ایدیولوژی خود در شبه قاره، خبر داده است.

«اجی ساهنی» از اعضای موسسه تحقیقاتی «جنوب آسیا» (South Asian)، پانزدهم شهریور به روزنامه «هندوستان تایمز» گفت: القاعده از سال ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۵ خورشیدی) که «اسامه بن لادن» اعلام جهاد کرد، به طور مرتب هند را تهدید کرده و به طور ویژه از «جامو، کشمیر و آسام» به عنوان مناطقی برای اقدام نام برده است.

رهبر کنونی داعش که دورانی از زندگی خود را در افغانستان سپری کرده، در آنجا با رهبران القاعده (همانند زرقاوی) و طالبان آشنا شده است.

به نظر می رسد داعش و القاعده برای جنوب آسیا نقشه هایی کشیده و اهدافی را مورد توجه قرار داده اند که نگاه رهبران و مقام های بلندپایه کشورهای منطقه را بر انگیخته است.

ب) جنوب آسیا و مبارزه با افراط گرایی

کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان با محکوم کردن اقدام های داعش در عراق و سوریه وارد موضوع شدند.

این ۲ کشور به طور گسترده با پدیده افراط گرایی روبرو هستند و افزون بر محکوم کردن اقدام این گروه ها، تا اندازه ای فعالیت های داخلی خود علیه افراط گرایی- به معنای کلی- را افزایش دادند.

این کشورها در برخورد با دیگر گروه های تندرو همانند طالبان، حرکتی خطی را دنبال کرده اند با این تفاوت که پاکستان با یورش به مناطق قبایلی به عنوان مکان رشد افراط گری، حرکت خطی خود را برای مدتی تغییر داده است.

همچنین برخی تحلیلگران معتقدند همکاری شماری از گروه های داخلی در پاکستان با گروه تروریستی داعش، اقدامی از سوی گروه های داخلی پاکستان است تا بر تحولات جاری و داخلی این کشور سرپوش گذاشته شود.

با توجه به تجربه های افغانستان و پاکستان در مبارزه با افراط گرایی، نمی توان از این ۲ کشور تحرک تازه ای را انتظار داشت.

این تحولات در کشور هند کاملا متفاوت بود؛ زیرا القاعده اعلام کرد در شبه قاره شاخه ای از این گروه را راه اندازی خواهد کرد.

هر چند شبه قاره در معنای وسیع خود، کشورهای افغانستان و پاکستان را نیز در برمی گیرد اما نام کشور هند پیش از همه به ذهن متبادر می شود.

هندی ها تاکنون در مبارزه با گروه های تروریستی اقدام های گسترده ای انجام داده اند که بیشتر آنها در برابر القاعده و طالبان بوده است که در منطقه کشمیر فعالیت می کنند، اما داعش پدیده ای نوظهور برای هند به حساب می آید.

بنابراین هند تصمیم گرفت در بسیاری از مناطق داخلی خود اقدام های جدی برای شناسایی گروه هایی که به احتمال زیاد با گروه داعش در ارتباط هستند، آغاز کند. این امر به افزایش حساسیت در دادن روادید به خارجی هایی که از برخی کشورهای منطقه وارد هند می شوند، منجر شده است.

یک روز پس از اعلام تشکیل شاخه القاعده در هند و کشورهای همسایه، نیروهای امنیتی در ایالت های جامو و کشمیر، گجرات، آسام و اوتارپرادش، به حالت آماده باش در آمدند. این ایالت ها از نظر قومی حساس توصیف شده اند.

دستگیری شماری از افراد منسوب به داعش در هند (چهار نفر در مرحله نخست و ۱۵ نفر در مرحله دوم)، حساسیت هند نسبت به این گروه را بیش از گذشته افزایش داده است.

بسیاری از رهبران مسلمان در هند نیز با اعلام همبستگی با دولت و طیف سکولار تاکید کرده اند هیچ نیازی به گروه های جهادی خارجی مانند القاعده ندارند.

به نوشته پانزدهم شهریور روزنامه هندی «تایمز آو ایندیا»، برخی اعضای شورای علمای هند اعلام کرده اند «مسلمانان هند به قانون اساسی کشور که آزادی را برای بیان و انجام فرایض دینی تضمین می کند، اعتقاد دارند. ما خودکفا هستیم و می توانیم مشکلات خود را در چارچوب هند حل کنیم و نیازی به القاعده نداریم».

ج) تحلیل محتوایی

در تحلیل محتوایی فعالیت های القاعده و داعش در هند می توان به نکات ذیل اشاره کرد:

– به نظر می رسد اعلام ایمن الظواهری درباره فعالیت در شبه قاره هند به ویژه کشورهایی همچون هند و بنگلادش، واکنشی در برابر فعالیت های داعش است؛ زیرا اقدام های تازه داعش سبب شد القاعده در افکار عمومی مردم دنیا به حاشیه رانده شود و این گزینه دلخواه گروه هایی نیست که یکی از اهداف خود را ترویج ترس یا «ارهاب» می دانند.

به عبارتی میزان هراس عمومی از القاعده کاهش یافته و چهره و توانمندی القاعده و طالبان در برابر داعش تضعیف شده است.

– عضوگیری گروه های افراطی خارجی مانند داعش و القاعده از کشورهایی همچون هند، بنگلادش و میانمار تاکنون چندان موفق نبوده است. افرادی که به تازگی در هند دستگیر شده اند، فقط به همکاری با داعش متهم هستند.

حتی اگر همکاری این افراد با داعش ثابت شود، توان آنان برای تشکیل گروه هایی که بتوانند در شبه قاره پرچم القاعده و داعش را بلند کنند، بسیار اندک است.

– به طور روشن، نیروهای افراط گرا به این دلیل به افغانستان و پاکستان نظر ویژه دارند که القاعده و طالبان بنا بر روایاتی در این منطقه شکل گرفته و رشد کرده است اما با توجه به ویژگی ها و روش های کشتاری که رسانه ها و شبکه های اجتماعی از داعش به تصویر می کشند، باید گفت پرورش نیروهای دلخواه داعش در این ۲ کشور، به بازتولید یا گسترش تئوری های این گروه نیازمند است.