بقایای گورستان نیکشهر یادگاری از مردمان عصر باستان

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا ، گورستان ۴۷۰۰ ساله روستای کشیگ که در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نیکشهر سیستان و بلوچستان واقع شده، به دوران پیش از تاریخ یعنی عصر مفرغ تعلق دارند.

عصر مفرغ (برنز) دومین بخش از عصر فلزات است که پس از دوره مس قرار می گیرد؛ در این دوره، بشر به فلزات ترکیبی مس و قلع دست یافته است؛ کاوش های دیرین شناسی نشان داده که ساکنان ایران از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح این آلیاژ را می شناخته و برای ساخت مصنوعات فلزی از آن استفاده می کردند.

اکنون آثاری از آن دوران در گورهای پیش از تاریخ روستای کشیگ نیکشهر به دست آمده که برای دیرین شناسان قابل تامل است.

گورستان روستای کشیگ در سال ۹۱ و بر اثر حفاری بیل مکانیکی که قرار بود کانال انتقال آب به این روستا را انجام دهد، کشف شد؛ این گورستان اکنون با وسعت ۳۵ هکتار از جمله بزرگترین گورستان های عصر مفرغ سیستان و بلوچستان به شمار می رود.

با توجه به وجود آثار و اشیای تاریخی منحصربه فرد در این گورستان، با دعوت از کارشناسان و پژوهشگران میراث فرهنگی برای برنامه های کاوش در سطح وسیع می توان به کشف آثار تاریخی مطرح دیگر در این محوطه امیدوار بود.

رییس امور موزه ها و اموال منقول فرهنگی، تاریخی سیستان و بلوچستان در این باره می گوید: خرداد سال ۹۱ برخورد بیل میکانیکی با معماری و بقایای تدفینی موجب کشف بقایایی باستانی در این منطقه شد که اکنون یکی از بزرگترین و در عین حال مهمترین گورستان های پیش از تاریخ و عصر مفرغ بلوچستان در شهرستان نیکشهر به شمار می رود.

محمد حیدری در تشریح نحوه کشف این گورستان بیان کرد: در جریان حفر کانالی به وسیله ماشین آلات حفاری پیمانکار طرف قرارداد آب و فاضلاب شهرستان نیکشهر در حومه ۲۵ کیلومتری و در نزدیکی سد کشیگ شهر نیکشهر، این گورستان بر اثر برخورد دستگاه با معماری سنگی کشف شد.

به گفته وی، پیمانکار قرار بود کانالی به طول۴۸۰ متر و عرض ۱٫۵ متر در عمق سه متر حفر کند که دستگاه های حفاری با بقایای معماری سنگی این گورستان برخورد کردند.

حیدری ادامه داد: در پی این حادثه بلافاصله عملیات حفاری متوقف و کارشناسان باستان شناسی استان به منطقه اعزام شدند؛ با مطالعات صورت گرفته توسط آنان مشخص شد در این حفاری به ۲۶ گور صدمات جدی در حدود ۲۰ تا ۱۰۰ درصد وارد و معماری قبور با تمام محتویات آنها در سطح زمین پراکنده شده است.

وی که سرپرستی گروه کارشناسان اعزامی استان به محوطه کشیگ نیکشهر را بر عهده داشت، افزود: از آنجا که گسترش حفاری در دستور کار نبود، تنها قبور صدمه دیده مورد بررسی و مطالعه کارشناسان قرار گرفت.

حیدری اظهار کرد: متاسفانه تخریب و صدمه به گورستان کشیگ در حدی بود که بیشتر محتویات قبور به طور کامل متلاشی و اشیای تدفینی سالم و قابل مطالعه مشاهده نمی شد.

وی گفت: تعداد قبور نسبتاً سالم و تخریب نشده در این محوطه بسیار اندک بود، اما همین تعداد کم در بردارنده مهمترین آثار از هزاره سوم پیش از میلاد در منطقه بلوچستان است.

وی افزود: در پایان ۱۰ مرحله مطالعه آثار مشخص شد، این گورستان دارای یک شیوه معماری منحصر به فرد در تدفین عصر پیش از تاریخ بلوچستان است.

به گفته حیدری، آثار مکشوفه از این گورستان حکایتگر ارتباطات تجاری، اقتصادی و فرهنگی ساکنان منطقه در هزاره سوم پیش از میلاد با اقصی نقاط مناطق همجوار از جمله حوزه های فرهنگی جازموریان و بمپور است.

وی گفت: در نتیجه مطالعات انجام شده بر روی بقایای سفالینه های شکسته و خرد شده این محوطه، ۳۷ ظرف سفالین در کارگاه های مرمت مرکز باستان شناسی استان مورد مرمت و بازسازی کامل قرار گرفت.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان نیز در این باره گفت: با توجه به آثار تاریخی شاخص به دست آمده، اجرای برنامه حفاظت اضطراری برای محوطه گورستان کشیگ نیکشهر در نظر گرفته شده است.

‘محمدرضا سندگل’ افزود: طرح اولیه حفاظت از محوطه باستانی گورستان کشیک آماده شده و با اخذ مجوز از پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور اقدامات لازم در زمینه گمانه زنی و کاوش به منظور تعیین حریم آن انجام می شود.

وی اظهار کرد: آثار باستانی که در سیستان و بلوچستان کشف می شود به خاطر تمدن کهن منطقه بسیار منحصر به فرد است.

وی با بیان این که چند سالی به دلیل نبود اعتبار کافی عملیات کاوش در استان انجام نمی شد، گفت: اجرای برنامه های کاوش در محوطه های باستانی سیستان و بلوچستان از جمله گورستان ۴۷۰۰ ساله نیکشهر در اولویت امسال اداره کل میراث فرهنگی استان قرار دارد.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان افزود: با توجه گستردگی آثار باستانی و تاریخی موجود در محدوده قصرقند، نمایندگی میراث فرهنگی به زودی در این شهرستان راه اندازی می شود.

سندگل گفت: از مجموع یکهزار و ۶۵۸ اثر تاریخی ثبت شده سیستان و بلوچستان در فهرست آثار ملی، حدود یکهزار و ۴۰۰ مورد آن محوطه باستانی هستند که گورستان کشیک نیکشهر از آن جمله به حساب می آید.

سوول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیکشهر نیز در این باره گفت:گورستان ۴۷۰۰ ساله روستای کشیگ (keshig) با پنج محوطه هفت هکتاری شامل مسکونی، قبرستان و کارگاه صنعتی سفال و تراش سنگ نیازمند اختصاص اعتبار ویژه برای انجام کاوش های بیشتر باستان شناسی است.

خیرالنساء امیری افزود: پژوهش های لازم در سال ۹۲ به مدت چهار ماه و کاوش های باستان شناسی در مدت یک ماه در این محوطه انجام شده است.

وی ادامه داد: این محل از استقرارگاه های مهم هزاره سوم قبل از میلاد در امتداد رودخانه کشیگ است که تدفین در این گورستان به صورت قبوری با معماری ساخته شده از دیوارهای سنگچین و سقف مسطح سنگی هستند که در عمق یک و نیم تا دو متری از سطح زمین قرار گرفته اند.

مسوول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیکشهر گفت: با توجه به آثار به دست آمده در این گورستان ارتباط نزدیک ساکنان اولیه این منطقه با مناطق شمالی بمپور ایرانشهر به طور کامل مشخص است.

امیری اظهار کرد: از ویژگی های مهم این گورستان می توان به وسعت ۳۵ هکتاری آن و قبور منحصر به فرد سنگی و قلوه سنگ های رودخانه ای و دیوار چینی شده دور قبر و با سقف مسطح سنگی پوشش داده شده اشاره کرد و از سویی دیگر قبور با طول چهار متر و عرض یک متر از ویژگی های مهم آن به شمار می رود.

وی از مهمترین آثار کشف شده گورستان کشیگ را ظروف و کاسه های سفالین و اشیاء دوران مفرغی و سنگی، دسته هاون های بزرگ سنگی و مهرها دانست که کشف این آثار و دست یافته ها قدمت این گورستان را حداقل تا ۴۷۰۰ سال و به دوران مفرغ می رساند.

وی افزود: وجود آثار تاریخی و باستانی از جمله قلعه های نیکشهر، قصرقند، بنت، اسپکه، چانف و مسکوتان، هریدوک، پیپ، فنوج، شگیم، هیت، محوطه های باستانی و تاریخی شامل چهل دختران، هاتین (خاتون) گت و سیاه بن، تپه دمبیگان، جاپرجاهان کشیک، و مساجد جامع تاریخی قدیم فنوج و عبدالقادر نیکشهر و مسجدجامع هیچان، این شهرستان را به یکی از مهمترین و قدیمی ترین مناطق تاریخی و باستانی در جنوب سیستان و بلوچستان تبدیل کرده است.

وی گفت: نیکشهر با پیشینه درخشان در برگیرنده آثار تاریخی و باستانی فراوان بوده که برای استان سیستان و بلوچستان نیز دارای اهمیت ویژه ای است به طوری که قدمت برخی از آثار تاریخی و باستانی، سفال ها، ظروف و اشیا کشف شده در این شهرستان به هفت تا ۹ هزار سال می رسد.

امیری گفت: گورستان ۴۷۰۰ ساله روستای کشیگ پس از کشف و انجام پژوهش و کاوش، پارسال در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

وی بیان کرد: در نیکشهر و دو شهرستان جدیدالتاسیس قصرقند و فنوج بیش از ۴۰۰ اثر تاریخی و باستانی وجود دارد که ۴۵ اثر آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده اند.

روستای کشیک با جمعیت بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ نفر از توابع دهستان ماهبان بخش مرکزی نیکشهر در فاصله ۱۲ کیلومتری شمال مرکز این شهرستان و در بالادست سد خیر آباد واقع شده است.

شهرستان نیکشهر در ۵۱۰ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان قرار دارد.