دونالد ترامپ و آینده منطقه خاورمیانه

دونالد ترامپ به عنوان پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مواضعی در قبال کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا داشته که نگاهی به این مواضع روشن کننده رویکرد احتمالی وی خواهد بود.

وی در ادامه افزود: «امروز داعش ثروت هنگفتی را از طریق سوء استفاده از نفت لیبی به هم زده است، اگر قذافی همچنان در قدرت باقی مانده بود این اتفاق نمی افتاد.» ترامپ تاکید کرد، در حال حاضر خاورمیانه درگیر جنگ طایفه ای است، ما وقت زیادی را صرف آن کردیم که سابقه آن به ۱۵ سال می رسد. الآن وقت آن است که دیگر به همه اینها پایان دهیم».

در همین راستا به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا در شام سالانه خود در کاخ سفید در چند ماه گذشته گفت:ترامپ کسی نیست که بخواهیم زیاد به او اهمیت دهیم، حتی در داخل حزب جمهوری خواه که بیش از همه صلاحیت درگیر شدن با مشکلات ریاست جمهوری امریکا را دارد نیز او را جدی نمی گیرند.

اما روزنامه ایندیپندنت نوشت: دونالد ترامپ در نخستین سخنرانی سیاست خارجی خود در اوایل این هفته، به عمد از برخی از اظهارات تند که قبلا مبارزات انتخاباتی اش بر مبنای آنها بود، اجتناب کرد. اما سخنرانی وی باز احساس خطری که به واسطه ورود احتمالی وی به کاخ سفید خاورمیانه را فرا گرفته است، کم نکرد.

گالیا جولان استاد علوم سیاسی و بنیانگذار جنبش «صلح اکنون» معتقد است که گویاترین شاخصه ای که خاورمیانه ای ها از ترامپ در صورت پیروزی وی در انتخابات انتظار دارند، اظهارات نژادپرستانه وی نسبت به مکزیکی ها و مسلمانان، از جمله پیشنهاد وی در ماه دسامبر برای توقف موقت ورود مسلمانان به آمریکا است. جولان گفت: «من با این فرض شروع می کنم که او یک فرد متعصب است. هیچ چیز در مبارزات انتخاباتی وی نشان نمی دهد که او رهبر منطقی باشد».

وی ادامه داد: «من انتظار دارم که او بسیار ضد عرب باشد، نه تنها به این دلیل که او در تلاش برای خشنود لابی صهیونیستی است، بلکه به دلیل متعصب بودن او. او احتمالا اعراب را در اولویت قرار نخواهد داد و یک حامی قوی برای اسرائیل خواهد شد.اسرائیل می تواند انتظار داشته باشد کمک های نظامی آمریکا و پشتیبانی از این رژیم در سازمان ملل ادامه داشته باشد».

اما برخی که حامی اسرائیل هستند نیز از موفقیت احتمالی ترامپ نگران هستند. آنها در شعار ترامپ در خصوص «اول بودن جایگاه آمریکا»، یک سیاست خارجی انزواطلبی می بینند که می تواند به منافع اسرائیل آسیب برساند. «ساموئل سندلر» کارشناس سیاسی گفت: من فکر می کنم ترامپ خودش هم نمی داند چه می کند، اما چیزی که نگران کننده است این است که او به زبان انزواطلبی صحبت می کند. آمریکا در دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» منطقه را رها کرد و ما می خواهیم این کار متوقف شود. اسرائیل تا حد زیادی به آمریکا در منطقه نیاز دارد. انزواطلبی در را به روی ایران و روسیه باز خواهد کرد.

ترامپ در سخنرانی خود گفت که مقابله با گسترش اسلام افراطی باید هدف اصلی سیاست خارجی باشد و افزود که او برای مبارزه با افراط گرایی از نزدیک با متحدان آمریکا در خاورمیانه همکاری خواهد کرد.

او بر مخالفت گذشته خود به توافق هسته ای با ایران بار دیگر تاکید کرد و دولت اوباما را به بی توجهی به اسرائیل و در عین حال کمک به ایران برای کسب «قدرت بیشتر و بیشتر» متهم کرد. او همچنین دولت اوباما را به دلیل سیاست های اشتباهش در قبال سوریه، عراق و لیبی که به رشد داعش منجر شد، محکوم کرد.

او دولت را به دلیل حمایت از سرنگونی «حسنی مبارک» رئیس جمهور پیشین مصر و ظهور حکومت اخوان المسلمین در آنجا تقبیح کرد و از آن به عنوان یک ایده خطرناک یاد کرد که می تواند به دموکراسی های غربی در کشورهایی که هیچ تجربه و یا منافعی در تبدیل شدن به یک دموکراسی غربی ندارند، بیانجامد. او به کلمه فلسطین و یا به مذاکرات موسوم به صلح هیچ اشاره ای نکرد .

«طلال عوکل»، مقاله نویس روزنامه الایام از نامیده شدن اسرائیل به عنوان «نیرویی برای عدالت و صلح» توسط ترامپ انتقاد کرد. عوکل گفت: «این بدان معنی است که او متعهد به سیاست تاریخی تقویت اسرائیل است و آن را به عنوان تنها دموکراسی در منطقه می داند.» این مقاله نویس گفت: از نظراو فلسطینی ها هیچ گونه حقوقی نسبت به اسرائیل «دموکراتیک» ندارند. او اضافه کرد که انتظار نمی رود مناقشه اسرائیل و فلسطین راه به جایی ببرد ولو اینکه رئیس جمهور آمریکا ترامپ نباشد.

«کمال مغیث» کارشناس مرکز ملی تحقیقات آموزشی در شهر «قاهره» مصر ابراز نگرانی که حقوق بشر در منطقه تحت ریاست جمهوری ترامپ بدتر شود. او گفت: «نژادپرستانی که بشریت را به واسطه رنگ پوست و یا مذهب شان تفکیک می کنند، دشمنان حقوق بشر هستند. قطعا ترامپ از بازیگرانی در سراسر خاورمیانه که با حقوق بشر دشمن هستند، حمایت می کند. پیروزی او برای کل خاورمیانه بد خواهد بود.» سردبیر روزنامه الشروق قاهره به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که ترامپ بهترین هدیه برای داعش خواهد بود زیرا ریاست جمهوری وی، تمایلات خشونت آمیز ضد غربی را در خاورمیانه تقویت می کند.

اما «صبری ریبحات»، وزیر سابق توسعه سیاسی در کابینه اردن گفت که ترامپ زمانی که به قدرت برسد با زمان مبارزات انتخاباتی خود فرق خواهد داشت. او گفت: «من فکر نمی کنم او اظهارات خود را در دوره ریاست جمهوری اش اعمال کند، اما اگر این کار را هم بکند، من خیلی نگران نمی شوم. اولا اینکه او تلاش می کند شکاف هایی را که ایجاد کرده، ترمیم کند. او می داند با توجه به واقعیت های جهان همه چیزهایی که گفته عملی نمی شود. او روابطی که در مدت زمان زیادی شکل گرفته، به خطر نمی اندازد».

ریبحات گفت که طرح های پیشنهادی ترامپ مانند تلاش برای جلوگیری از ورود مسلمانان به آمریکا از حمایت متحدان برخوردار نیست. وی افزود: سخنرانی های نفرت انگیز ترامپ بسیار هشدار دهنده است اما تفاوت زیادی بین لفاظی و واقعیت حاکم بر جهان وجود دارد.

ولید فارس، مشاور تبلیغاتی ترامپ در امور مربوط به سیاست خارجی در مصاحبه با روزنامه «الحیات» چاپ لندن، این انتقادات را که سخنان ترامپ نژادپرستانه است را رد کرد و گفت: «هیچ مدرکی وجود ندارد که در زندگی فردی وی عکس این قضیه حاکم نباشد. شرکت های او تعداد زیادی نیرو از اقوام مختلف دارد و مسلمانان و زنان نقش اصلی در این شرکت ها دارند. او شرکایی از میان اعراب و مسلمانان نیز دارد».

فارس پیش بینی کرد که ترامپ می تواند در مقایسه با روسای جمهور قبلی آمریکا به پیشرفت های بیشتری در قبال فلسطین دست پیدا کند. او مدعی شد: ترامپ یک میانجیگر عادل است. او روابط خوبی با جامعه یهودی و با اسرائیل دارد. او می داند که حل مسئله فلسطین، تضمینی برای دستیابی به ثبات در منطقه است.

در پایان می توان گفت: ترامپ در رقابت های انتخاباتی آمریکا در اظهاراتی نژادپرستانه و در تضاد با روح قانون اساسی آمریکا مبنی بر آزادی مذاهب در این کشور، جلوگیری از ورود مسلمانان به کشور آمریکا تا مشخص شدن اوضاع را وعده داد.

ترامپ در مناقشات فلسطین و سرزمین های اشغالی، با بیان اینکه مذاکرات صلح سخت ترین توافقنامه ممکن در جهان است قول اتخاذ موضع بی طرفانه را داده است و وعده داده است مذاکرات بین فلسطینیان و صهیونیست ها را امتحان خواهد کرد.

درخاورمیانه و مبارزه با داعش تنها در یک صورت می‌توان شاهد تغییری اساسی در سیاست‌های آمریکا بود و آن هم در این صورت که روسیه و آمریکا بر سر میز مذاکره بنشینند. احتمالا روس‌ها در این مذاکره خواستار کاهش حمایت آمریکا از شورشیان مسلح در سوریه خواهند شد و البته ترامپ نیز پیش از این نسبت به اثربخش بودن حمایت‌های آمریکا از شورشیان سوری ابزار تردید کرده بود و آنها را تروریست‌های اسلامگرا خوانده بود.

اگر ترامپ در این خصوص با روسیه به توافق برسد، موضع بشار اسد و ایران نیز در سوریه تقویت شده و شورشیان سنی تندرو و کشورهای حامی‌شان نظیر ترکیه و عربستان‌سعودی را به‌شدت عصبانی خواهد کرد. بنابراین می‌توان این احتمال را متصور شد که ترکیه و عربستان در واکنشی تند دخالتشان را در سوریه افزایش داده و در نتیجه بر روی آتش درگیری‌های فرقه‌ای بنزین بریزند.

نکته بسیار مهم دیگر که برای ما ایرانی‌ها بسیار اهمیت دارد، نحوه برخورد ترامپ با توافق هسته‌ای است که‌ سال گذشته میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد؛ البته این تنها نکته‌ای است که برای ما قابل توجه است.

نکته دیگر تأثیری است که ریاست‌ جمهوری ترامپ می‌تواند به شکل‌گیری بلوک‌های سیاسی در ایران و نحوه مذاکرات‌شان برای انتخابات کاندیداهای نهایی برای انتخابات ریاست‌ جمهوری بگذارد. درخصوص نکته اول بعید است که ترامپ بخواهد توافق هسته‌ای را کنار بگذارد؛ با این‌که توافق هسته‌ای در ایران نیز با مخالفانی روبه‌رو است، اما ایران نیز از این توافق عقب نخواهد کشید و همچنان به پایبندی خود به قواعد این توافق ادامه خواهد داد..

ایران همچنان این پیام را به جامعه جهانی ارسال خواهد کرد که به توافق پایبند است و انتظار دارد دیگر طرف‌های توافق نیز به این توافق پایبند باشند. به موازات این اقدام، ایران تلاش خواهد کرد تا از طریق کشورهای اروپایی این پیام را به کاخ سفید ارسال کند که ترامپ باید به توافق پایبند باشد و دیگر طرف‌های اروپایی نیز باید این نکته را به رئیس‌جمهوری آینده آمریکا گوشزد کنند.

و اما درخصوص نکته دوم، اگر چه سیاستمداران ایران اعلام کرده‌اند که سیاست‌های ایران در دوران ترامپ تفاوتی نخواهد کرد و ایران در خصوص آمریکا سیاست ثابتی را دنبال می‌کند، اما نمی‌توان از این واقعیت چشم‌ پوشی کرد که وقتی تغییری اینچنینی در آمریکا رخ می‌دهد که جهانیان را نیز شوکه می‌کند، کاملا عقلانی و منطقی است اگر ایران در روش‌های سیاست‌های خارجی خود در قبال آمریکا ملاحظاتی را صورت دهد.

مسلما ایران هرگز به دنبال تنش خودخواسته با آمریکا نبوده و نیست و این سیاست از سوی اغلب‌ نهادهای رسمی ایران اجرا شده است؛ اما به نظر می‌رسد که در آینده باید راه را بر هر اشتباه احتمالی بست تا اشتباهی کوچک که در نظر ما بی‌اهمیت است، بهانه به دست دیوانه‌ای ندهد که نمی‌تواند رفتارهایش را پیش‌بینی کرد.

در واقع ایران باید در روش‌های سیاست خارجی خود متدی را در پیش بگیرد که تا حد ممکن بروز رخدادهای دومینو‌وار را در قبال آمریکا مانع شود. حفظ توافق هسته‌ای از جنبه‌های اجرایی و سیاسی مسئولیت همه طرف‌های امضا‌ کننده ازجمله ایران است و برای حفظ این توافق در هر برهه‌ای از زمان روش‌هایی خاص مورد نیاز است. اگر اعلام کرده‌ایم که بنا به مصلحت توافقی را امضا می‌کنیم، اما به امضای خود به صورت مشروط پایبند هستیم، در نتیجه مسئولیتی را نیز پذیرفته‌ایم. اجتناب و احتیاط در رویارویی با مار سمی شرط عقل و منطق است و البته ترس و بزدلی در مواجهه با آن نیز مار را جری خواهد کرد.

ایرنا