چرا مذاکره کننده ارشد روس، فعلا مورد علاقه آمریکایی ها است؟

وقتی ماه پیش اعلام شد که ایران و روسیه در مسکو توافقی را امضا کرده اند تا شرکت روسی روس اتم راکتورهای هسته ای بیشتری برای ایران بسازد، بعضی از ناظران احساس نگرانی کردند که این روند به مذاکرات هسته ای جاری در وین آسیب خواهد زد. به ویژه به این دلیل که اگر ایران در حال آماده شدن برای توافقی هسته ای با گروه ۵+۱ بود، چه دلیلی داشت که بدون روشن شدن محتوای این توافق، ایرانی ها روسیه را به عنوان سازنده نیروگاه های جدید خود انتخاب کنند.

لورا روزن خبرنگار آمریکایی ال مانیتور با ذکر مقدمه فوق، به تحلیل رفتار کنونی مذاکره کنندگان روس و احتمال تغییر رفتار روسها برای به شکست کشاندن مذاکرات هسته ای پرداخته است.

به نوشته وی، مقامات و کارشناسان آمریکایی و اروپایی می گویند چشم انداز توافق هسته ای ایران و روسیه می تواند یکی از سخت ترین موضوعات در مذاکرات هسته ای یعنی اندازه برنامه غنی سازی ایران در یک توافق احتمالی نهایی را حل کند و همین روند باعث شده است که طرف غربی، نقش روس ها در مذاکرات حساس هسته ای را بسیار سازنده، حرفه ای و خلاقانه توصیف کنند.

بیشتر این تحسین نادر روس ها توسط طرف آمریکایی متوجه سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه است. دیپلمات حرفه ای ۵۴ ساله ای که علی رغم تنش های عمیق بین روسیه و غرب بر سر مساله اوکراین، توانسته است در موضوع هسته ای ایران تا حد زیادی با همتایان اروپایی و آمریکایی خود به هماهنگی برسد.

رابرت اینهورن یکی از اعضای ارشد سابق تیم مذاکره کننده امریکا در گفت و گو با ال مانیتور، ریابکوف را دیپلماتی بسیار ماهر و حرفه‎ ای توصیف می کند که به خوبی به دنبال منافع روسیه است که در مذاکرات و از جمله در دور اخیر مذاکرات، نقشی بسیار سازنده ایفا کرده است.

به گفته اینهورن، منفعت روسیه در این است که رسیدن به یک توافق هسته ای مانع از بروز یک درگیری نظامی شود و منفعت اقتصادی روسیه هم این است که تجارت هسته ای خود را با ایران افزایش دهد.

جوفی جوزف یکی دیگر از مذاکره کنندگان سابق آمریکایی، نقش ریابکوف در خارج نشدن مذاکرات هسته ای از مسیر خود در نتیجه اختلافات غرب و روسیه را جدی می داند. او کار با ریابکوف را آسان و رفتار او را دوستانه می داند. الن تاوچر یکی از دستیاران سابق وزارت خارجه نیز نظر مشابهی در باره ریابکوف دارد.

همتایان غربی ریابکوف را بسیار عملگرا و از کارامدترین دیپلمات های روس می دانند. ولی با وجود این عملگرایی و در دسترس بودن شخص ریابکوف، در مواردی کاملا دور از دسترس است. به نظر می رسد که حتی برخی از نزدیکترین همکاران وی از زندگی شخصی وی چیزی نمی دانند (طبق معرفی وی از سوی وزارت خارجه روسیه، ریابکوف متاهل است و دو فرزند دارد) و یا این که چیزی از گذشته او نمی دانند و از جمله آگاه نیستند که آیا انگلیسی خوب وی ناشی از دوره ای زندگی در غرب است یا خیر. روزن مدعی است که ریابکوف حاضر به گفت و گو با ال مانیتور هم نشده است.

علاوه بر ایرانی ها، دشمنان اصلی ایرانی ها یعنی اسرائیلی ها هم از ریابکوف تعریف می کنند ریابکوف معمولا اسرائیلی ها را در جریان مذاکرات با ایران قرار می دهد.

ریابکوف که در سال ۱۹۶۰ متولد شده است، در سال ۱۹۸۲ از موسسه دولتی روابط بین الملل در مسکو فارغ التحصیل شده است و در همان سال به وزارت خارجه پیوسته است. این مسیر معمول رفتن از دانشگاه به وزارت خارجه در بین دیپلمات های روس است.

ریابکوف در فاصله سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ در سفارت آمریکا در واشنگتن و از جمله برای یوری اوشاکوف سفیر وقت روسیه در امریکا کار کرده است. اوشاکوف اکنون مشاور سیاست خارجی پوتین است و به گفته کارشناسان روس، این ارتباط با کرملین اکنون اهمیت زیادی دارد.

پل ساندرز از مقامات سابق دولت بوش، یادآور می شود که همه باید به یاد داشته باشند که هر تصمیمی در مورد توافق هسته ای با ایران نه در وزارت خارجه روسیه، بلکه در کاخ کرملین و به وسیله پوتین اتخاذ خواهد شد.

به گفته دیمیتری سیمز مشاور سابق ریچارد نیکسون در امور روسیه، از آن جایی که اوشاکوف اکنون مشاور پوتین است، ریابکوف تنها مشاور رئیس مستقیم خود یعنی لاوروف نیست. وقتی که هم لاوروف و هم اوشاکوف با ریابکوف راحت هستند، این به معنای ارتباط پوتین و ریابکوف است.

از سوی دیگر با توجه به مسئولیت های ریابکوف در حوزه مسائل ایران، خلع سلاح و مهم تر از ان ایالات متحده، آمریکای شمالی و آمریکای لاتین، وی فرد محوری در روابط با آمریکا است.

به نوشته روزن، در پشت صحنه مذاکرات ایران و ۵+۱ در ماه های اخیر، روسیه مشغول ارائه راه های خلاقانه ای برای پر کردن شکاف بین تقاضای ایران برای داشتن برنامه قابل توجه غنی سازی از یک سو و تلاش غرب برای محدود کردن برنامه غنی سازی ایران از سوی دیگر بوده است. یکی از گزینه های مورد بحث، انتقال بخش بزرگی از ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به روسیه و در مقابل ادامه فعالیت تعداد بیشتری از سانتریفیوژهای ایران بوده است تا به این ترتیب افزایش زمان گزیر احتمالی هسته ای ایران به یک سال مورد نظر آمریکا نیز محقق شود.

به علاوه روسیه به ایران پیشنهاد کرده است که رآکتورهای هسته ای بیشتری در ایران بسازد و سوخت آنها را در تمام عمر انها فراهم کند ولی همزمان به ایران پیشنهاد همکاری برای بسته بندی سوخت نیروگاه را نیز داده است.

اینهورن قراردادهای جدید هسته ای روسیه با ایران را برای مذاکرات بسیار خوب می داند زیرا قرار است روسیه در تمام مدت عمر انها، سوخت هسته ای مورد نیاز را فراهم کند و این استدلال ایران برای نیاز به غنی سازی در مقیاس صنعتی را تضعیف خواهد کرد.

به گفته کسلی داونپورت از انجمن کنترل سلاح، تبدیل اورانیوم غنی شده در خارج به سوخت در ایران که روسیه وعده ساخت کارخانه آن در ایران را داده است، باعث کاهش احتمال اشاعه سلاح های هسته ای خواهد شد.

به گفته ساندرز، روس ها علاوه بر مخالفت با به دست آوردن سلاح هسته ای توسط ایران، از همراهی با توافق هسته ای با ایران اهداف اقتصادی هم دارند. همکاری هسته ای با ایران می تواند تبلیغی برای صنعت هسته ای روسیه نزد مشتریان دیگر هم باشد. به گفته وی روسیه در بازار جهانی هسته ای اهداف بلندپروازانه ای دارد. روس ها در ایران یک بازار واقعی برای خود می بینند و برای رسیدن به این بازار باید تحریم های ایران برداشته شود.

روس ها فعلا به نقشی که از نظر غرب مثبت است در مذاکرات هسته ای ادامه می دهند ولی علائم هشداردهنده ای از سوی برخی حلقه های سیاسی و سیاست خارجی در مسکو وجود دارد که نشان می دهد ممکن است تصمیم روسها عوض شود.

به گفته ساموئل چاراپ کارشناس روسیه در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک و از مقامات سابق وزارت خارجه آمریکا، این مساله تنها به میزان تنش بر سر موضوع اوکراین ارتباط دارد. این پیام قبلا در گفت و گوی روس ها با طرف غربی در ماه اکتبر و در شهر والدای مخابره شد. یکی از روس ها در این باره اظهار داشت: «ما مبانی خود در دیگر مسائل سیاست خارجی را هنوز تغییر نداده ایم ولی تا همیشه صبور نخواهیم ماند».