خیابان ولی عصر(عج) تهران؛ خاطره ای فراموش شده

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، خیابان ولی عصر(عج) به طول بیش از ۱۷ کیلومتر طولانی ترین خیابان شهر تهران و خاورمیانه، از میدان راه آهن در جنوب تهران آغاز و به میدان تجریش در شمال شهر ختم می شود.

خیابان ولی عصر(عج) در دوره پهلوی اول با عنوان جاده مخصوص پهلوی احداث شد که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران نام این خیابان از پهلوی به ولی عصر(عج) تغییر داده شد.

در طول ۱۰۰ سال اخیر این خیابان یکی از مهمترین خیابان های شهر تهران بوده که اتفاق های سیاسی، اجتماعی و تاریخی زیادی را به خود دیده، و به همین دلیل خیابان ولی عصر(عج) سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.

تعدادی از کارشناسان میراث فرهنگی، شهرسازی و پژوهشگران، سندی از خیابان ولیعصر(عج) را با عنوان «خیابان ولی عصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» برای احصای ارزش ها، معرفی ویژگی ها و خاطرات فراموش شده این خیابان تهیه کردند تا مردم و مسوولان در حفظ و نگهداری این میراث فرهنگی و معنوی اهتمام بیشتری داشته باشند.

کتاب «خیابان ولی عصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» روایتی از چگونگی به هم پیوستن دو کانون زیستی «تهران» و «شمیران» از طریق یک راه ارتباطی یعنی خیابان ولیعصر(عج) است.

این کتاب که به کوشش ‘محمدحسین طالبیان’ معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، ‘اسکندر مختاری طالقانی’ تهران شناس، پژوهشگر و کارشناس میراث فرهنگی، ‘سیداحمد محیط طباطبایی’ تهران شناس، پژوهشگر و مولف و ‘پیروز حناچی’ معاون شهرسازی و معماری وزارت راه وشهرسازی و رییس پژوهشکده فرهنگ و هنر تالیف شده که طی مراسمی با حضور ‘احمد مسجدجامعی’ عضو شورای اسلامی شهر تهران در فرهنگستان هنر رونمایی شد.

پیروز حناچی معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این نشست با اشاره به اهمیت شناسایی ارزش های شهر تهران گفت: اگر ویژگی ها و ارزش های این شهر به درستی معرفی شود، خرد جمعی و افکار عمومی نسبت به آن آگاهی پیدا کرده و برای حفظ شهر تهران تلاش بیشتری خواهند کرد.

حناچی با بیان اینکه یکی از اهداف مطالعه خیابان ولیعصر(عج) احصای ارزش هاست، افزود: هدف از تالیف کتاب «خیابان ولیعصر (عج؛ میراث معماری و شهرسازی» ایجاد دیدگاهی واحد نسبت به ارزش های این شهر بود.

* خیابان ولیعصر(عج) به سامان نیست

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این نشست با بیان اینکه اطلاعات جامعی درباره خیابان ولیعصر(عج) وجود نداشت، اظهار کرد: هدف از تالیف کتاب «خیابان ولیعصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» احصای ارزش های فراموش شده خیابان ولیعصر(عج) و آشنایی مردم و مسوولان با این ارزش ها بود.

طالبیان افزود: این کتاب گزیده ای از سند جامع برای ثبت ملی این خیابان است و در تالیف این کتاب تلاش کردیم تا به مردم اعلام کنیم دارای چه ثروت مادی و معنوی در تهران هستیم و به آن بیشتر توجه کنیم.

وی با بیان اینکه خیابان ولی عصر(عج) به سامان نیست، ادامه داد: در این کتاب ضمن شناسایی وضعیت و ارزش های این خیابان سعی کردیم کل ساختار خیابان ولی عصر(عج) و خیابان های مجاور آن را تحلیل و آسیب شناسی کرده و طرحی از اصالت و یکپارچگی این خیابان را ارایه کنیم.

وی با اشاره به ویژگی های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خیابان ولیعصر(عج) گفت: این خیابان در مقایسه با خیابان های مهم و بزرگ شهرهای جهان باید مدیریت شود تا از اغتشاشات بصری و گرافیکی دور شده و همچون گذشته به یک پاتوق فرهنگی تبدیل شود.

طالبیان بیان کرد: نمی توان با مدیریت های مختلف یک کار یکپارچه برای ساماندهی خیابانی همچون خیابان ولیعصر(عج) انجام داد و امیدواریم با تهیه سندی مناسب و در طرح تفصیلی شهری پلاک به پلاک ساختمان ها و نوع معماری در این خیابان مورد توجه قرار گیرد.

*خیابان ولیعصر(عج)، ستون فقرات شهر تهران

احمد مسجدجامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز در این نشست گفت: خیابان ولیعصر(عج) ستون فقرات شهر تهران است و خیابانی است که شمال شهر تهران را به جنوب شهر متصل می کند و باید نگاهی دوباره به این خیابان داشت.

مسجدجامعی با بیان اینکه ردپای تاریخ در همه بخش های خیابان ولیعصر(عج) دیده می شود، افزود: مطالب کتاب «خیابان ولیعصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» بر اساس احساسات و عواطف مردم شکل گرفته و ممکن است در برخی از بخش های این کتاب با بیان مطالبی از خیابان های مجاور خیابان ولیعصر(عج) خواننده را دچار پراکندگی ذهن بکند.

وی با اشاره به تاریخچه شهر تهران ادامه داد: به واسطه راه اندازی راه آهن تهران بسیاری از قهوه خانه ها و رستوران ها مربوط به قشرها و قومیت های مختلف در این منطقه شکل گرفت که پاتوق بسیاری از افراد بود.

مسجدجامعی بیان کرد: خیابان ولیعصر(عج)، بورس انواع کالاهای تجاری است به عنوان نمونه خیابان امیریه بورس لوازم ورزشی و افسردوزان است و در این بخش از خیابان ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی؛ تجارت و خاطره در هم آمیخته می شود.

وی گفت: کتاب «خیابان ولیعصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» می تواند بارها و بارها منتشر شده و مورد استفاده قرار گیرد و سندی بر سندهای دیگر شهر تهران افزوده شود.

*خیابان ولیعصر(عج)، مکان – خاطره است

اسکندر مختاری طالقانی تهران پژوه، پژوهشگر و کارشناس میراث فرهنگی نیز در این نشست گفت: کتاب «خیابان ولیعصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» گزارشی است که پیشنهاد تهیه آن توسط سازمان زیباسازی شهر تهران برای تهیه ثبت ملی و جهانی این خیابان عطف به مصوبه شورای اسلامی شهر تهران به دانشگاه تهران داده شده بود و تهیه این گزارش با تهیه محور میدان ها و مکان های با ارزش شهر تهران توسط پژوهشکده فرهنگ و هنر به ریاست پیروز حناچی همزمان شده بود و در نهایت این دو طرح و گزارش به یاری احمد محیط طباطبایی و سایر پژوهشگران تهیه شد.

مختاری با بیان اینکه مطالب و اطلاعات استخراج شده برای ثبت ملی خیابان ولیعصر(عج) آمال ما نیست، افزود: برای بیان ویژگی ها و ارایه اطلاعات در مورد شهر تهران باید احتیاط بسیاری کرد و ما تلاش کردیم قبل از اینکه اسنادی در مورد شهر تهران و خیابان ولیعصر(عج)ناپدید شود، مجموعه ای در سه جلد توسط چهار پژوهشگر تهیه کنیم.

وی با طرح این سوال ها که ماندگاری خیابان ولیعصر(عج) لازم است،آیا شهر تهران نیازمند این خیابان است و آیا می توان رفتاری که با سایر خیابان های شهر داریم با خیابان ولیعصر(عج) نیز داشته باشیم؟، ادامه داد: خیابان ولیعصر(عج) مکان – خاطره است و نمی توان هر تغییری را در این خیابان ایجاد کرد و تغییر در مکانی که خاطره در آن نقش بسته به معنای تعرض به هویت شهری و افکار عمومی است.

مختاری افزود: در گذشته چنارهای شهر تهران برای دستیابی به آب، خود را به قنات ها می رساندند و اکنون به خاطر برج سازی در مناطق بالای شهر به تدریج در حال خشک شدن هستند و در نهایت امکان دسترسی این چنارها به قنات ها نیز دچار مشکل شده است.

وی ادامه داد: سوداگران برای رسیدن به اهداف خود، ابزار قانون را به خدمت می گیرند که برای جلوگیری از این امر باید فرهنگسازی کرد تا اجماع عمومی و فرهنگی برای حفظ ارزش ها و ویژگی های شهر تهران تولید شود.

مختاری در خصوص کتاب «خیابان ولیعصر (عج)؛ میراث معماری و شهرسازی» اظهار کرد: این کتاب سند مختصری درباره خیابان ولی عصر(عج) است که با هدف فرهنگسازی و ایجاد کیفیت برای حفظ ارزش های این خیابان تالیف شده و باید به عنوان قدم های اول برای شناسایی و معرفی این خیابان تلقی شود.

*خیابان ولیعصر(عج) بخشی از حافظه ملی است

سیداحمد محیط طباطبایی مشاور رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران شناس و پژوهشگر نیز در این نشست با اشاره به تاریخچه خیابان ولی عصر(عج) گفت: این خیابان در اصل تکه تکه بوده و در طی ۴ دهه تبدیل به خیابان شده، طول بیش از ۱۷ کیلومتر، ارتباط شمال و جنوب شهر تهران و فضای سبز و چنارها تنها ویژگی این خیابان نیست.

وی افزود: خیابان ولیعصر(عج) در ۱۰۰ سال اخیر کارکرد و ویژگی های خاصی پیدا کرده و از نظر فرهنگی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و شهرسازی مورد توجه قرار گرفته است.

مشاور رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: خیابان ولیعصر(عج) از دهه ۴۰ به بعد دچار تغییرات تاریخی و اجتماعی بسیاری بوده، این خیابان در طول تاریخ مقر حکومتی، محلی برای گذراندن اوقات فراغت، جایگاه رستوران ها، کافه ها، اقامتگاه ها، سینماها، تماشاخانه ها و تئاترها همچون تئاتر سنگلج و تئاتر شهر و جایگاه اولین نهادهای صدا و تلویزیون بوده است.

محیط طباطبایی بیان کرد: بهترین مدارس کشور همچون رازی، بهترین دانشگاه های کشور همچون امیرکبیر، زیارتگاه ها و مراکز مذهبی برای تمامی مذاهب همچون امامزاده صالح(ع)، کلیسا ها و سایر مکان های مذهبی از ده ونک تا جنوبی ترین نقطه تهران در این خیابان قرار گرفته و عرصه تعامل و ارتباط شهری است.

وی با بیان اینکه خیابان ولیعصر(عج) بخشی از حافظه ملی کشور است، اظهار کرد: در این خیابان وجوه ملی، علمی و فرهنگی در ارتباط باهم قرار می گیرند و برای بیان ارزش های این خیابان باید یک پژوهش جامعی انجام شود.