ارز در مسیر تک نرخی شدن

در روزهای گذشته فاصله ی نرخ ارز مبادله یی و نرخ ارز در بازار آزاد به حدود ۵۵۰ تومان رسید. این رخداد را می توان در ارتباط با ۲ مولفه ی دیگر مورد توجه قرار داد؛ نخست این که تا اجرایی شدن برنامه ی جامع اقدام مشترک (برجام) تغییری محسوس در عرضه ی ارز نخواهیم داشت. دوم اینکه با وجود این ثبات در عرضه ی ارز، تقاضا به واسطه رفع تحریم ها تشدید خواهد شد.
در تشریح علت های افزایش نرخ ارز آزاد در روزهای اخیر می توان به افزایش تقاضا به دلیل همزمانی با ماه های انجام واردات مواد اولیه ( آذرماه و دی ماه) و افزایش سفرهای خارجی به دلیل تعطیلات سال نو میلادی اشاره کرد. ناگفته نماند که با اجرای برجام و گسترش امید به رونق در فضای فعالیت های اقتصادی، این موضوع نیز تقاضا را برای ارز افزایش خواهد داد.
موعد اجرای برجام بیست و چهارم آذرماه یعنی روزی است که قرار است تحریم های ضدایرانی برداشته شود؛ روزی که فعالان اقتصادی سال ها است چشم انتظار آن هستند تا چرخ صنعت و تجارت بر مدار اصول اقتصادی و نه چالش های سیاسی بچرخد. این کنشگران اقتصادی مترصدند تا با آغاز اجرای برجام، چالش ها و موانعی که هم اکنون در مقابل فعالیت های اقتصادی خود می بینند، برداشته شود.
این نگاه در میان فعالان اقتصادی، تقاضا را در بازار ارز افزایش داده و این افزایش تقاضا در شرایطی رخ می دهد که میزان عرضه ی ارز در خوشبینانه ترین حالت ثابت مانده و در واقع با کاهش قیمت نفت، عرضه ی دلار نیز محدودتر از گذشته شده است.
در این شرایط، کارشناسان بازار ارز افزایش نرخ ارز مبادله یی به بالای سه هزار تومان را مثبت ارزیابی می کنند و معتقدند می توان انتظار داشت تا بازار باز هم شاهد افزایش بهای ارز باشد چرا که نرخ های کنونی هنوز پایین تر از نرخ های واقعی در یک دهه گذشته است. از این رو، نه می توان و نه باید با این روند افزایشی مبارزه کرد.
از طرف دیگر، دولت با توجه به افت قیمت جهانی نفت با کاهش منابع ریالی برای اداره ی کشور روبرو شده است بنابر این نمی تواند منابع ارزی خود را با نرخ پایین به فروش برساند. از این رو باید ارز خود را به نرخ واقعی بفروشد تا بتواند کسری بودجه را جبران کند.
افزون بر این، کسری بودجه تورم بیشتری نسبت به اصلاح ساختار ارز ایجاد می کند. به عبارتی دیگر پایین نگاه داشتن نرخ ارز می تواند ضررهایی داشته باشد و در مقابل، واقعی شدن نرخ ارز بانکی به افزایش صادرات و کاهش واردات خواهد انجامید. واقعی شدن نرخ ارز می تواند سقف بودجه ی دولت را کنترل کند، انحصار را از بین ببرد و رقابت اقتصادی را به دنبال داشته باشد.
در این پیوند، نهاد سیاستگذار پولی در شرایط کنونی باید با مداخله و نظارت دقیق از دگرگونی های هیجانی بازار ارز جلوگیری کند. هر چند، با نزدیک شدن به زمان اجرای برجام، وقوع شوک ارزی بعید به نظر می رسد.
مساله مهم دیگری که در تغییر نرخ ارز باید مورد توجه قرار گیرد، برنامه ی تک نرخی کردن ارز با هدایت بانک مرکزی است؛ تحولی که «ولی الله سیف» رییس کل بانک مرکزی از آن به عنوان یکی از مهمترین اولویت های این نهاد سیاستگذار پولی یاد می کند.
به باور مردان اقتصادی دولت یازدهم، پس از فرونشاندن ناپایداری های هیجانی و کنترل نوسان های شدید نرخ ارز، اکنون نوبت به یکسان سازی نرخ آن رسیده است؛ اقدامی که می تواند تا حد زیادی جلوی رانت خواری و فساد را بگیرد و به قیمت ها در بازار ثبات بخشد.
افزایش نرخ ارز مبادله یی پیرو رشد نرخ ارز آزاد و رسیدن فاصله ی نرخ این ۲ ارز به حدود ۵۵۰ تومان، تحقق ارز تک نرخی را تسهیل می کند.
یکی دیگر از بحث هایی که در یکسان سازی نرخ ارز مطرح است تعیین این نرخ است. رییس کل بانک مرکزی که ریاست شورای پول و اعتبار را به عهده دارد، به تازگی در این زمینه اعلام کرده که مبنای تعیین نرخ ارز، تحولات بازار است و بانک مرکزی این نرخ را می پذیرد البته به شرطی که بازار دستخوش هیجان ها و انتظارهای غیرواقع بینانه و ناپایدار نباشد.
در ماه های اخیر فاصله ی قیمت ارز مرکز مبادلات و بازار به حداقل رسیده است و ارز مبادله یی از ۲ هزار و ۵۰۰ تومان در ابتدای راه اندازی مرکز مبادلات ارزی و طی سه سال به بیش از سه هزار تومان رسیده است. این شرایط نشان می دهد که حرکت بانک مرکزی به سمت یکسان سازی نرخ ارز سرعت گرفته است.
به این ترتیب افزایش نرخ ارز مرکز مبادلات ارزی به بیش از سه هزار تومان، روندی معقول در برنامه ی تک نرخی شدن ارز داشته است و پیش بینی می شود در آینده یی نزدیک، هدف حذف ارز مبادله یی و یکسان سازی نرخ ارز تحقق یابد.

منبع : ایرنا