برجام در گام آخر

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، امروز یکشنبه بیست و ششم مهرماه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ی ایران و «فدریکا موگرینی» هماهنگ کننده ی گفت وگوهای هسته یی ایران و ۱+۵ بیانیه ی مشترکی صادر می کنند و براساس آن لغو تحریم ها را به صورت رسمی اعلام خواهند کرد.
همزمان شورای وزیران اتحادیه ی اروپا تحریم های صورت گرفته ی این اتحادیه ی ۲۸ عضوی را لغو می کند. از طرفی همه ی قطعنامه یی پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز بر اساس قطعنامه ی ۲۲۳۱ این شورا لغو خواهد شد.
در این میان اما موضوع لغو تحریم های ایالات متحده به لحاظ سازوکارهای مرتبط با وضع تحریم های ضدایرانی در این کشور کمی متفاوت از سایر تحریم های اعمال شده است. از این رو، «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا تحریم هایی را که با عنوان «دستورالعمل های اجرایی» است، لغو و اجرای تحریم های کنگره را متوقف خواهد کرد.
این همان مرحله یی است که دیپلمات ها از آن با عنوان «روز تصویب» یا (Adoption Day) نام می برند. بنابراین، پس از گذشت ۹۰ روز از توافق وین -آنچنان که در این توافقنامه مشخص است- گذر برنامه ی جامع اقدام مشترک از مجالس قانونگذاری ایران و آمریکا زمینه را برای پیدایش چنین رویدادی مهم و تاریخی فراهم کرد.
نکته ی مورد ابهام در این پیوند اما با جداسازی و تمایز میان روز «تصویب» و «اجرا» برطرف می شود. به این معنی که امروز پس از پیمودن روال قانونی کشورهای درگیر در پرونده ی هسته یی به ویژه ایران و آمریکا، آن ها با انتشار بیانیه یی به صورت رسمی تصویب توافق و به دنبال آن لغو تحریم ها را اعلام خواهند کرد و بیست و چهارم آذرماه (پانزدهم سپتامبر) و نزدیک به ۲ ماه بعد از آن برجام عملیاتی خواهد شد.
بین بازه ی مشخص شده ی تصویب تا اجرا، چگونگی عملکرد ایران در همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی اهمیتی دوچندان یافته است. به عبارتی دیگر، ایران باید بر اساس توافق وین تعداد سانتریفیوژهای خود را از ۱۰ هزار عدد به پنج هزار کاهش دهد و همچنین در تاسیسات اراک و فردو اقدام های مشخص شده را اعمال کند.
اقدام هماهنگ نماینده ی ایران و ۱+۵ در انتشار بیانیه ی مشترک درست زمانی شکل می گیرد که طی روال قانونی اجرای برجام در ۲ طرف اصلی مذاکره یعنی کنگره ی آمریکا و مجلس شورای اسلامی با موفقیت انجام گرفته است.
حزب دموکرات در کنگره آمریکا پس از هماوردی سخت و دامنه دار در نهایت بیست و ششم شهریور ماه (هفدهم سپتامبر) بر اکثریت جمهوریخواه پیروز شد؛ جمهوریخواهانی که تنها در روزهای آخر دست کم به سه تلاش ناموفق اقدام کرده بودند. با شکست این جریان تندرو، «جان کری» وزیر امور خارجه ی این کشور طی بیانیه یی «استیون مال» سفیر پیشین این کشور در لهستان را به عنوان هماهنگ کننده ی ارشد اجرای توافق هسته یی با ایران منصوب کرد.
پس از آن نوبت به مجلس شورای اسلامی رسید تا به بررسی و اظهارنظر پیرامون این توافق تاریخی بپردازد. با این هدف هرچند «کمیسیون ویژه بررسی برجام» تشکیل شد تا به این مهم رسیدگی کند اما گزارش غیرعادلانه و به دور از انصاف آن باعث شد تا تنش ها در مجلس افزایش یابد. شاید همین موضوع در کنار اتهام و توهین به اعضای تیم مذاکره بود که باعث شد اکثریت نمایندگان هفته ی گذشته به طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» رای بدهند؛ طرحی که مُهر تایید شورای نگهبان نیز روز بعد پای آن درج شد.
اعلام رسمی لغو تحریم ها همچنین ارتباط بسیار تنگاتنگی با گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد و گزارش تازه ی آژانس در ارتباط با عملکرد ایران بی تاثیر در این رویداد تاریخی نیست چرا که «یوکیا آمانو» مدیر کل این نهاد بین المللی روز پنج شنبه بیست و سوم مهرماه (پانزدهم اکتبر) با انتشار بیانیه یی اعلام کرد که تا بازه ی زمانی منتهی به پانزدهم اکتبر ۲۰۱۵ (سیزدهم مهر) همه اقدام های مندرج در «نقشه راه شفاف سازی مسایل گذشته و حال در ارتباط با برنامه هسته یی ایران» که از گذشته و حال باقی مانده بود به صورت کامل انجام شده است.
بنابراین، به جرات می توان تاکید کرد گزارشی با این محتوا، مهمترین و اثربخش ترین موضعی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکنون گرفته است. این که چند روز گذشته آژانس بر فعالیت های گذشته و حال ایران به طور رسمی مُهر تایید زد خود گواه بر حل و فصل تنش های ۱۲ ساله است زیرا که غرب در این مدت با تکیه بر موضوع «پی. ام. دی» (ابعاد احتمالی نظامی برنامه ی هسته یی ایران) از روش های گوناگون و با بهانه های مختلف بر ایران فشار وارد کرده است. آژانس با ارزیابی پایانی و گزارش نهایی که پانزدهم دسامبر (بیست و چهارم آذرماه) در ارتباط با فعالیت ها و همکاری های ایران ارایه خواهد داد پرونده ی اختلاف هسته یی را برای همیشه خواهد بست و مرحله ی اجرای لغو تحریم ها را رقم خواهد زد.