٧درصد احزاب درایران زنانه است!

در ادامه این گزارش به قلم فاطمه طاهری می خوانیم: حضور کمی بیش از ٧ درصدی زنان در احزاب به عنوان تصمیم‌گیران یک تشکل سیاسی هر چند که در فرایند رو به توسعه کشور نمی‌تواند مطلوب تعبیر شود ولی از دیدگاه معاون امور زنان و خانواده دولت، حفظ و افزایش این تعداد گامی رو به جلو برای حضور جدی‌تر زنان در فرایند تصمیم‌گیری‌های تشکیلاتی است که البته حضور فعال زنان در عرصه‌های جدی‌تر احزاب و تشکیلات در سال‌های اخیر و نقش آفرینی آنها در فرایند انتخابات اخیر حکایت از تایید این نگرش دارد. هر چند در این بین فرهنگ و ساختار مردسالار کشورمان، باعث شده که زنان در تمام اعصار و برهه‌های تاریخی در مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی که یکی از نشانه‌های آن حضور فعال در احزاب و تصدی مناصب بالای سیاسی است، از جایگاه در خوری برخوردار نباشند.

بررسی اعضای هیات موسس گروه‌های سیاسی نشان می‌دهد که در بین گروه‌های سیاسی که مجموع تعداد هیات موسس آنها بالغ بر ۵۸۰ نفر است، تنها ۲۲ نفر زن شرکت دارند که از این تعداد محدود تقریبا ۲۳ درصد آنان زنانی هستند که در مجلس شورای اسلامی شرکت داشته یا دارند یا آنکه جزو هیات موسس آن تشکل سیاسی زنانه هستند. این ارقام نشان‌دهنده یک نکته اساسی است و آن اینکه جامعه سیاسی ایران با وجود جهش مناسب در این زمینه، هنوز آن چنان که باید و شاید از توانمندی‌ها و استعدادهای زنان به عنوان بخش اعظمی از جامعه، به هر دلیل نتوانسته سود ببرد و بهره لازم را کسب نماید. اما این نافی تاثیر‌گذاری همین ۱۸ حزب و تشکل سیاسی در فرایند تصمیم‌گیری‌هایی دهه‌های اخیر نیست، هر چند برخی احزاب تنها فعالیتشان محدود به حضور در برهه‌های انتخاباتی می‌شود که این رفتار منوط به جنسیت افراد یا نوع فعالیت نیست بلکه آفتی است که آسیب‌شناسی آن دلایل بسیاری دارد، ولی به نظر می‌رسد که تقویت همین ۱۸ تشکل زنان می‌تواند تاثیر بخشی آنها بر اتفاقات و رویدادهای جاری را دو چندان نماید. اگر بخواهیم به سیر فرایند تاریخی تاثیر‌گذاری زنان در فرایند حرکت حزبی شان بپردازیم شاید بد نباشد به مرور برخی از احزاب از جمع ۱۸ حزب زنان بپردازیم.

** دختر آیت‌ا… طالقانی، موسس نخستین حزب زنانه
جامعه زنان انقلاب اسلامی ایران به دبیرکلی اعظم علایی طالقانی (فرزند آیت‌ا… طالقانی) جزو نخستین احزاب با دبیرکلی یک زن و محوریت فعالیت زنان است که در همان روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل می‌شود و همانند بسیاری دیگر تدوین و تصویب مرامنامه، اساسنامه و مجوز آن شامل مروز زمان شده و در سال ۱۳۷۱ موفق به اخذ پروانه می‌گردد. اعضای هیات موسس اعظم علایی طالقانی، بدرالملوک امام‌پور و پرویندخت یزدانیان بودند. اعظم علایی طالقانی که این روزها نیز از حال جسمانی مساعدی برخوردار نیست وقتی از چگونگی تشکیل این جامعه صحبت می‌کند به فرایند طولانی که برای ثبت یک تشکل مستقل زنانه داشته است اشاره می‌کند. وی می‌گوید بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در زمانی که آقای ناطق نوری وزیر کشور بود تاکید می‌کردند که صرفا به موسسه زنان اجازه تاسیس می‌دهند ولی ما اجازه تاسیس جامعه زنان را می‌خواستیم، به همین دلیل پرونده تاسیس جامعه زنان انقلاب اسلامی حدود ۱۲ سال در وزرات کشور ماند و ما نتوانستیم رسما پروانه تاسیس بگیریم تا سال ۷۱ که مجوز صادر شد. از لحاظ کار تشکیلاتی، این حزب از معدود احزابی است که از ابتدای تشکیل در سال ۱۳۵۷ تاکنون توانسته ساختار تشکیلاتی خود را حفظ کند و به فعالیت‌های خود به صورت محدود ادامه دهد.

** دختر امام در دومین تشکل سیاسی زنان
جمعیت زنان جمهوری اسلامی را شاید بتوان دومین تشکل فرهنگی سیاسی نامید که با حضور جمعی از زنان در بعد از انقلاب شکل گرفت. این جمعیت در سال ۱۳۶۵، با حضور جمعی از زنان که پیش و پس از انقلاب در فعالیت‌های سیاسی اجتماعی شرکت داشتند به‌طور رسمی تاسیس شد و کار خود را آغاز کرد. بیشتر اعضای این جمعیت تحصیل‌ کرده یا دارای مناصب دولتی و دانشگاهی بوده و هستند که می‌توان به زهرا مصطفوی، مرضیه حدیدچی (دباغ)، ربابه رفیعی طاری (فیاض بخش)، فاطمه ایران‌منش، صدیقه مقدسی، قدسیه فیروزان و سهیلا جلودارزاده اشاره کرد. این جمعیت همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم نیز با صدور بیانیه‌ای رسما از حسن روحانی حمایت کرد.

** تشکیل تشکل سوم برای کمک به خانواده شهدا
جامعه زینب (س) یکی از گروه‌های سیاسی زنان است که در سال ۶۵ در زمان جنگ ایران و عراق و با هدف اولیه کمک به خانواده‌های شهدا و رزمندگان تاسیس می‌شود، که شکل‌گیری آن همزمان با جمعیت زنان جمهوری اسلامی می‌تواند حکایت از تبلور حضور زنان در سال‌های میانی دهه۶۰ و آن هم در برهه جنگ داشته باشد. مریم بهروزی دبیرکل جامعه زینب در توصیف شکل‌گیری این تشکل می‌گوید: جامعه زینب(س) بزرگ‌ترین حزب زنان با بیش از ربع قرن سابقه سیاسی، فرهنگی، عقیدتی و اجتماعی در نظام جمهوری اسلامی ایران است. مرضیه وحید دستجردی نخستین وزیر زن جمهوری اسلامی از اعضای اصلی جامعه زینب بود.

** تشکل چهارم زنان با رویکرد آموزشی
مجمع اسلامی بانوان از دیگر احزاب با محوریت فعالیت در حوزه زنان بود که پس از کسب مجوز از وزارت کشور در ۶ دی ۱۳۷۷ اعلام موجودیت کرد. دبیرکلی این حزب از ابتدا تاکنون بر عهده فاطمه کروبی است که نمایندگی دوره پنجم مجلس شورای اسلامی را نیز بر عهده داشت. فعالیت‌های آموزشی و حضور در عرصه‌های سیاسی و انتخاباتی از جمله فعالیت‌های این تشکل بود.

** تشکل پنجم برای توجه به زنان روزنامه‌نگار
انجمن روزنامه‌نگاران زن با تلاش زنان روزنامه‌نگار در راستای توسعه مشارکت‌های اجتماعی زنان و ارتقای سطح روزنامه‌نگاری زنان در دهه ۷۰ تشکیل شد که با بیان هدفی با تاکید بر درک شرایط جدید و پیام انقلاب اسلامی برای رشد و تحول مقام زن در جامعه و به ویژه توجه به مطالبات صنفی روزنامه‌نگاران زن فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

** تبیین حقوق بشر زنان در تشکل ششم
جمعیت حمایت از حقوق بشر زنان از دیگر احزاب با محوریت موضوع زنان است که در سال ۱۳۸۰ با اهدافی از جمله تلاش در جهت شناسایی، معرفی، تبیین و تنویر حقوق انسانی و تکالیف زن بر اساس اصل عدالت از دیدگاه اسلام، تلاش در جهت ارتقای جایگاه انسانی زنان در خانواده و تلاش در جهت مشارکت آگاهانه، کارشناسانه و تاثیرگذار زنان ایرانی در مجامع و رویدادهای عرصه بین‌المللی تاسیس گردید. تلاش برای برخورداری زنان از جمیع حقوق بشر و اعتلای فکری، فرهنگی و سیاسی زنان و دختران و رفع هر گونه تبعیض، بی‌عدالتی و خشونت نسبت به زنان از دیگر اهداف این جمعیت است که شهیندخت مولاوردی که اکنون معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری را بر عهده دارد دبیرکل آن است.

** جمعیت زنان مسلمان نواندیش، هفتمین تشکل
جمعیت زنان مسلمان نواندیش که به گفته آذر منصوری از اعضای شورای مرکزی آن از سال ۷۶ فعالیت متشکل خود را شروع کرده است نیز از دیگر احزاب زنانه است که فراز و فرودهای بسیاری را برای دریافت مجوز داشته است، ‌طوری که این حزب که در سال ۸۵ پروانه فعالیت خود را می‌گیرد در دولت‌های نهم و دهم اجازه فعالیت نمی‌یابد و دفتر آن بسته می‌شود تا اینکه پس از روی کار آمدن دولت یازدهم دوباره فعالیت رسمی این حزب آغاز شده و نخستین کنگره آن نیز برگزار می‌شود. این حزب جزو احزاب زنانه‌ای است که چهره‌های شاخصی از فعالان این حوزه در جریان اصلاح‌طلب را در خود جای داده و نقش تاثیر‌گذاری در انتخابات دهمین دوره مجلس نیز داشت. در مرامنامه این حزب تلاش برای نهادینه کردن مشارکت همه‌جانبه زنان در امور اجتماعی و تسهیل حضور آنان در درون حاکمیت، تلاش برای فرهنگسازی در جهت ارتقای جایگاه زنان در خانواده و جامعه و نقد و بررسی قوانین موجود در زمینه حقوق زنان با هدف بهبود وضعیت زنان و دستیابی آنان به حقوق واقعی خود در اسلام از اهداف آن عنوان شده است.

** زنان اصولگرا حزب هشتم را تاسیس کردند
حزب زنان جمهوری اسلامی که عنوان آن تشابه به تشکل زنان در ابتدای انقلاب دارد در سال ۸۵ با دبیرکلی فاطمه آلیا از نمایندگان مجلس به عنوان یک حزب اصولگرا با محوریت موضوع زنان و خانواده و با تاکید بر آگاهی و بصیرت‌بخشی فعالیت خود را آغاز می‌کند.

** حزب نهم با رویکرد توجه به جایگاه زنان
مجمع زنان اصلاح‌طلب که با ریاست زهرا شجاعی به صورت غیر رسمی از حدود ده سال قبل با حضور جمعی از زنان مدیر و نمایندگان سابق مجلس فعالیت خود را آغاز می‌کند در سال جاری مجوز فعالیت حزبی خود را نیز دریافت می‌کند تا به عنوان هجدهمین حزب زنانه در ایران به صورت رسمی ثبت شود. زهرا شجاعی این تشکل را غیرانتفاعی و غیردولتی با هدف توسعه مشارکت سیاسی زنان در چهارچوب قوانین و با مشی و دیدگاه اصلاح‌طلبی و معتقد به سرنوشت عمومی جامعه می‌نامد و تاکید می‌کند که جمع زنان اصلاح‌طلب که در این تشکل حضور دارند به روش‌های فردی و گوشه‌گیری و عزلت باوری ندارند و معتقدند اگر سرنوشت جامعه به دست افراد صالح سپرده شود برکت و رحمت بر این جامعه حاکم خواهد شد.

** دیگر تشکل‌ها هم تشکیل شدند
جمعیت زنان انقلاب اسلامی، جامعه اسلامی زنان، جمعیت زنان پیرو راه حضرت زهرا (س)، کانون تبادل اطلاعات زنان، جامعه اسلامی زنان اصفهان، جمعیت زنان پیام آور، جمعیت زنان مسلمان، جمعیت زنان پیرو راه حضرت زهرا(س) و جمعیت پیروان حضرت زینب (س) نیز از دیگر احزابی هستند که دبیران کل آنها زن و البته محور فعالیتشان در حوزه زنان و خانواده با رویکرد تاثیر بخشی بر فرایند اتفاقات جامعه است.

** دیدگاه فعالان حوزه زنان نسبت به جایگاه احزاب زنان چه بود؟
اشرف بروجردی از چهره‌های سیاسی زن پس از انقلاب اسلامی درباره فعالیت احزاب زنان به «آرمان» می‌گوید: امام از همان ابتدای انقلاب به خواص متذکر می‌شدند که در عرصه فعالیت حزبی مشارکت کنند و زنان از این قاعده مستثنی نبودند. به همین جهت زمانی که خانم مصطفوی نزد امام رفته و درخواست تاسیس حزب «جمعیت زنان جمهوری اسلامی» را دادند، امام به نخست وزیر وقت دستور مساعدت و حمایت دادند. او معتقد است که احزاب در ایران به دلیل ساختار نظام، نتوانستند در شکل‌گیری قدرت تاثیر چندانی بگذارند اما نقش خود در انتقال درخواست‌ها و مطالبات مردم به حاکمیت و دفاع از آن را به خوبی انجام دادند. در حوزه زنان نیز احزاب فعالیت‌های داشته‌اند اما بخش اندکی از آن به ثمر رسیده است. حتی احزاب زنانه نیز رویکرد مربوط به استیفای حقوق زنان و رفع مشکلات آنها نداشتند، با این حال در دولت یازدهم شاهد آن هستیم که احزاب، مطالبات جامعه زنان را در قالب مسائل معقول و قابل دفاع مطرح می‌کنند که این جای امیدواری دارد.

** احزابی برای استیفای حقوق زنان
فاطمه راکعی دیگر فعال سیاسی و حزبی در ایران نیز عملکرد احزاب با مدیریت زنان را در حوزه استیفای حقوق زنان ضعیف می‌داند. او می‌گوید با وجود تلاش‌های انجام شده در ۴ دهه بعد از انقلاب، هنوز مسائل کلیدی مانند حضور زنان در پست‌های مدیریتی بر اساس شایسته سالاری، حل نشده و در حد تئوری باقی مانده است. از دید این فعال سیاسی زمان آن فرا رسیده که احزاب زنان برای حضور بیشتر در عرصه‌های مدیریت کلان کشور مانند مجلس، دولت و پست‌های میانی، اقدامات عملی انجام داده و شایستگی زنان را در این عرصه نشان دهند.

** چرا زنان موفق نبودند
پروانه مافی نماینده مردم تهران در مجلس دهم علت موفق نبودن زنان در عرصه مشارکت سیاسی را، پایین بودن تمایل زنان برای حضور در عرصه‌های حزبی می‌داند. او معتقد است چون کار حزبی و مشارکت سیاسی زمان بسیار بالا و جسارت زیادی می‌طلبد، کمتر زنی تمایل به آن دارد اما زنانی که در این عرصه وارد می‌شوند نه تنها ظرفیت و جسارت لازم را در خود می‌سازند بلکه قدرتمندتر از مردان در این عرصه گام برمی‌دارند. از دید وی قانون برای مردان و زنان یکسان است ولی احزاب زنان نیازمند دو نوع حمایت مادی و غیر مادی هستند و در هر دو زمینه مجلس دهم فعالیت‌هایی را آغاز کرده است که بخشی از آن به تامین درآمد پایدار و بخش دیگر به تصویب قوانین حمایتی از آنها مربوط می‌شود.

*منبع: روزنامه آرمان، ۱۳۹۵٫۱۰٫۸