ترامپ؛ نخستین آورده جعبه پاندورای انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، هفته گذشته با نتیجه ای دور از بیشتر پیش بینی ها به پایان رسید و ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رییس جمهوری ایالات متحده، راهی کاخ سفید شد. وی در حالی لقب مسن ترین رییس جمهوری آمریکا را به خود اختصاص داد که تا به حال هیچ تجربه مسوولیت سیاسی در کارنامه خود نداشته است؛ کسی که به گفته منتقدانش فاقد صلاحیت است و قبح بی ادبی سیاسی را ریخته تا آن را در عرف سیاسی بگنجاند؛ میلیاردری با مواضع جنجالی که از سد جمهوریخواهان کهنه کار در انتخابات درون حزبی گذشت و توانست در مقابل «هیلاری کلینتونِ» دموکرات و دارای تجربه حضور در عرصه های مختلف سیاسی آمریکا با یک پیروزی غیرمنتظره بسیاری از پیش بینی ها و نظر سنجی ها را باطل کند.
حال پرسش این است، چگونه فردی که می گفتند نامتناسب و نامتعادل است، حتی قدرت مدیریت حساب توییترش را ندارد، پرونده اخلاقی اش سیاه است، در خوشبینانه ترین حالت فقط ۱۶ درصد رای دارد و حتی جمهوریخواهانِ دیگر از رای دادن به او خودداری کردند، به یک باره رییس جمهوری آمریکا شد. این موضوع از ۲ جهت قابل بررسی است:
نخست آنکه، انتخاب ترامپ را می توان به عنوان «نهِ» بسیاری از رای دهندگان به نظام سیاسی حاکم در آمریکا قلمداد کرد. مخالفت با روش های حکومتداری سال های اخیر در این کشور موجب شد تا آمریکایی ها علیه نخبگان خود رای دهند. بر این اساس می توان نقطه قوت ترامپ را در تباین و تمایزی دانست که میان خود و نخبگان سیاسی حاکم تعریف کرده بود. او خود را به عنوان چهره ای بیرون از نظام و ساختار حاکم و نماینده تغییر در روندها به رای دهندگان آمریکایی عرضه کرد. ترامپ با شعار «آمریکا را دوباره شکوهمند کنیم» این احساس را در آمریکایی های ناراضی و دلزده از سیاست های دهه های اخیر ایجاد کرد که گسستی از روندهای معمول و بازتولید شرایط موجود، در حال رخ دادن است. در نهایت نیز همین حس سرخوردگی و بی اعتمادی جامعه آمریکا به ساختارها و رویه های موجود، ترامپ را کلیددار بعدی کاخ سفید کرد.
مساله بعدی به نظام انتخاباتی دولایه آمریکا باز می گردد که در عمل، امکان پیش بینی دقیق در مورد نتیجه نهایی را کاهش می دهد. با این توضیح که به طور معمول در انتخابات بسیاری از کشورها نامزدی پیروز است که بتواند حداکثر آرای مردمی را جذب کند، در آمریکا اما یک نامزد می تواند در عین آرای مردمی کمتر با پیروزی در ایالت های تعیین کننده و در نتیجه کسب رای الکترال آن ایالت، به عنوان رییس جمهوری معرفی شود. در انتخابات اخیر نیز کلینتون با اینکه از تعداد آرای مردمی بالاتری برخوردار بود اما در شمار آرای الکترال از رقیب جمهوریخواه خود عقب افتاد و نتوانست نام خود را به عنوان اولین رییس جمهوری زن، در تاریخ آمریکا ثبت کند.
این اتفاق ۱۶ سال پیش نیز رخ داد و در آن دوره «جرج دبلیو بوش» توانست رقیب دموکرات خود را به همین ترتیب شکست دهد. در حال حاضر شماری از ایالت های آمریکا شاهد حضور گسترده مردم در اعتراض به انتخاب ترامپ است. در میان معترضان به نتیجه انتخابات، شماری از آمریکایی ها از سیستم دولایه انتخابات و رای الکترال ناخشنودند و گذار به سیستم «هرنفر- یک رای» را خواستارند.
در زمینه پیامدهای خارجی این رخداد، هرچند نمی توان منکر آثار انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بر مناسبات واشنگتن با بسیاری از کشورها و نیز روندهای بین المللی شد اما این تصور نادرستی است که دولتمردان تازه آمریکا می توانند بر خلاف جهت ها و رویه های معقول و توافق شده در جامعه جهانی حرکت و عمل کنند، چرا که در این صورت با واکنش هایی جدی مواجه می شوند.
یکی از مهم ترین مباحث مطرح شده در این روزها، مساله برجام و سرنوشت آن در دوره دولت جدید آمریکا است، به خصوص که ترامپ در کارزارهای انتخاباتی خود، سخنان بی پایه ای درباره آینده این قرارداد به زبان آورده بود. پرواضح است که برجام در قامت دستاوردی مهم و غیرقابل انکار در عرصه دیپلماسی جهانی، نه به عنوان قرارداد با یک دولت بلکه در قالب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تثبیت شده و در عمل با تصمیم و نظر یک دولت قابل تغییر نیست. بدون شک اگر دولت آینده آمریکا تصمیمی برای ایجاد اختلال در روند این توافق داشته باشد نه تنها با واکنش جدی از سوی ایران، بلکه دیگر کشورها نیز روبه رو خواهد شد.
فرجام سخن این که پیش بینی رفتارهای رییس جمهوری تازه ایالات متحده آمریکا اکنون چندان قابل اتکا نیست و هنوز بهت و شوک ناشی از انتخاب ترامپ در جامعه آمریکا و دیگر کشورها فروکش نکرده است و نوعی از دوره بلاتکلیفی و گذار در جریان است. در ابتدا باید منتظر ماند و دید این رییس جمهوری جمهوریخواه چه کسانی را به عنوان حلقه نزدیکانش در دولت آینده انتخاب می کند چرا که به دلیل بی تجربگی در عرصه سیاست، در عمل حلقه پیرامونی ترامپ نقشی تعیین کننده تصمیم سازی ها خواهند داشت. به این ترتیب نتیجه انتخابات آمریکا را می توان به جعبه پاندورایی تشبیه کرد که می تواند آبستن رخدادهایی غیرقابل پیش بینی برای مردم این کشور و دیگر واحدهای ملی باشد.

ایرنا