نیاز به دانش هسته ای منحصر به روسیه نباشد

نیروگاه اتمی بوشهر که پس از فراز و نشیب‌های فراوان افتتاح شد، اتفاق مثبتی بود در عرصه جایگزینی سوخت‌های هسته‌ای به جای سوخت‌های فسیلی که روزشمار اتمام شان آغاز شده است. همه جهان یا دست کم کشورهایی که برای آینده خود برنامه و نقشه دارند، به دنبال توسعه دانش خود در تکنولوژی نوین هسته‌ای هستند.

احداث واحدهای دوم و سوم این نیروگاه که با پیشرفت‌های نوین و روزآمد همراه است، نویدی برای عصر جدید استفاده از سوخت‌های پاک است. در راستای بررسی مزایای احداث واحدهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر «آرمان امروز» به گفت وگو با نوذر‌ شفیعی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

با آغاز به کار عملیات اجرایی ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر، این واحدهای جدید چه مزایایی برای ایران به همراه دارد؟

تمایل به ساخت و راه اندازی رآکتورهای هسته‌ای برای تولید برق در سطح جهان به شدت وجود دارد و این نیاز به تاسیسات جدید هسته‌ای و همچنین رقابتی که میان دارندگان تکنولوژی هسته‌ای برای کسب بازارهای جهانی وجود دارد،‌ مزایا و منافعی را هم برای خریداران و هم برای فروشندگان این تکنولوژی نوین به همراه دارد. علاوه بر این تکیه بر منابع فسیلی علاوه بر آثار نامطلوب زیست محیطی و محدودیت این نوع از منابع انرژی، کشورها را به سمت جایگزینی کردن سوخت‌های پاک به جای سوخت‌های فسیلی سوق داده است.

بر این اساس در توجیه ضرورت احداث نیروگاه هسته‌ای در کشور می‌توان به اهمیت ضرورت دستیابی به فناوری‌های برتر در این حوزه، ایجاد تنوع در منابع تامین انرژی، ملاحظات زیست محیطی و صرفه جویی در منابع فسیلی اشاره کرد. علاوه بر این احتمال تامین برق پایدار در سال‌های آینده از طریق این نیروگاه‌های هسته‌ای وجود دارد که هم مقرون به صرفه تر و هم پاک تر است.

بر اساس این مزایا باید گفت که ساخت نیروگاه‌های جدید بوشهر با چنین تفکری در حال انجام است و منافع حاصل از آن با پیشرفت تکنولوژیکی در حوزه‌های هسته‌ای خود را بیشتر نشان خواهد داد که این مزایا و منافع به هیچ عنوان قابل چشم پوشی نیست.

ساخت واحدهای جدید نیروگاه بوشهر را ناشی از توافق برجام و امتیازاتی که این موافقتنامه برای طرفین مذاکره قائل شده است می‌دانید یا خیر؟

در توافق برجام نکاتی وجود دارد که در این امر بی‌تاثیر نیست. نخست اینکه در این توافق حق غنی‌سازی هسته‌ای برای جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است که این امر فضای آرام‌تر و مطمئن‌تری برای ایران به وجود می‌آورد که به سمت دانش هسته‌ای و پیشرفت در این حوزه حرکت کند. علاوه بر این در این توافق بر همکاری‌های بین المللی میان مذاکره کنندگان و ایران با کشورهای دیگر تاکید شده است که این امر امکان همکاری‌های هسته‌ای را نسبت به قبل تسریع کرده است.

همچنین باید تاکید کرد که در شرایط پسابرجام ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را بر اساس قوانین مجلس شورای اسلامی دنبال می‌کند که راه اندازی و احداث رآکتورهای جدید به عنوان یک ضرورت و نیاز برای کشور در این قوانین لحاظ شده است. در مجموع باید گفت که فضای پس از برجام فضای آرام‌تر و مطمئن‌تری ایجاد کرده است برای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران.

تاخیر ۱۱ ساله روس‌ها در احداث واحد نخست نیروگاه بوشهر هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل کرد. برای جلوگیری از وقوع احتمالی چنین تاخیرات یا بدعهدی‌هایی چه تمهیداتی باید اندیشه کرد؟

رفتار کشورها همواره تابع شرایط است و باید در این چارچوب رفتارها را ارزیابی کرد. زمانی که همکاری با کشورها در هر زمینه‌ای اعم از اقتصادی، سیاسی، نظامی، تکنولوژیک و غیره انحصاری شود، طبیعی است که قدرت عمل و ابتکار عمل از سوی کشورها سلب می‌شود و بالعکس، زمانی که منابع قدرت متعددتر و متنوع تر شود، ابتکار عمل بالا می‌رود.

تاخیر روس‌ها در تکمیل و تحویل  نیروگاه اتمی بوشهر ناشی از چند امر بود. نخست نیاز ما به تکنولوژی در اختیار روسیه، دوم فشار غرب و آمریکا بر روسیه مبنی بر عدم همکاری با ایران و سوم ابتکار عمل روس‌ها در افزایش یا کاهش قیمت‌ها یا انتقال یا عدم انتقال تکنولوژی و دانش هسته‌ای به ایران. برای جلوگیری از وقوع چنین تاخیرات هزینه‌بری باید این متغیرها را دستکاری کرد.

نخست اینکه نیاز ما در حوزه دانش هسته‌ای منحصر به روسیه نباشد. دوم فضا به سمتی پیش رود که رقابت میان کشورهای مختلف برای حضور در بازار ایران شکل گیرد و سوم اینکه فشارهای غرب علیه روسیه برطرف شود. اگر این متغیرها را دستکاری کنیم، شاهد چنین اقداماتی نخواهیم بود. البته اینکه اگر تصور کنیم که باید روسیه را رها کرد هم اشتباه است، بلکه باید منابع خود در انتقال دانش هسته‌ای را افزایش دهیم تا روس‌ها احساس انحصار در بازار ایران نکنند و رقبای جدیدی را وارد بازار ایران کنیم. این مهم همچنین باید در همه حوزه‌ها مد نظر قرار گیرد و نه تنها در نیروگاه اتمی بوشهر یا برنامه‌های هسته‌ای کشور.

با توجه به فضای تعاملی پدید آمده پس از برجام، آیا می‌توان رقبای بیشتری را برای ورود به بازار هسته‌ای ایران ترغیب کرد تا این عرصه انحصاری نشود؟

با وجود دعوت به همکاری‌های هسته‌ای میان ایران و غرب در برجام، در ارتباط با همکاری‌های هسته‌ای باغرب در ابتدای راه قرارداریم و معتقدم که هنوز فضای بی‌اعتمادی میان ایران و غرب وجود دارد و حرکت به سمت ذوب کردن یخ‌های روابط به‌ کندی انجام می‌شود.

بر این اساس اگر برنامه ما تعامل و همکاری‌های هسته‌ای با کشورهای اروپایی است باید برای آینده برنامه ریزی کنیم. البته این تعامل در رآکتور هسته‌ای اراک تا حدی شکل گرفته و شاهد ترکیبی از چین، روسیه و تعدادی از کشورهای غربی هستیم اما تا رسیدن به فضای اعتماد‌آمیز میان ایران و غرب، هنوز فاصله داریم.

از: کژال ذوالفقاری نیا

منبع: آرمان، یکشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۵