سربازی حرفه ای بجای سربازی اجباری

در ادامه این یادداشت به قلم احسان قائدی می خوانیم: در جهانی که به سرعت فوق العاده در حال پیشرفت است نه یک ماه نه ده ماه که ۲۱ تا ۲۴ ماه از بهترین سالهای زندگی در کمترین میزان بازدهی و با درآمدی کمتر از ۲۰۰۰ تومان در روز سپری می شود ۸۰۰۰ ساعت برای هر سرباز، زمانی که می توانست صرف تشکیل خانواده، یادگیری تخصص و یا راه اندازی کسب و کار بشود.
سربازی، پس از دوسال تمام می شود و یک جوان بدون هیچ حمایتی رها می شود در صورتی که درسی که خوانده بوده از یادش رفته و دو سال هم از بازار کار دور بوده است.
این فقط مشکل پسران جوان نیست مشکل پدر ومادرها، همسر و فرزند هم هست هرسال ۵۰۰ هزار جوان به سربازی می روند و سربازی می شود مشکل میلیون ها نفر. ایران جزء معدود کشورهائی است که سربازی آماتوری را با این مدت طولانی ادامه می دهد مگر اینکه سربازی تغییر کند. تا بحال راهکارهای خوبی مطرح شده است مثل سربازی حرفه ای، سربازی علمی تخصصی، سربازان اقتصاد و فرهنگ و ده ها ایده دیگر راهکارهائی عادلانه که می تواند سربازی را برای سربازان مفید و فرصت خوبی را برای خدمت به کشور باشد.
سربازی مفید یعنی بازگشت نخبگان و سرمایه های علمی پایین آمدن سن ازدواج و فرزند آوری و گامی موثر در جهت تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی است. این یک فرصت خیلی بزرگ است برای استفاده از ظرفیت فوق العاده جوانان ایرانی پیشرفت تکنولوژی نظامی و اقتدار دفاعی، حل مشکل ملی و مشکل مردم.

ارتش حرفه ای چیست؟
سربازی میراث ناپلئون بناپارت است که توسط رژیم گذشته به ایران وارد شد. اما به مرور کشورهای جهان به ضعف ها و ناکارآمدی های سربازی و ناسازگاری آن با حقوق بشر و حق انتخاب و آزادی جوانان پی بردند و به همین دلیل خدمت سربازی را حذف نموده و به جای آن ارتش حرفه ای را که مبتنی بر سربازی داوطلبانه است بنیان نهادند. در ارتش حرفه ای از سربازانی که به اجبار و به دلیل ترس از محرومیت از خدمات عمومی یا مجازات به سربازی می آیند، خبری نیست بلکه تنها از کسانی که مایلند در امور نظامی فعالیت کنند ثبت نام به عمل می آید و پس از تایید صلاحیت های مندرج در قانون با آنها قراردادهای معمولا ۵ ساله به امضا می رسد و در مقابل دریافت حقوق و مزایای کافی به خدمت ارتش در می آیند. این سیستم به دلیل کارآمدی و فواید بی شمارش به سرعت در جهان رواج یافت و اکنون ۱۰۹ کشور از مجموع ۱۹۷ کشور جهان سربازی را حذف کرده و ارتش حرفه ای بنیان گذاشته اند. اکثر کشورهای باقی مانده نیز طرح هایی عمدتا ۵-۳ ساله برای ایجاد ارتش حرفه ای تدوین کرده اند.

چرا ارتش حرفه ای؟
سه ویژگی عدم رضایت، کار بی‌مزد و رایگان و همچنین عدم امکان پیگیری مطلوبیت فردی و منافع شخصی باعث شده خدمت سربازی در ایران اجباری شمرده شود و نه‌تنها برای سرباز بلکه برای سیستم نظامی هم بازده نداشته باشد. از این‌رو باید سربازی اجباری از بین برود و به سمت سربازی حرفه‌ای همچون روش غالب کشورهای دنیا پیش برود. چون:
۱- ارتش‌ها به سوی تخصصی‌تر شدن پیش می‌روند و لذا ضرورت حضور افراد زبده بیشتر حس می‌شود و لازم است آن‌ها برای مسئولیت‌های واگذاری، آموزش‌های خاص ببینند و آموزش‌های فعلی کفاف نمی‌دهد و اگر آموزش‌ها را در شرایط کنونی افزایش دهیم زمانی برای خدمت سرباز باقی نمی‌ماند.
۲- آمار جوانان تحصیل کرده به شدت رو به فزونی است و اکثر جوانان دیپلم به بالا هستند و مسئولیت‌های واگذاری متناسب با تحصیلات آن‌ها نخواهد بود، لذا جوانان احساس می‌کنند که بهره‌وری از عمرشان نسبت به آنچه که در ایام سربازی به دست آورده‌اند متناسب نیست بنابراین عنوان می‌کنند که دو سال از عمر آنها تلف شده است.
۳- علی رغم حقوق کم سربازان و شرایط فعلی هزینه های دولت به مراتب افزون‌تر از پرداخت به سربازان حرفه ای است.
۴- انگیزه در سرباز حرفه ای به مراتب بیشتر از سرباز عمومی است.
۵- بیت‌المال مانند خودروها، تأسیسات و … و ده‌ها موارد دیگر بهتر حفظ می‌شود.
۶- اگر بعد از سه ماه آموزش اجباری ادامه دوره را به سربازی حرفه‌ای تبدیل کنیم هزینه‌هایی که نیروهای نظامی متحمل می‌شوند بسیار کاهش خواهد یافت.
الگوی مزبور امروزه شایع ترین مدل های خدمت سربازی در جهان است که البته دارای مزایا و همچنین معایبی است. از مهم ترین مزایای این سیستم می توان به: افزایش کارآمدی نیروهای مسلح به دلیل تخصصی شدن خدمت، انگیزه بالای سربازان به دلیل اختیاری شدن خدمت، استفاده از فناوری های نوین، کاهش ریسک امنیتی، دفاعی، کاهش هزینه های اقتصادی دولت، کاهش تخلفاتی مانند فرار از خدمت و غیبت و …، افزایش همبستگی سازمانی وکاهش تلفات انسانی اشاره کرد. همچنین بنا بر گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی این نوع الگو معایبی دارد که عبارتند از : محروم ماندن از نیروهای مردمی و داوطلب، ضعف فرهنگ سازی امنیت و دفاع در میان جامع و جوانان، افزایش بودجه نظامی در برخی موارد، ضعف در تربیت جوانان و جامعه پذیری هر چند طرح بحث این موضوع خود فی نفسه ارزشمند بوده و موجب گشته است تا ادبیاتی جدید در این عرصه شکل گیرد؛ اما کمی ها و کاستی های موجود را نیز نباید از نظر دور داشت.
صِرف استفاده از راهکار های به کار گرفته شده در دیگر کشورها بدون توجه به علل و عوامل آن و بسترهای تاریخی و ضرورت های اجتماعی،سیاسی،اقتصادی،نظامی و فرهنگی،نمی تواند ما را برای حرکت به سوی یک سیاست و راهکار آگاهانه و هدفمند فارغ از اهداف مقطعی و گذرا یاری رسان باشد.لذا ضروری می نماید تا با تامل و مطالعه بیشتر، رویکردی مناسب و هوشیارانه در قبال موضوع «خدمت وظیفه عمومی» و به موازات آن «سربازگیری حرفه ای» داشته باشیم تا ضمن خودداری از پذیرش محض و بی چون و چرای شیوه ها و روش های به کار گرفته شده در دیگر کشورها بتوانیم از تجارب آنها بهره مند شویم. از این رو ضروری است تا با توجه به شرایط سیاسی،نظامی و اقتصادی کشور خود به دنبال اتخاذ سیاست ها و به کارگیری شیوه های بومی باشیم تا به نیازهای اساسی و حیاتی جامعه ما به نحوی شایسته پاسخگو باشد.