۲۲۴۴؛ رمز عبور سوریه از بحران؟

شورای امنیت سازمان ملل روزجمعه (بیست و هفتم آذرماه) قطعنامه ۲۲۴۴ را به عنوان نقشه ی راه صلح در سوریه به اتفاق آرا به تصویب رساند.
در این قطعنامه که بر آتش بس وحل وفصل سیاسی بحران سوریه تاکید دارد، تشکیل یک دولت وحدت ملی درسوریه پیش بینی و خواستار توقف فوری حملات به هدف های غیرنظامی شده است.
این قطعنامه خواستار تشکیل دولتی قانونی، فراگیر و غیر فرقه ای در ۶ ماه آینده شده است و می گوید در ۱۸ ماه آینده انتخاباتی آزاد و عادلانه بر پایه قانون اساسی تازه برگزار خواهد شد.
قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل گروه های داعش و جبهه النصره را از دایره مذاکرات سوری-سوری جدا می کند و به همین دلیل به صراحت اعلام می دارد که روند برقراری صلح در سوریه به پایان یافتن درگیری ها در آن کشور منجر نخواهد شد.
این بخش از قطعنامه نشان می دهد که با وجود برقراری یک آتش بس احتمالی در سوریه، حملات گروه ائتلاف بین المللی علیه داعش و همچنین حملات هوایی روسیه علیه مواضع این گروه در سوریه همچنان ادامه خواهد داشت.
قطعنامه ۲۲۴۴ شورای امنیت درباره سرنوشت «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه و این که کدام گروه ها باید در روند گفت و گوها مشارکت داده شوند سکوت کرده و آن را به گذر زمان و نحوه پیشرفت گفت و گوها واگذار کرده است. این قطعنامه تاکید می کند که آینده سوریه را مردم سوریه مشخص خواهند کرد.
پیش نویس این قطعنامه پیش از نشست شورای امنیت و در نشستی که با حضور وزیران خارجه ۲۰ کشور درگیر در بحران سوریه در شهر نیویورک آمریکا درباره بحران سوریه برگزار شده بود، مورد توافق قرار گرفت.
یک روز پیش از تصویب قطعنامه ۲۲۴۴، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه دیگری به منظور قطع جریان های مالی داعش به تصویب رساند که هدف آن، قطع منابع درآمد داعش از محل فروش نفت، باجگیری و دیگر فعالیت های خلافکارانه است.
در قطعنامه روز پنج شنبه شورای امنیت سازمان ملل متحد -که از سوی ایالات متحده و روسیه ارائه شد و به تصویب وزیران دارایی پانزده کشور عضو شورای امنیت رسید- تهدید گروه داعش به سطح گروه ترویستی القاعده افزایش یافته است؛ امری که روند مبارزه با این گروه تروریستی را جدی تر خواهد کرد.
در یک نگاه کلی به قطعنامه روز جمعه شورای امنیت سازمان ملل که روند سیاسی حل بحران سوریه را پیش بینی می کند و قطعنامه روز پنج شنبه که بر افزایش فشارها بر داعش تاکید دارد می توان به این نتیجه رسید که جامعه جهانی تهدید داعش را جدی گرفته و این توافق در سطح بین المللی حاصل شده است که داعش تهدیدی جدی برای امنیت جهانی است و برای مقابله با آن باید در ابتدا بحران سوریه را حل و فصل کرد.
این اقدام شورای امنیت سازمان ملل را می توان نقطه عطفی مهم در بحران سوریه به شمار آورد که پنج سال از آغاز آن می گذرد. این بحران که تاکنون به کشته شدن بیش از ۲۵۰ هزار نفر انجامیده و نزدیک به ۱۰ میلیون آواره برجای گذاشته است، در حال حاضر مهم ترین بحران بین المللی است و حل آن نیازمند توافقی جهانی میان همه کشورهای درگیر در این بحران است.
به همین دلیل پیش نویس قطعنامه ۲۲۴۴ پیش از ارائه در شورای امنیت، در نشست نیویورک مورد بررسی قرار گرفت. در این نشست که در ادامه نشست های وین ۱ و ۲ برگزار شد، کشورهای شرکت کننده تلاش کردند مواردی را که در نشست وین ۲ مورد توافق قرار گرفته بود مورد تاکید مجدد قرار دهند و آن را در قالب پیش نویسی به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کنند.
بنابراین تصویب قطعنامه شورای امنیت و تاکید این قطعنامه بر حل فوری بحران سوریه با تکیه بر راهکار سیاسی می تواند پرونده بحران سوریه را از رقابت میان برخی کشورها از جمله عربستان، ترکیه و قطر خارج کند و به آن وجهی جهانی ببخشید.
این امر علاوه بر این که بر بین المللی بودن بحران سوریه تاکید دارد، بر فوری بودن حل این بحران نیز تاکید می کند و می تواند مانع از سیاسی کاری برخی کشورهای مخالف دولت سوریه و زمان بر شدن حل این بحران شود. این مساله به ویژه زمانی روشن تر می شود که در نظر داشته باشیم قطعنامه ۲۲۴۴ درباره سرنوشت بشار اسد سکوت کرده و آن را به آینده موکول کرده است. در حالی که برخی کشورهای مخالف دولت سوریه از جمله ترکیه و عربستان همواره خواستار کنار رفتن بشار اسد به عنوان پیش شرط هرگونه راهکاری برای حل بحران سوریه بوده اند.
نبود چنین پیش شرطی در قطعنامه شورای امنیت نقطه عطف مهمی در بحران سوریه به شمار می آید و نشان می دهد جامعه بین المللی به این نتیجه رسیده است که اولویت اصلی، مساله تروریسم و به ویژه نوع داعشی آن است و نباید این مساله زیر تاثیر فشارهای برخی مخالفان دولت سوریه برای کناره گیری بشار اسد قرار گیرد.
گفتن این نکته ضروری است که جمهوری اسلامی ایران از همان آغاز بر حل سیاسی بحران سوریه تاکید کرده است و به ویژه طرح چهار ماده ای که سال گذشته «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران برای حل بحران سوریه ارایه کرد بر آتش بس، تدوین قانون اساسی تازه، ایجاد دولت وحدت ملی، و برگزاری انتخابات تاکید داشت.
این مساله به ویژه زمانی اهمیت می یابد که در نظر داشته باشیم اعتراضات مردمی در سوریه زیر فشار کشورهایی مانند ترکیه و عربستان و تلاش های آن ها جهت براندازی دولت سوریه بود که به یک بحران تمام عیار تبدیل شد و ممانعت آن ها از هرگونه راهکار سیاسی بود که وضعیت کنونی را برای سوریه رقم زد.
بر این پایه، قطعنامه شورای امنیت را می توان نقطه بازگشتی به خانه نخست به شمار آورد که پیش از این جمهوری اسلامی ایران بارها بر آن تاکید کرده است.
اما با وجود این و فارغ از تمام خوش بینی ها در باره تاثیر قطعنامه ۲۲۴۴ شورای امنیت بر حل بحران سوریه، به دلیل باقی ماندن اختلاف ها بر سر گروهای مورد تایید برای شرکت در مذاکرات و سرنوشت بشار اسد، همچنان باید منتظر تداوم اختلاف های طرف های درگیر در بحران سوریه و تداوم این بحران بود.
هفته های پیش رو می تواند هفته هایی تعیین کننده در مسیر بحران سوریه باشد چرا که در فاصله تصویب قطعنامه شورای امنیت تا اجرای آتش بس فرجه ای چند هفته ای قرار دارد که طی آن طرف های درگیر تمام تلاش خود را برای کسب برتری بیشتر در عرصه میدان به کار خواهند برد؛ به ویژه که بر پایه قطعنامه ۲۲۴۴، آتش بس در سوریه به معنای پایان حملات ائتلاف بین المللی علیه داعش و حملات روسیه علیه مواضع این گروه تروریستی نیست.
حساسیت مساله سوریه و نقش تعیین کننده آن در آینده نظم ژئوپلتیکی خاورمیانه و تاثیرات تعیین کننده آن بر ساختار نظم جهانی نیز می تواند بر پیچیدگی درگیری های پیش رو در سوریه و بر دامنه آن بیفزاید.
به همین دلیل و با وجود خوش بینی ها درباره تصویب قطعنامه ۲۲۴۴ شورای امنیت در باره بحران سوریه، در اجرای این قطعنامه و گذار از بحران کنونی همچنان راه دشواری در پیش است که عبور از آن نیازمند همکاری همه کشورهای دخیل در بحران سوریه و به ویژه مخالفان دولت سوریه است که تاکنون با سیاست های خود دامنه تنش ها در سوریه را گسترش داده اند.

منبع: ایرنا