۲۹ اردیبهشت؛ آغازی بر اولویت های جامعه مدنی

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا،‌انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم با حضور گسترده مردم در پای صندوق های رای برگزار شد، اما فارغ از مشارکت حداکثری، داشتن ویژگی هایی خاص، انتخابات این دوره را از تجربه های گذشته کشور در این زمینه متفاوت ساخته است.
تکاپوها و جنب و جوش های تبلیغاتی نامزدها، جریان ها و گروه های هوادار آنها، همچنین شور و شعوری که مردم در روز انتخابات از خود به نمایش گذاشتند هم به لحاظ سیاسی- اجتماعی، هم روانشناختی، فرهنگی و اقتصادی، دارای خصیصه ها و همچنین پیام هایی است.
از منظر جامعه شناختی، هر رفتار و کنش انسانی دارای هدف ها، زمینه ها، نتایج و برآیندهایی است که در قالب آنها تفسیر می شود. انتخابات ۲۹ اردیبشهت که با اقبال عمومی و مشارکت فراگیر مردم رقم خورد، اگر چه رویدادی سیاسی قلمداد می شود اما انتخابات بیش و پیش از هر تفسیر و برداشتی؛ امری اجتماعی است و به این دلیل نیز نیازمند تحلیلی جامعه شناختی است؛

۱- یکی از ویژگی های انتخابات ۹۶، افزایش میزان مشارکت مردم در این دوره بود. مشارکت علاوه بر یک رفتار انتخاباتی و سیاسی، نمادی از از سرمایه اجتماعی، فرهنگ سیاسی ومردم سالاری است.
مشارکت شاخصی از سرمایه اجتماعی است که از یک سو به معنای اعتماد اجتماعی- سیاسی مردم به ساختارهای جامعه، و از دیگر سو تلاشی برای افزایش و تقویت انسجام ملی است. با توجه به این اوصاف؛ مشارکت حداکثری مردم نشانه ای از میزان سرمایه اجتماعی بالا در جامعه تلقی می شود.
مشارکت را می توان نشانه ای از فرهنگ سیاسی جامعه دانست. در صورتی که شهروندان یک جامعه ضمن داشتن حقوق و وظایف شهروندی به میزانی از آگاهی رسیده باشند که مشارکت و دخالت در تعیین سرنوشت خود را به عنوان یک ارزش تلقی کند، می توان به وجود فرهنگ سیاسی در آن جامعه قائل بود.مشارکت حداکثری مردم در این دوره نشان داد که جامعه ایران به جهت رفتار انتخاباتی مردم، در مسیر پویایی حرکت می کند.

۲- کاهش بی تفاوتی اجتماعی و دوری از فردگرایی از خصیصه هایی است که در انتخابات اخیر شاهد آن بودیم. افزایش مشارکت مردم در این دوره گویای این است که مردم حتی آنانکه نسبت به رخدادهای اجتماعی و سیاسی خنثی و بی تفاوت بودند، نسبت به سرنوشت کشور و جامعه خود مسوولیت پذیر شده اند و جامعه را نه به صورت یک امر بیگانه، که از آن خود می دانند. به همین روی در تعیین ساختارهای آن مداخله می کنند. مردم در انتخابات اخیر انگیزه یافتند تا وقایع و تحولات کشور را با رغبت بیشتری دنبال و در آنها ایفای نقش کنند. به نوعی می توان گفت تعلقات جمعی جامعه ایران در این دوره از انتخابات بیشتر شده است.
آنچه در انتخابات ۹۶ به عنوان نقطه قوت از آن یاد می شود، توجه به آرای خاکستری یا همان آرای حدوسط و خاموش جامعه است که به خوبی در بزنگاه انتخابات مورد توجه قرار گرفت و از قوه به فعل درآمد.

۳- نمود یافتن جامعه مدنی و نهادهایی همچون؛ احزاب، اصناف و انجمن ها از دیگر ویژگی های انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم است. در این دوره می بینیم که احزاب سیاسی، انجمن های مدنی، سازمان های مردم نهاد، به صورت یکپارچه در جهت افزایش آگاهی و میزان مشارکت مردم تلاش می کنند و عقلانیت بر تعصبات کورکورانه و هیجانی در این دوره از انتخابات ترجیح داده می شود.
ویژگی دیگری که در انتخابات ۹۶ بسیار به چشم می آید و مورد توجه جهانیان قرار گرفت؛ ترجیح نیازها و خواسته های مدنی مردم بر خواسته ها و نیازهای اقتصادی است. تحقق عدالت اجتماعی و رفاه اجتماعی- اقتصادی نه در انزوای مدنی که در سایه تقویت جامعه مدنی، اتفاق می افتد. مشارکت حداکثری و انتخاب مردم در این دوره، نوید دهنده تحقق کامل جامعه مدنی در آینده نه چندان دور خواهد بود.

۴- انتخابات این دوره نشان داد که جامعه ایران به بلوغ اجتماعی و سیاسی رسیده است ، از پوپولیسم فاصله گرفته و انتظارات سیاسی و اجتماعی مردم رشد یافته است. بر این مبنا آگاهی و شناخت از تحولات و رویدادهای داخلی و خارجی و آینده نگری؛ معیار انتخاب قرار می گیرد. کنشگران در این فضا با کسب آگاهی از سوی نخبگان و همچنین احزاب و جریان های سیاسی از فضای تفکرات قالبی گذشته و تعصبات کورکورانه پرهیز کردند و با محوریت گفتمان، تفاهم و صلح و دوری از رویه های و ملاک های پوپولیستی رفتار انتخاباتی خود را شکل دادند.

۵- مشروعیت بخشی و حفظ تعادل در ساختار اجتماعی- سیاسی جامعه از برآیندهای مشارکت حداکثری است. حضور گسترده مردم در پای صندوق های رای از یک سو به معنای پذیرش و مقبولیت عمومی نظام جمهوری اسلامی میان شهروندان ایرانی است و از دیگر سو وزنه ای تعادل بخش برای کلیت و ساختار سیاسی- اجتماعی به شمار می رود.
مشارکت حداکثری مردم در انتخابات اخیر نشان داد که برخی خلاء ها اجتماعی نظیر نابرابری، عدم توازن در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها به ویژه در سطح مناطق و استان های کشور، برای مردم حفظ کلیت و یکپارچگی کشور و نظام سیاس- اجتماعی اولویت دارد.

۶-نقش ارتباطات به اصطلاح مجازی در قالب رسانه ها و شبکه های اجتماعی های را نمی توان در افزایش میزان آگاهی و شناخت شهروندان از جریان های حاضر در انتخابات و همچنین میزان مشارکت آنان نادیده انگاشت. شبکه های اجتماعی یکی از پدیده های اجتماعی خاص دنیای امروز هستند که با توجه به خیل کثیر مخاطبان و کاربران خود هم در ایجاد کمپین و جنبش های اعتراضی، تبلیغاتی، هم تنش آفرینی های سیاسی- اجتماعی نقش اساسی دارند. در جریان انتخابات ایران، اما شبکه های های اجتماعی با انتقال پیام ها، عکس ها و فیلم هایی درباره مواضع نامزدها و جریان های رقیب در انتخابات تا اندازه زیادی رسالت آگاهی بخشی خود را ایفا کردند و با ترغیب کاربران به مشارک تا انداز ای نیز در زنده شدن آرای خاموش جامعه نقش آفرینی کردند.
در واقع شبکه ای اجتماعی در این دوره به صرت مستقیم و غیر مستقیم در جریان انتخابات ریاست جمهوری نقش داشتند و از طرفی نیز زمینه ساز تقویت سرمایه اجتماعی در کشور شدند.
هر رویداد و رفتار سیاسی دارای اهداف، زمینه ها و همچنین ضرورت هایی است که بر پایه آنها می توان معانی خاصی از آن برداشت کرد. انتخابات ریاست جمهوری اخیز بیش از هر چیز از افزایش بلوغ و آگاهی مدنی مردم وهمچنین میزان سرمایه اجتماعی در کشور حکایت دارد. اما مساله این است که رغم چنین تغییرات مثبتی، جامعه ایران به لحاظ موضوعاتی که به آنها پرداخته شد، به پایداری و ثبات نرسیده است به عبارتی جامعه مدنی در کشور به لحاظ موضع گیری های که بعضا علیه آن صورت می گیرد به طفا نوپایی می ماند که نیازمند رشد و تکامل است.