کاهش اعتماد عمومی به رسانه ها با نشر اخبار نادرست

رسانه ها نقش انکارناپذیری در جامعه دارند که این مهم در موقع بروز بحران ها خود را بیش از پیش نشان می دهد زیرا این ابزارهای ارتباطی می توانند جدیدترین اطلاعات را به مردم منتقل کنند و آنان را در جریان آخرین اخبار قرار دهند. از این رو توجه به واقعیت عینی جامعه یکی از مهم ترین وظیفه آنها است؛ یعنی خبرنگار باید با علم و اطلاع از صحت و درستی اخبار و اطلاعاتی که از جامعه به دست می آورد دست به انتشار خبر بزند؛ چرا که سرقت ادبی، مخدوش کردن متن ها و سندها و حذف اطلاعات اساسی مربوط به رویدادها، نشر اخبار دروغ و … به دور از اخلاق حرفه خبرنگاری به شمار می رود.

برخی رسانه ها در این میان بدون اطلاع و آگاهی اخباری را منتشر می کنند و پس از اطلاع از نادرستی اخبار منتشر شده خود به جای اصلاح و یا تکذیب، خبر را حذف می کنند، در حالی که خبر در شبکه های اجتماعی بازنشر داده شده است. این امر می تواند پیامدهای متفاوتی در جامعه ایجاد کند زیرا با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی و دسترسی آسان مردم به آنها می توان گفت، مهمترین منبع یافتن اخبار همین شبکه ها محسوب می شوند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به سبب تاثیرگذار بودن رسانه ها و شبکه های اجتماعی در فضای جامعه و ضرورت توجه به صحت و درستی اخبار با «محمدمهدی فرقانی» رییس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی به گفت وگو پرداخت.

**نشر اخبار نادرست؛ تخطی از اصول حرفه ای روزنامه نگاری
فرقانی با اشاره به نشر خبرهای نادرست به وسیله برخی از رسانه ها گفت: بعضی رسانه ها با اطلاع از اینکه خبری نادرست است آن را منتشر می کنند و هنگامی که منبع خبر اعتراض کند، به جای اصلاح و تکذیب، خبر را حذف می کنند اما بازنشر این خبر نادرست همچنان در شبکه های اجتماعی مشاهده می شود و در واقع نمی توان از دامنه انتشار این خبر جلوگیری کرد و منبع خبر نمی داند به کدام رسانه اعتراض کند زیرا رسانه نخستین پخش خبر مدعی می شود، پس از اطلاع از نادرستی خبر آن را حذف کرده است و دیگر رسانه ها و شبکه های اجتماعی هم بر این باور هستند، خبر را از رسانه ای دیگر نقل قول کرده اند که این نوعی بی اخلاقی محض از طرف بعضی از رسانه ها و تخطی از اصول حرفه ای روزنامه نگاری است. این کار رسانه ها نتیجه سلطه سیاست بر حرفه ای گرایی محسوب می شود. برخی از رسانه ها خبر را با توجه با رویکرد و علاقه خود منتشر می کنند نه آن گونه که در عالم واقع وجود دارد و چون به لحاظ قانونی و حقوقی این رفتار تبعاتی در بر دارد با استفاده از این حربه تلاش می کنند که از تعقیب قانونی فرار کنند.

**نشر اخبار نادرست و دستیابی به هدف های سیاسی
رییس دانشکده علوم ارتباطات، این رفتار رسانه ها را سبب زیرپاگذاشتن مرزهای اخلاق حرفه ای دانست و بیان داشت: این حرکت رسانه ها توهین را در وهله نخست نسبت به خود و سپس نسبت به حقوق مخاطبان روا می دارند. بنابراین رسانه ای که خبر مجعول را منتشر می کند اینگونه نیست که تنها نسبت به منبع خبر ظلم کند بلکه حرمت و کرامت انسانی را نادیده می گیرد و اهالی رسانه این حق را دارند که نسبت به اینگونه رفتارها واکنش نشان دهند و اعتراض کنند زیرا در بیشتر مواقع این شکل از خبر رسانی با آگاهی روی می دهد و اصرار بر این است که با علم بر نادرست بودن، آن خبر مجعول را منتشر کنند چرا که می خواهند به بعضی از هدف های سیاسی خود دست یابند. این رسانه ها باید به وسیله اهالی حرفه روزنامه نگاری افشا شوند و آنها را منزوی کنند تا مجبور شوند از رویه های نادرست و انتشار خبرهای کذب دست بردارند.

** ضرورت شکایت از رسانه ها هنگام نشر خبرهای نادرست و حذف آن
این استاد علوم ارتباطات با اشاره به اینکه قانون مجازات برای رسانه هایی که اخبار نادرست را منتشر و بلافاصله حذف می کنند، وجود دارد، توضیح داد: در این زمینه محدودیت هایی وجود دارد زیرا نمی توان هر روز و برای هر نوع خبر نادرست از رسانه ها شکایت کرد و این کار از حوصله افراد خارج است. دیگر اینکه رسیدگی به این شکایت ها زمان بر و طولانی می شود. همچنین رسانه ها خیلی زود خبر نادرست را از خروجی خود حذف می کنند و این کار باعث می شود که برای شکایت و اثبات آن مشکل هایی پیش بیایید، به همین دلیل کمتر فردی از آنها شکایت می کند.

وی در ادامه افزود: هر چند شکایت از این رسانه ها با محدودیت و دشواری همراه است اما منبع اصلی خبر باید در صورت منتشر شدن اخبار نادرست از این رسانه ها به دستگاه قضا شکایت کند و تا آخرین مراحل از پیگیری شکایت خود دست برندارد زیرا اینگونه رفتارها به مرور در جامعه در حال نهادینه شدن است و قبح خود را از دست می دهد.

** شبکه های اجتماعی و اخبار نادرست رسانه ها
فرقانی با اشاره به اینکه ۲ نوع شبکه اجتماعی برای انتشار اخبار وجود دارد، گفت: تعدادی از این شبکه ها که از روی بی اطلاعی و ناآگاهی خبر را بازنشر می دهند که به هر حال مقصر هستند زیرا تا هنگامی که از صحت و درستی خبری اطمینان کامل نداشته باشند نباید بازنشر دهند؛ چرا که بازنشر خبر هم پیامدهای حقوقی دارد و باید فردی که این کار را انجام می دهد، استدلال کند چرا خبر را بازنشر داده و تا چه اندازه از صحت آن باخبر بوده است.

نوع دیگری از شبکه های اجتماعی هستند که جزو اقمار رسانه های اصلی هستند و بازنشر دادن اخبار نادرست به وسیله آنها برنامه ریزی شده است زیرا رسانه های اصلی برای اینکه از تبعات حقوقی نشر اخبار نادرست در امان باشند خبر را از روی خروجی اصلی خود حذف می کنند اما شبکه های اجتماعی آنها خبر را انتشار می دهند تا رسانه های اصلی بتوانند به هدف های سیاسی خود دست پیدا کنند.

** رفتار نادرست رسانه های داخلی و تقویت رویکرد مردم به رسانه های بیگانه و برون مرزی
رییس دانشکده علوم ارتباطات در پایان با اشاره به حرمت امانت داری در حرفه روزنامه نگاری، یادآور شد: وقتی که خود اهالی رسانه حرمت امانتداری، صداقت، صحت و درستی خبر را پاس ندارند و حریم آن را رعایت نکنند نباید از دیگران توقع داشته باشند که به رعایت حقوق آنها بپردازند. به صورت کلی باید گفت، مردم به لحاظ تاریخی نسبت به رسانه ها کم اعتماد هستند و با نشر اخبار نادرست و حذف آن از طرف بعضی از رسانه ها همان اعتمادی هم که وجود دارد از دست می رود و در نتیجه رویکرد مردم به رسانه های بیگانه و برون مرزی تقویت می شود.