چالش های ترامپ برای خروج آمریکا از افغانستان

مقام های وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) گفتند که در این مورد کارها را آغاز کرده اند و در اوایل سال آینده میلادی جزئیات این برنامه را به ترامپ خواهند سپرد، اما روند خروج بیش از هفت هزار سرباز آمریکایی در افغانستان تا چند هفته آینده آغاز می شود.
این اقدام، اولین گام از برنامه مرحله‌بندی‌شده کاهش چشمگیر حضور نظامی آمریکا در افغانستان و نهایتا پایان دادن به این حضور پس از نزدیک به ۱۸ سال است.
آمریکا در سال ۲۰۰۱، پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، به ادعای مبارزه با تروریسم به افغانستان حمله کرد. با وجود آنکه تنها چند ماه بعد ‘جورج بوش’ پسر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا اعلام کرد که ماموریت این کشور در افغانستان به موفقیت پایان یافته، اما با گذشت بیش از ۱۷ سال، ناامنی در افغانستان بیشتر شده است که کارشناسان دلیل آن را حضور نظامی آمریکا در این کشور می دانند.
آمریکا در حال حاضر بیش از ۱۴ هزار نیروی نظامی در افغانستان دارد که بخش عمده آن‌ها در قالب ماموریت سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در زمینه آموزش نیروهای محلی و پشتیبانی از آن‌ها فعالیت می‌کنند.
در هر حال با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان قرار است ماموریت مقابله با تروریست های داعش و شاید با طالبان بر عهده ۳۵۰ هزار سرباز افغان سپرده شود؛ ماموریتی که مقامات افغانستان نیز از آن احساس نگرانی نمی کنند.
چون سخنگوی رئیس جمهوری این کشور گفته است ‘خروج نیروهای آمریکایی تاثیر سوئی بر امنیت این کشور نخواهد داشت زیرا در چهار سال و نیم گذشته کنترل کامل اوضاع در دست نیروهای افغان بوده است’.
این تصمیم در حالی توسط ترامپ اتخاذ شد که او در دو سال گذشته علاوه بر افزایش بودجه نظامی ایالات متحده، بر شمار نظامیان خود در کشورهای این منطقه نیز افزوده است.
وی ۳۰ مرداد سال گذشته راهبرد دولتش را در قبال افغانستان تشریح کرد و گفت: نیروی نظامی آمریکا از ۱۶ سال پیش در افغانستان حضور دارد و این حضور چند سال دیگر نیز ادامه خواهد یافت. در جریان این ماموریت قرار است مبارزه با تروریست‌ های القاعده و داعش تشدید و از قدرت‌ گیری اسلام‌ گرایان افراطی طالبان در افغانستان فعالانه جلوگیری شود.
البته آمریکا طی این چند سال حضور خود در افغانستان برای دومین بار است که از تصمیم برای خروج نظامیانش از خاک افغانستان سخن گفته است.
در نوبت اول که همزمان با پایان دوره حکومت ‘بارک اوباما’ در سال ۲۰۱۴ بود با مقاومت جنگ سالاران به وقفه افتاد و با به قدرت رسیدن ترامپ نه تنها این تصمیم عملی نشد، بلکه تعداد نظامیان آمریکایی در افغانستان افزایش یافتند و از پنج هزار نظامی به بیش از ۱۴ هزار نفر امروز رسیدند.

* * اندک کسانی که با ترامپ در این طرح همسویی کردند
امروزه اکثریت بزرگی از آمریکایی‌ها و افغانی خواهان پایان مأموریت سربازان‌ این کشور در افغانستان هستند و معتقدند که مردم افغانستان باید بتوانند حفاظت و امنیت خودشان را خود به دست بگیرند.
در این بین علاوه بر نیروهای طالبان افغانستان، در خود آمریکا شمار زیادی از سیاستمداران و حتی نظامیان همسو با ترامپ قرار دارند، چرا که خستگی از جنگ در افغانستان مدت ها است خود را به طرز بارزی نشان داده است.
این تصمیم ترامپ همچنین موجب شادمانی برخی کشورهای منطقه از جمله روسیه و پاکستان شد، به گونه ای که روز شنبه شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان در شهر مولتان در گفت وگو با رسانه ها این تصمیم ترامپ را اقدامی مناسب برای پیشبرد مذاکرات صلح پیش روی طالبان و آمریکا ارزیابی کرد و گفت که اسلام آباد از مذاکرات صلحی که چند روز گذشته در ابوظبی برگزار شد استقبال کرده و به حمایت از روند صلح افغانستان ادامه می‌دهد.
‘محمد فیصل’ سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان نیز دیروز (یکشنبه) گفت که خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان اقدامی مثبت بود و طالبان همیشه روی این موضوع اصرار داشتند.
همانگونه که اشاره شد این طرح ترامپ بیش از همه مورد رضایت کامل طالبان بود، چون پس از پایان نشست به اصطلاح صلح افغانستان در ابوظبی رسانه ها اعلام کرده بودند که گروه طالبان در مذاکراتش با طرف های دیگر خواستار خروج آمریکا از افغانستان شده است و از امارات، پاکستان و عربستان خواسته است که خروج آمریکایی ها را تضمین کند؛ بنابراین می توان چنین ارزیابی کرد که این دستور ترامپ گامی برای این تضمین بوده است.
البته برخی تحلیلگران نیز در قطعیت این تصمیم ترامپ تشکیک ایجاد کردند؛ از جمله در یکی از صفحات اجتماعی پربازدید افغانستان به نام ‘صدای بغلان’ در همین رابطه آمده است که اصل خروج اتفاق نمی افتد اما در ظاهر تبلیغاتی انجام می شود که آمریکا خروج نظامیان خود را روی دست گرفته است که با این کار طالبان هم می تواند بگوید یکی از خواسته های آنها که خروج نظامیان آمریکایی بود، در حال عملی شدن است و بنابر این گفت وگوی آنها با آمریکا موفقیتی هم برای آنها داشته است.
اداره کنندگان این صفحه باور دارند که طالبان، آمریکا و کشورهای حامی آنها همه می دانند که خروجی در کار نیست و تنها در گفتار میدان گفت و گو با طالبان را داغ می سازد.
با این وجود خود دولت افغانستان تاکنون نه تنها نظر منفی در این خصوص ابراز نداشته بلکه به نوعی رضایت خود را از این موضوع اعلام کرده است.
از جمله بعد از اعلام این تصمیم ترامپ بود که ‘هارون چخانسوری’ سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان به خبرنگاران گفت که نظامیان خارجی که در این کشور حضور دارند، تنها نقش مشورتی و آموزشی دارند و در جنگ جاری با طالبان نقشی ایفا نمی کنند که خروج آنها اثری در صحنه جنگ داشته باشد.

** چالش های داخلی و خارجی ترامپ برای اجرای این طرح
غیر از این دسته اندک از موافقان داخلی و خارجی این طرح، گروهی از شخصیت های آمریکایی، دولت های جهان و افغانی هایی هم هستند که مخالف خروج آمریکا از افغانستان هستند.
باوجود اعتماد به نفس سران کابل و تاکید آنان بر تامین امنیت کشور خود، در داخل و خارج از مرزهای آمریکا انتقادهایی علیه تصمیم ترامپ صورت گرفته است.
از نگاه منتقدان، خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان بر تقویت و افزایش گستره نفوذ طالبان و داعش در آن کشور خواهد افزود؛ به ویژه اینکه این گروه های تروریستی به تازگی بیش از پیش قدرت گرفته اند.
از جمله معروف ترین مخالفان این طرح، جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا است که با پافشاری بر این موضوع و حتی پس از نگرفتن جواب قانع کننده از سوی ترامپ، روز جمعه سرانجام مجبور به تسلیم استعفای خود از دولتش شد.
البته اختلاف میان متیس و ترامپ تنها مربوط به پرونده‌ افغانستان و یا سوریه و عراق نمی‌شود بلکه او یک تئوریسین نظامی به شمار می‌رود و از این‌رو نه تنها در موضوعات میدانی بلکه به برآیند رفتار تند ترامپ که منجر به خروج از پیمان‌های بین‌المللی و حتی توافق جامع قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام) می‌شود نیز کاملا آگاه بود.

** مخالفان طرح در داخل آمریکا
اعلام خروج آمریکا از افغانستان و حتی سوریه علاوه بر دمکرات های آمریکا به ویژه هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین این کشور و رقیب انتخاباتی ترامپ، با انتقاد بعضی از جمهوری خواهان هم حزبی سرشناس او در کنگره نیز همراه شد.
از جمله ‘لیندسی گراهام’ از سناتورهای جمهوری خواه در پیام توئیتری که منتشر کرد با انتقاد از این تصمیم ترامپ، نسبت به گسترش نفوذ ایران در منطقه هشدار داد و نوشت که داعش در سوریه، عراق و افغانستان شکست نخورده است و این خروج نیرو به ضرر متحدان آمریکا تمام می شود.
وی به عنوان نماینده سنا از ایالت کارولینای جنوبی یکشنبه این هفته گفت که خروج آمریکا از افغانستان بسیار خطرناک است و شرایط را برای ایجاد یک اقدام تروریستی ۱۱ سپتامبر دیگر آماده خواهد کرد.
سناتور ‘باب کورکر’ رئیس جمهوری خواه کمیته سیاست خارجی مجلس سنا و ‘مارکو روبیو’ یکی دیگر از سناتورهای شاخص جمهوری خواه هم با انتقاد از این اقدام ترامپ به ویژه برای خروج آمریکا از سوریه آن را تصمیمی سیاسی خواندند و از آن به عنوان واگذاری امور منطقه به روسیه و ایران یاد کردند.
‘بیل روجیو’ تحیلگر مسائل افغانستان در بنیاد دفاع از دمکراسی در واشنگتن تصمیم آمریکا برای خروج از افغانستان را بزرگترین دستاویز جدید طالبان و حتی تروریست های داعش برای هرچه جولان دادن در این کشور ارزیابی کرد.
وی در عین حال این تصمیم را موجب وارد آمدن آسیب جدی به بیش از ۱۰۰ هزار نیروی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در این کشور توصیف کرد و گفت که از آنجایی که نیروی هوایی آمریکا بزرگترین تضمین کننده امنیت هوایی افغانستان است، نیروهای ناتو از این پس با مشکلات جدی رو به رو خواهند شد.

** مخالفان طرح در خارج از آمریکا
کشورهای اروپایی نیز از مخالفان تصمیم رئیس جمهوری آمریکا برای خروج نیروهایش از افغانستان هستند چرا که آنها هزاران نیرو در کنار نظامیان آمریکا در قالب ماموریت ناتو برای حمایت از دولت کابل و مبارزه با طالبان دارند.
به اعتقاد مقامات اروپایی، خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، نیروهای اروپایی را در معرض خطر بزرگ تری قرار می دهد، زیرا بسیاری از دولت های اروپایی که تحت فشار واشنگتن بر شمار نیروهای خود در این کشور افزودند، اکنون احتمالا تعهدات خود را در زمینه تامین نیروی انسانی در افغانستان، مورد ارزیابی مجدد قرار می دهند.
این درحالی است که ‘امانوئل مکرون’ رئیس جمهوری فرانسه و ‘آنگلا مرکل’ صدراعظم آلمان به تازگی از تشکیل ارتش مستقل اروپایی (جدای از ناتو) طرفداری کرده اند.
به اعتقاد تحلیلگران، بسیاری در اروپا اعتبار خاصی برای جیمز متیس به عنوان ژنرالی بازنشسته و حامی پروپا قرص ناتو و اروپا قائل بودند و کناره گیری وی در اعتراض به تصمیمات ترامپ در مورد سوریه و افغانستان، کشورهای اروپایی را دلسرد و سرخورده کرده است.
در این بین آلمان و هلند روز جمعه از تصمیم رئیس جمهوری آمریکا برای کاهش نیروهای آن کشور در افغانستان و سوریه ابراز نگرانی کردند.
به گزارش خبرگزاری رویترز از پراگ، ‘آنک بایلولد’ وزیر دفاع هلند در یک کنفرانس خبری در این شهر، طرح دولت آمریکا برای خروج از سوریه و افغانستان را نگران کننده خواند.
بایلولد روز جمعه همچنین گفت: ‘تصمیم واشنگتن برای عقب نشینی نیروهایش از افغانستان از نظر ملاحظات امنیتی بسیار نابهنگام است’.
به گزارش همین خبرگزاری از فرانکفورت، خانم ‘اورزولا فوندِر لایِن’ وزیر دفاع آلمان نیز جمعه با صدور بیانیه ای خواستار شفافیت آمریکا بعد از استعفای ناگهانی جیمز متیس وزیر دفاع آن کشور شد.
وی در این بیانیه با اشاره به آنچه که از آن به عنوان نقش برجسته امریکا در ساختار امنیت جهانی نام برد، افزود، برای همگان بسیار مهم است که بدانند این کشور در باره طرح ها و برنامه های امنیتی آینده خود چگونه شفاف سازی می کند.
به گزارش ایرنا، چهارشنبه گذشته بود که این وزیر آلمانی در سفری به افغانستان از پایگاه نیروهای آلمانی در مزار شریف بازدید کرده بود.
وزارت دفاع آلمان حتی به تازگی در ترسیم راهبرد امنیتی خود در افغانستان، استفاده از پهپادهای رژیم صهیونیستی در افغانستان را تا سال ۲۰۲۰ تمدید کرده بود.
‘هایکو ماس’ وزیر خارجه آلمان نیز با اعلام اینکه تصمیم ترامپ یک اقدام شگفت انگیز است، تاکید کرد که این خطر وجود دارد که اجرای این تصمیم به مبارزه با داعش لطمه بزند و دستاوردهای گذشته را نیز به خطر اندازد.
انگلیس فعال ترین شریک در مبارزه با داعش نیز هر چند آشکارا از آمریکا انتقاد نکرد اما مقامات این کشور نیز آشکارا ناخشنود هستند و از این تصمیم بی اطلاع بوده اند.
‘گاوین ویلیامسون’ وزیر مشاور در امور دفاعی انگلیس نیز روز پنجشنبه با رد نظر ترامپ تاکید کرد که کارهای زیادی باید انجام شود تا از پیروزی غرب در خاور میانه اطمینان حاصل شود.
در این میان، دولتمردان هند نیز نسبت به این تصمیم رئیس جمهوری آمریکا و حتی کناره گیری جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا از پست ریاست پنتاگون با توجه به سابقه دیرینه روابط وی با هند و از دست دادن این شریک دفاعی خود، اظهار نگرانی کردند.
پایگاه خبری ‘تایمز آو ایندیا’ هند روز جمعه در تحلیلی از تحولات منطقه به گونه ای ناخشنودی دهلی نو از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را منعکس کرد و آن را حادثه ای دردناک برای افغانستان و هند ارزیابی کرد.
این تحلیل عقب نشینی نیروهای آمریکایی از افغانستان را خبر ناگواری هم برای کابل و هم دهلی نو خواند و افزود: در واقع آمریکا با این تصمیم به طور همزمان ‘هم افغانستان و هند را با اتوبوس زیر گرفته است’.
نویسنده با تحلیل اینکه طرح جدید آمریکا حضور هند در افغانستان را به خطر انداخته است، چنین استدلال کرده است که خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در واقع به منزله سپردن کنترل کامل افغانستان به پاکستان و تروریست های نیابتی اسلام آباد از جمله شاگردان مدرسه حقانی است که با کمک دولت خود تلاش خواهند کرد عرصه را در افغانستان برای کشور رقیب خود، یعنی هند هر روز تنگ تر کنند.
به اعتقاد نویسنده، این اتفاق در حالی می افتد که هند بر میزان سرمایه گذاری های خود در افغانستان افزوده و در عین حال برای دور زدن پاکستان در منطقه، با ورود به طرح تقویت بندر چابهار در ایران و ایجاد کوریدوری میان این بندر راهبردی و افغانستان هر روز می کوشد حضور خود را در آن کشور پررنگ تر کند.
در همین رابطه یک مقام هندی نیز روز گذشته در گفت وگو با با روزنامه ‘هندوستان تایمز’ گفت که کناره گیری ماتیس و نیز خروج آمریکا از افغانستان برای هند بسیار سخت است زیرا در این صورت هند بازنده بازی با پاکستان در این کشور خواهد بود.
از دیگر مخالفان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان دولت زلاند نو و استرالیا به عنوان همپیمانان آمریکا در منطقه هستند که از این تصمیم ترامپ هنوز حیرت زده هستند.
تارنمای ‘استاف’ زلاندنو دیروز دراین زمینه گزارش داد: به رغم هشدارهای پنتاگون در مورد نیاز به نشان دادن احترام به متحدان بین المللی خود، دولت ترامپ ولینگتن را درباره تصمیمش برای حذف نیروهای نظامی از افغانستان مطلع نکرده بود.
‘رون مارک’ وزیردفاع این کشور در این خصوص به رسانه های این کشور گفت که وی تاکنون صرفا گزارش های رسانه ای درباره خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان را دیده است و کاخ سفید یا پنتاگون تاکنون دراین زمینه هیچ سند رسمی مبنی دراین خصوص برای زلاند نو ارائه نکرده اند.
دولت استرالیا نیز نسبت به این تصمیم واکنش نشان داد و با این وجود امروز یکشنبه اعلام کرد که از این پس نیز سعی خواهد کرد سیاست هایش را با دولت آمریکا هماهنگ کند.
دولت ‘اسکات موریسون’ نخست وزیر استرالیا دیروز در واکنش به اعلام این تصمیم ترامپ اعلام کرد، کانبرا برای خروج نیروهایش از خاورمیانه اقدام نخواهد کرد.
اکنون این سوال برای استرالیا و زلاندنو مطرح است که آیا با تصمیمات ناگهانی و از پیش اعلام نشده آمریکا می توان به واشنگتن به عنوان یک متحد تکیه کرد.
استرالیا، زلاند نو، آمریکا، کانادا و انگلیس در سال جاری اتحاد پنج چشم را برای همکاری های امنیتی بین المللی نیز ایجاد کردند.
به نوشته دیروز نیویورک تایمز این کشورها اکنون با این اقدام دونالد ترامپ نگران آن هستند که آیا این اتحادیه به چه میزان دوام خواهد یافت.

** مخالفان در افغانستان
به گزارش ایرنا، در نشست دیروز شنبه مجلس نمایندگان افغانستان، شماری از نمایندگان با اشاره به این تصمیم آمریکا
از آن به عنوان عدم پایبندی آمریکا به اجرای وعده هایش در برابر دولت و ملت افغانستان یاد کردند.
‘کمال ناصر اصولی’ نماینده استان ‘خوست’ در مجلس نمایندگان افغانستان در این رابطه گفت که آمریکا به افغانستان حمله نظامی کرد و حاکمیت طالبان را که در آن زمان امنیت خوبی را برای مردم تأمین کرده بود، از بین برد.
وی افزود:’آمریکا با تبلیغات مردم سالاری ، پیشرفت و توسعه کشور ما را به وضعیت کنونی رساند و در حالی که افغان ها آنها را دعوت برای جنگ در مقابل طالبان نکرده بودند، وارد این کشور شدند و اکنون بدون عملی کردن تعهدات خود می خواهند اقدام به خروج کنند’.
‘نصرالله صادقی زاده نیلی’ نماینده استان ‘دایکندی’ در مجلس هم در اعتراض به این تصمیم ترامپ گفت که آمریکایی ها زمانی به افغانستان حمله نظامی کردند که برج های تجارت جهانی، پنتاگون و کاخ سفید هدف حمله قرار گرفت و آنها برای تأمین منافع خود به افغانستان حمله کردند.
وی گفت که در گذشته گروه طالبان به گفته ‘بی نظیربوتو’ نخست وزیر پیشین پاکستان که خود اعتراف کرده بود، با تبانی عربستان، پاکستان و امارات با مشوره آمریکایی ها ایجاد شده بود و هم اکنون نیز پاکستان، امارات و عربستان ضمانت می کنند که طالبان منافع آمریکا را تهدید نکند و یا از گروه های حمایت نکند که تهدیدی به منافع آمریکا شمرده می شوند.
به گفته نیلی، به همین دلیل آمریکایی ها نه برای تأمین امنیت و توسعه افغانستان به کشور حمله کرده بودند و نه هم برای ثبات و امنیت آینده افغانستان در این کشور باقی خواهند ماند و همه تصمیم مقامات آمریکایی مبتنی بر منافع آمریکاست و افغان ها نباید به خروج و حضور آنها دل خوش کند.
اما وی از اعتماد بیش از حد دولت وحدت ملی به آمریکایی ها و امضای پیمان امنیتی با آن کشور بدون هیچ قیدو شرطی انتقاد کرد و گفت که در آن زمان به مخالفان پیمان امنیتی مجال استدلال هم داده نمی شد و امروز آمریکایی ها بدون توجه به وضعیت افغانستان، هر اقدامی بدون توجه به خواست دولت و مردم این کشور انجام می دهند.
در این میان، ‘احمد ضیا مسعود’ معاون اول سابق رئیس جمهوری افغانستان و رئیس اجرایی حزب جمعیت اسلامی گفته است که عقب ‌نشینی آمریکا‌ از افغانستان در زمانی صورت می ‌گیرد که طالبان نسبت به دولت افغانستان در موقعیت برتر نظامی قرار دارد.
وی افزوده است که این عقب‌ نشینی نقش کشورهای منطقه را در افغانستان برجسته می ‌کند، جنگ شدت پیدا خواهد کرد و در نهایت کشور ما شاهد شکل ‌گیری جنگ‌های جدید بین طالبان و سایر گروه‌های سیاسی خواهد بود.
‘احمد سعیدی’ یکی از کارشناسان و مسائل سیاسی و استاد دانشگاه در افغانستان نیز به این باور است که آمریکا با سیاست های اشتباه ترامپ شکست خورده است و سوریه را به روسیه واگذار کرد و اکنون افغانستان را هم رها می کند.
وی افزوده است که در حال حاضر بحث بین دولت افغانستان و آمریکا در باره تشکیل دولت موقت است که دولت وحدت ملی با آن مخالفت می کند و تأکید دارد که اگر دولت موقت تشکیل هم شود باید، در رأس آن خود آنها باشند اما آمریکا تأکید دارد که در رأس دولت موقت کسی باشد که مورد قبول طالبان هم باشد.
تهیه کننده علی نصیری**