رعایت فضیلت مدنی

محمدامین قانعی‌راد در یادداشتی در روزنامه آرمان نوشت: آنچه در پشت سیاست وجود دارد و سیاست و انتخابات را تبدیل به یک خیر عمومی می‌کند، مقولاتی مانند توسعه پایدار است. آنچه که تضمین می‌کند سیاست خیر عمومی و کالایی باشد که همه بتوانند از آن مستفیض و بهره‌مند شوند، مقوله توسعه پایدار است که یکی از ابتدایی‌ترین قضایا محسوب می‌شود. توسعه پایدار به آن مفهوم است که توسعه‌ای تأمین شود که این توسعه، پایدار باشد و بتواند به نسل‌های آینده برسد و اصولا امکان دوام داشته باشد. شاید یکی از مقولات مهم در رابطه با توسعه پایدار خود کشور است که باید پایداری و تداوم داشته باشد.

این سرزمین باید بماند و ما بتوانیم این امانت چندین هزار ساله را که به دست ما رسیده و در طی تاریخ دچار فرسایش شده، به فرزندان خود انتقال دهیم. یکی از مفاهیمی که در ادبیات سیاسی باب است، مفهوم فضیلت مدنی است. فضیلت مدنی به این معناست که فرد خود را به نحوی وقف خیر همگانی کند و باید تلاش کنیم این فضیلت را در شهروندان گسترش دهیم. طبیعتا کسی که کاندیدای ریاست جمهوری شود، باید در بالاترین حد این فضیلت مدنی باشد. باید انسانی باشد که خودش را وقف خیر همگانی کند، به مفهوم جمهوری و شهروندی باور داشته باشد و پذیرفته باشد که تمام افرادی که در این جامعه پای صندوق‌های رأی می‌آیند، شهروند کشور هستند.

باور داشته باشد که تمام این افراد به این کشور تعلق دارند و هیچکدام آنها بیگانه و غیرخودی نیستند و نباید هیچکس را طرد کرد. درواقع، فعالیت‌های کاندیداهای انتخاباتی باید به شهروندی به این معنا وفادار باشد. اکنون ما به طور همزمان با یک نوع اقتصادگرایی و سیاست‌گرایی در فضای ایران مواجه هستیم.

به طور همزمان در سیاست‌گرایی با دو نوع سیاست واقع‌گرایی یا سیاست واقع‌گرا و سیاست برساخت‌گرا مواجه هستیم که هر دو به نحوی در مقابل اخلاقی کردن سیاست مقاومت می‌کنند. اما نکته جالب این است که این دو سیاست در ایران با همدیگر و در کنار یکدیگر هستند. یعنی آدم‌های اقتدارگرا و کسانی که خودشان را اهل اطاعت و سرسپردگی می‌دانند ولی از آن طرف به چیزی باور ندارند و به منطق زبانی قدرت اعتقاد دارند و در عرصه سیاسی قدرت هم هستند، تلاشی برای ارتقای معیارهای سیاسی نمی‌کنند.

امروز هر کسی که در دانشگاه است و به معیارهای ارتقای دانش به عنوان استاد و دانشجو کمک نمی‌کند، در واقع، یک شارلاتان علمی است و امروز هر کسی که در عرصه سیاسی است و به ارتقای معیارهای سیاسی کمک نمی‌کند، به یک نحوی دچار شارلاتانیسم سیاسی شده تا بتواند این دیدگاه‌های متفاوت از اقتدارگرایی تا پوچ‌گرایی را کنار همدیگر جمع کند و با آن بازی کند. متأسفانه ما هنوز مفهوم تفاوت را در جامعه درک نکرده‌ایم. تفاوت با تخاصم همیشه همراه است. یعنی درکی که از تفاوت داریم، تخاصم است. بنابراین، هر که با ماست، دوست ماست و هر کس با ما نیست، بر ماست. در این نگاهی که وجود دارد این کاندیدا، کاندیدای دیگر را نمی‌پسندد.

اینها با هم متفاوت هستند، اما این تفاوت نباید به این معنا باشد که دشمن هم باشند. نباید به این معنا باشد که او را به شیطان و خودمان را به اهورا تبدیل کنیم. جای این نگاه خیر و شر در سیاست نیست. یعنی سیاست را نباید عرصه خیر و شر و عرصه تخاصم کرد، بلکه سیاست عرصه رقابت‌ها، تفاوت‌ها و مخالفت‌های جدی است. اما آن نگاهی نیست که معمولا ایجاد می‌شود که در انتهای دوقطبی‌سازی است و گاهی در این فرآیند، عقل سلیم از بین می‌رود.

یکی از خیانت‌هایی که سیاست غیراخلاقی می‌کند، از بین بردن قدرت ارتباطی زبان در جامعه است. به این معنا که نتوانیم با همدیگر ارتباط برقرار کنیم. فردای روز انتخابات اگر به شما بگویم الان روز است، احتمالا خواهید گفت که نه اشتباه می‌کنی الان شب است! وقتی وعده‌های مالی می‌دهید، نباید از جیب نسل آینده باشد. باید ببینید چگونه می‌توان بهره‌وری ملی را بهبود بخشید و چگونه اثربخشی عوامل اقتصادی را ارتقا داد؟ چگونه خاصه‌خرجی‌ها، ریخت و پاش‌ها، رانت و فسادها و زد و بست‌ها را می‌توان کاهش داد؟ نیروی کار بهره‌وری ندارد و نحوه مدیریت مدیران در سازمان‌ها بعضا نامعلوم است.

چندین دهه است، صنعت خودروسازی داریم اما هنوز در زمینه‌هایی وابسته هستیم. یادمان باشد که جمله «ما به تو پول می‌دهیم»، یعنی ما ارزش پول ملی را کم می‌کنیم. «ما به تو پول می‌دهیم» یعنی افزایش تورم. روشنفکران و دانشگاهیان باید برای مردم شفاف‌سازی کنند. انتخاب کاندیدا باید مشروط بر این باشد که چه کسی می‌تواند فضیلت مدنی را رعایت کند و توسعه پایدار را مورد توجه قرار دهد. چه کسانی می‌توانند از دانش و برنامه خود هزینه بگذارند نه‌اینکه از جیب نفت و باورهای مردم خرج کنند.

*منبع: روزنامه آرمان؛ ۱۳۹۶،۲،۲۶