تلاش برای انتقال از فاز امنیتی به سیاسی/ نشست آستانه آزمونی برای گروه های معارض سوریه است

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، آخرین دور از تلاش های سیاسی در مقطع فعلی برای حل بحران ۶ ساله سوریه، گفت و گوهایی است که به ابتکار تهران- مسکو و آنکارا شروع شده است. این دور از تلاش ها در حالی امروز(۴ بهمن) و فردا در آستانه به نقطه عطف می رسد که آتش بس در سوریه نسبت به دفعات پیشین پایداری بیشتری داشته و انتظار می رود نتایج آن هم در مقایسه با نشست های قبلی ملموس تر باشد.
درباره انتظاراتی که از نشست آستانه وجود دارد و رویکردهای تهران ،مسکو و آنکارا درباره آینده سوریه، با سید هادی سید افقهی کارشناس مسائل منطقه به گفت و گو نشستیم که مشروح آن را در زیر می خوانید:

ایرنا:انتظار می رود خروجی نشست آستانه چه باشد و چقدر می توان به موفقیت آن امیدوار بود؟
سید افقهی: ترکیب مدعوین و شرکت کنندگان از طرف مخالفان دولت سوریه نشان می دهد، فضای غالب بر این مذاکرات فضای امنیتی خواهد بود؛ چون گروه هایی تحت عنوان معارضین معتدل مسلح دعوت شده اند و جبهه النصره و داعش که از سوی شورای امنیت سازمان ملل به عنوان سازمان های تروریستی معرفی شده اند، در این نشست حضور ندارند.
از اظهارات آقای لاوروف و برخی از مسئولین ایرانی به نظر می رسد که در گام اول نظرشان بوده که در راستای تثبیت آتش بسی که بین روسیه، ترکیه و ایران مورد توافق قرار گرفت، حرکت کنند. اگر نتایج مطلوب و امید بخش بود و گروه های مسلح واقعا تحت هر عنوان و نام و نشانی به این نشست تمکین کردند، می شود امیدوار بود که هم آتش بس تثبیت شده و هم زمینه ورود به مباحث سیاسی فراهم شود.
طی روزهای اخیر؛ برخی از این گروه های تروریستی پیش شرط هایی را مطرح کرده اند مبنی بر اینکه می خواهیم در این نشست راجع به سرنوشت بشار اسد و وضعیت آینده حکومت در سوریه بحث کنیم. این برخلاف توافقی است که بین سه کشور ایران، ترکیه و روسیه صورت گرفته است. به نظر می رسد این نشست آزمونی است برای راستی آزمایی گروه های تروریستی است.
ترکیه می خواهد مساله سوریه از طریق گفت و گوهای سیاسی حل شود و باید دید آیا تروریست ها پای بند و ملتزم به مفاد و برون داد این نشست خواهند شد؟ تصور من این است ترکیه دنبال آن است که همه برگ هایش نسوزد و تمام تروریست ها را از دست ندهد . در این راستا شاهد نوعی تقسیم وظایف بین گروه ها هستیم؛عده ای از این گروه ها مثل احرار الشام که از نزدیکترین گروهها به ترکیه هستند ،در نشست آستانه شرکت نکرده اند و گروهی مثل جیش الاسلام در نشست آستانه حضور دارند.

ایرنا:آیا در این خصوص به ترکیه تذکرات لازم داده شده است ؟
سید افقهی: با علم به اینکه ترکیه با این گروه ها ارتباط دارد و هنوز از آن ها حمایت می کند، به این نشست دعوت شده وگرنه ترکیه طرف بازنده است. ترکیه بزرگترین امتیازی که به آن امیدوار بود و برنامه های سنگینی داشت، حلب بود. می خواست امتیازهای بزرگی از بشار اسد بگیرد که با آزاد سازی حلب، آن را از دست داد. لذا دعوت از ترکیه فقط به دلیل نقش رابط و واسطه ای آن با گروه های مسلح است که واسطه گری ترکیه را قبول کرده اند وگرنه خودش کاره ای نیست . ترکیه وظایفی دارد و باید به این وظایف عمل کند؛ با توجه به اینکه خودش آمده واسطه شده و آنها هم واسطه گری ترکیه را قبول کرده اند. بازیگران اصلی در این نشست روسیه و ایران هستند.
اگر ترکیه واقعا دنبال نتیجه بخش بودن نشست آستانه است، باید کم کم دست از حمایت تروریست ها بکشد و تصور من این نیست. ترکیه می خواهد تمام برگ هایش را از دست ندهد تا اگر این اجلاس موفق نبود، گروه هایی که وارد گفت و گو نشدند، دوباره فعالیت مسلحانه و تروریستی خود را تشدید کنند. در مجموع گروه های تروریستی منتظر هستند ببینند نتیجه نشست چه می شود و آیا آنچه باب طبعشان است تامین می شود یا نه. نمی شود انتظارات بزرگی از این نشست داشت؛ همانطور که عنوان کلی این نشست قید شده، هدف آن تثبیت آتش بس و آماده سازی فضا برای انتقال از فاز امنیتی به فاز سیاسی است.

ایرنا: طی روزهای اخیر شاهد بروز اختلاف نظرهایی بین سه کشور در خصوص دعوت از آمریکا برای حضور در نشست آستانه بودیم. علت مخالفت ایران با حضور آمریکا چه بود؟
سید افقهی: نباید فراموش کرد که دعوت کننده و میزبان نشست ایران نیست. میزبان، کشور قزاقستان است و مشوق به دعوت از آمریکا، روسیه است. ما گرچه با روس ها، همکاری استراتژیک داریم اما ممکن است بعضی جاها اختلاف نظر هم داشته باشیم. قرارمان هم از اول این نبوده، هر چه روسها بگویند ما بپذیریم یا هرچه ما گفتیم آنها بپذیرند.
یک روندی ایجاد شده و وقتی گفتیم آمریکایی ها نیایند، دلایل خاص خود را داشتیم. برای اینکه امریکایی ها بازی خراب کن هستند و هر جا که ببینند روند مذاکرات و نتایج به سمت منافع آنها پیش نمی رود، زیرمیز می زنند. سابقه نشست های ژنو۱، ژنو۲ و ژنو ۳ و نشست وین نشان دهنده چنین رویکردی است و می دیدیم که چه کسی قواعد بازی را به هم می ریخت و این مذکرات را دچار شکست می کرد.
بنابراین استدلال ایران با اتکا به استناد و سوابق، کارشکنی و بی نتیجه گذاشتن گفت و گوهای پیشین از طرف آمریکا بوده است. از طرف دیگر شاهد بودیم که این دور از گفت و گوها تا اینجا بدون دخالت آمریکا خوب بوده و موفق شده ایم تروریست ها و معارضین مسلح را به پای میز مذاکره بکشیم.
علاوه بر آن، آمریکایی ها مشغول جابجایی قدرت هستند تا مسائل مختلف را حل و فصل کنند و پرونده سوریه روی میز گذاشته شود. روس ها گفتند این کار تمام شود، خوشبختانه کارحلب تمام شد. بعد از حلب این مساله مطرح شد که تروریست ها را متقاعد کنیم اسلحه را زمین بگذارند و حق فعالیت سیاسی در آینده سوریه داشته باشند. همین الان هم شاهد هستیم که با وجود دعوت از آمریکا برای حضور در این نشست، آمریکایی ها از داعش حمایت می کنند و داعشی ها با حمایت ها می خواستند دیرالزور را بگیرند یا بخشی از تدمر را گرفتند.
داعش نمی تواند بدون حمایت آمریکا از جای خود تکان بخورد؛ چند عملیات نمادین هم از خودش نشان می دهد ولی هنوز اتاق جنگ پنتاگون و سیا علیه کشور سوریه فعالیت می کند؛ بنابر این ما حق داشتیم به حضور آمریکا در این نشست اعتراض بکنیم.

ایرنا: دلیل اصرار ترکیه برای حضور در این نشست را چطور ارزیابی می کنید؟ این طور به نظر می رسد که این دعوت صرفنظر از نتایج آن در نشست آستانه، نیم نگاهی هم به آینده روابط ترکیه و حتی روسیه با آمریکا دارد؟
سید افقهی: ترک ها خیلی بیمناک هستند چون هنوز آقای ترامپ یک کلام راجع به جایگاه و نقش ترکیه و حمایت از آن، نحوه تنظیم و سطح روابط وهمکاری با ترکیه بیان نکرده است. از طرف دیگر طی ماه های اخیر شاهد کدورت روابط ترکیه و آمریکا در زمان اوباما بودیم. آمریکا یکی از متهمان کودتای شکست خورده ترکیه بود، به همین دلیل هم آقای اردوغان چند روز حتی پایگاه نظامی اینجرلیک را که در اختیار ناتو و آمریکا بود، بست و آب و برق آن را قطع کرد.
از طرف دیگر بعد از شکست کودتای نظامی، اردوغان می خواست ژنرال ها و سردمدارن کودتا را اعدام کند. در حالی که پیشتراتحادیه اروپا با آقای ارودغان شرط کرده بود اگر می خواهید عضو اتحادیه اروپا شوید باید قانون اعدام را لغو کنید. الان قانون لغو هست ولی اروغان می گوید می خواهد با مراجعه به پارلمان این قانون را احیا کند. اتحادیه اروپا مشخصا خانم موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه گفت اگر اردوغان بخواهد قانون اعدام را دوباره در ترکیه احیا کند، باید خواب عضویت در اتحادیه اروپا ببیند.
نکته دیگر اینکه اردوغان به خاک دو کشور یعنی بعشیقه عراق و جرابلس سوریه تجاوز کرده است. لذا اردوغان مجبور است امتیاز بدهد. ترکیه برخلاف آنچه که تبلیغ می کند و خودش را یکی از بنیانگذاران و پیروزمندان نشست معرفی می کند و می خواهد دستاوردهای این نشست را هم مصادره به مطلوب کند، نقش دلال و واسطه گری را ایفا می کند و به دنبال کسب امتیاز است؛ در حالی که وظایف ترکیه خطیر است و باید به وظایف خود عمل کند.

ایرنا: نوع نگاه و استدلال روسیه به این مساله چگونه است؟
سید افقهی: الان آقای ترامپ درگیر مسائل داخلی خود است و تظاهرات میلیونی در شهرهای آمریکا برگزار می شود. بحث دیدار ترامپ با پوتین و شروع به همکاری و مشخص شدن سیاست و راهبرد آمریکا در منطقه و روسیه به عنوان رقیب یا دشمن و یا خصم هنوز مشخص نیست. اصرار روس ها از آمریکا برای حضور در این نشست بر خلاف نظر ایران، این است که پوتین می داند حل مشکل سوریه و دیگر مشکلات منطقه بدون حضور آمریکایی ها خیلی موفق نیست.
آمریکا برگ هایی در منطقه دارد و می تواند آنها را به کار بگیرد و قواعد بازی را به هم بزند. پوتین می خواهد پیشاپیش از ترامپ یا گروهی از کارشناسان آنها در این نشست حضور داشته باشند و از اول در جریان مذاکرات باشند که کارشکنی نکنند و حداقل گزارش این جلسات را به ترامپ منتقل کنند تا سر فرصت دو طرف باهم ملاقات کنند و بتوانند راجع به مسائل حل بحران ها با همدیگر بحث و گفت و گو کنند.
آنچه تاکنون مسجل است، هم آمریکا و هم روسیه از ادبیات خوبی در قبال یکدیگر کار گرفته اند. تصور من این است روسیه پیشاپیش می خواهد آمریکا را در این نشست آستانه نمک گیر کند. البته آمریکا هیئتی نفرستاد و گفتند سفیرمان در آستانه شرکت می کند با این حال یک نکته قوت مشترک بین ترامپ و پوتین هست و هردو مدعی هستند می خواهند با تروریسم مبارزه کنند. ترامپ هم چندین بار گفت ما با روسیه دست به دست دهیم و داعش را از بین ببریم اما بعد دیگر اسم داعش را نیاورد و در نطق رسمی بعد از مراسم تحلیف از عبارت سازمان های تروریستی اسلامی و رادیکالیسم اسلامی استفاده کرد که واژه عریض و طویلی است.