ترامپ و پرکردن شکاف بین مسکو – واشنگتن؛ هدفی در دسترس یا ماموریتی غیرممکن؟

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، کمتر از چهار سال پس از سفر «دیمیتری مدودیف» رییس جمهوری وقت روسیه به آمریکا و نشستن وی بر سر یک میز برای خوردن همبرگر با اوباما، بحران اوکراین سبب شد تا دیگر جز خاطره ای از ماه عسل کوتاه روابط مسکو و واشنگتن برجای نماند.
پس از سفر تیرماه ۸۹ مدودیف به آمریکا، دستگیری شبکه ای از جاسوسان روسی در آمریکا به سرعت امیدواری ها را برای نزدیکی ۲ کشور کمرنگ و این احتمال را مطرح ساخت که کانون های ضد روسی در هیات حاکمه و ساختار سیاسی آمریکا دست به کار شده تا مانع زدایش رویکردهای ضدروسی واشنگتن شود.
همچنان که اشاره شد، در زمستان سال ۹۲ بحران اوکراین و جدیت مسکو برای دفاع از منافعش در این کشور بر شدت اصطکاک روسیه و غرب افزود و روابط ۲ طرف را ملتهب ساخت؛ روابطی که در بحران سوریه با مولفه های تازه ای از تعارض روبرو شده بود.
از دید تحلیلگران مسائل بین الملل، در دوره دوم ریاست جمهوری اوباما به رغم تمایل اولیه وی به تنش زدایی با روسیه، روابط ۲ کشور به وضعیتی نظیر سال های جنگ سرد تنزل یافت. با افزایش شانس ریاست جمهوری «هیلاری کلینتون» و با توجه به مواضع وی در قبال مسکو، انتظار می رفت این وضعیت در سال های بعد هم ادامه یابد.
پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اما سبب شد تا بسیاری از محاسبات و گمانه زنی ها مبنی بر افزایش شکاف ها بین مسکو و واشنگتن به هم بریزد. ترامپ در حالی از ضرورت تحول در روابط ۲ کشور در رقابت های انتخاباتی و پس از پیروزی سخن گفت که افزون بر بحران سوریه و اوکراین، گسترش ناتو به سمت شرق و نیز تحریم های ضدروسی آمریکا وضعیت پیچیده ای را پیش روی رهبران مسکو و واشنگتن قرار داده است.

** گرایش آشکار ترامپ و گمانه زنی ها
تنش زدایی در روابط با مسکو را می توان از مهمترین اهداف اعلانی ترامپ برشمرد. ترامپ پیش از ورود به کاخ سفید و تنها چند روز پس از انتخاب به عنوان رییس جمهوری با «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه گفت وگویی تلفنی داشت و از وضعیت کنونی روابط ۲ کشور اظهار ناخرسندی کرد.
ترامپ در مسیر روسیه گرایی چنان پیش رفت که در اواسط ماه گذشته مخالفان بهبود روابط با مسکو را ابله خطاب کرد. این تمایل آشکار ترامپ به سوی رقیب دیرینه از دید برخی از ناظران به دلیل نقش مسکو در افشاگری علیه نامزد دموکرات ها گسترش یافت. از این منظر وجود رقیبی مشترک برای ترامپ و پوتین سبب شد تا نوعی همگرایی بین این ۲ چهره برای جلوگیری از ریاست جمهوری کلینتون ایجاد شود و ماجرای استفاده وی از ایمیل شخصی برای ارسال اسناد محرمانه، ترامپ و پوتین را به هم نزدیک سازد.
برخی دیگر اما از پیشینه دور و دراز تمایل ترامپ به روسیه سخن به میان آورده اند. در این زمینه چند هفته پیش روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی تحقیقی از روابط اقتصادی ترامپ با روسیه پرده برداری کرد و مدعی شد ترامپ از سال ۱۹۸۷ با روس ها تعامل اقتصادی داشته است. این در حالی است که رییس جمهوری آمریکا در کنفرانس خبری هرگونه سابقه معامله با روسیه را رد کرده است.
با این حال انتخاب چهره ای چون «رکس تیلرسون» به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا از دید شماری از صاحبنظران نشان دهنده تلاش ترامپ برای ایجاد دریچه ای تازه به سوی گسترش مناسبات با مسکو است. تیلرسون در سال های گذشته در قامت مدیر شرکت نفتی «اکسون موبیل» روابط نزدیکی با پوتین برقرار ساخته بود.

** مشکلات جدی پیش روی تحول در روابط آمریکا و روسیه
با وجود اعلان مکرر ترامپ مبنی بر ضرورت ارتقا مناسبات مسکو و واشنگتن و زدودن اختلافات موجود، بسیاری تحول در این مناسبات را دست کم در کوتاه مدت دور از دسترس می دانند. در این ارتباط، «مهدی ذاکریان» تحلیلگر و مدرس روابط بین الملل اختلافات مسکو و واشنگتن را راهبردی خواند و تصریح کرد فرایندی چون گسترش ناتو به شرق، حوزه عمل روسیه را محدود ساخته و به گرهی سخت گشودنی در روابط ۲ کشور تبدیل شده است. با پیروزی ترامپ سخنگوی دولت روسیه اعلام کرد مشکلات ۲ کشور جدی تر از آن است که با تغییر یک نفر هر چند در مقام ریاست جمهوری همه آن ها حل شود.
در همین زمینه، پوتین اندک زمانی پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با اشاره به روابط سرد مسکو و واشنگتن در دوران اوباما اعلام کرد: بازسازی مناسبات ۲ کشور آسان نیست، هرچند سخنانی در این باره گفته شده است.
ذاکریان در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا پیش بینی کرد قدرت نومحافظه کاران آمریکایی در دوره ترامپ به شکل قابل توجهی افزایش یابد و به دلیل نگاه افراطی آنان به حوزه های سیاست خارجی، به احتمال زیاد از تنش ها بین روسیه و آمریکا کاسته نخواهد شد. ترامپ هرگز پابرجایی «بشار اسد» در سوریه را تحمل نمی کند و در کنار اختلافات آمریکا و روسیه در سوریه و اوکراین، خاوردور را نیز باید از حوزه های تعارض برشمرد.
به گفته عضو هیات دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد نباید فراموش کرد که ماهیت نظام سیاسی روسیه و آمریکا با هم متفاوت و یکی اقتدارگرا و دیگری لیبرالیستی است. از این رو حتی در صورت بهبود روابط نمی توان انتظار طولانی شدن ماه عسل این روابط را داشت.
«شعیب بهمن» صاحبنظر مسائل اوراسیا نیز در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ، روی مشکلات اساسی روابط روسیه و آمریکا انگشت نهاد و گفت: با توجه به این مشکلات پیچیده با روی کار آمدن ترامپ نمی توان انتظار تغییراتی جدی را در این روابط داشت.
بهمن اظهار داشت: در ساختار حاکمیت آمریکا دیدگاه های ضدروسی عمیق است و تغییر یک رییس جمهوری نمی تواند این دیدگاه ها را تغییر دهد. حزب جمهوری خواه اساسا با سیاست نزدیکی به روسیه مخالف است و نباید انتظار تحولی جدی را در این زمینه داشت.
به گفته این کارشناس اوراسیا تحریم های ضدروسی و معضل اوکراین و شبه جزیره کریمه سبب شده حتی اگر آمریکا بخواهد با روسیه وارد فاز تنش زدایی شود، این تصمیم به قیمت از دور شدن یا از دست دادن برخی شریکان سیاسی در اروپا تمام شود. ضمن اینکه پیچیدگی اوضاع سوریه، روابط آمریکا و روسیه را نیز پیچیده کرده است.
از دید برخی صاحبنظران افزون بر جریان ها و چهره های سیاسی که مخالف نزدیکی با روسیه اند، ساختارهای نظامی و امنیتی آمریکا به شکلی نهادینه روسیه را به چشم دشمنی سازش ناپذیر می نگرند. به رغم خروج روسیه از فهرست تهدیدات پیش روی آمریکا که از سوی ترامپ صورت گرفت، پنتاگون و نیروهای مسلح آمریکا که دهه ها اصلی ترین پایه های تقابل با اتحاد جماهیر شوروی و فدراسیون روسیه هستند، اغلب ماموریت هایشان را در مقابله نظامی با این کشور تعریف کرده و به صورت ساختاری بر این ماموریت ها پای می فشرند.