نقش اعتماد عمومی در پویاسازی مشارکت

اعتماد عمومی یکی از مفاهیمی است که روز به روز بر نقش و اهمیت اجتماعی آن افزوده می شود زیرا عناصر اعتماد عمومی بسترساز مشارکت و همکاری میان اعضای جامعه است. بنابر این اعتماد در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و نیز اقتصادی می تواند پیشرفت همه جانبه را به همراه آورد.
نظر به اهمیت مقوله اعتماد عمومی به بیان نکته هایی در این زمینه می پردازیم:
۱- اعتماد، مهمترین پیش نیازی است که افراد را به داشتن تعامل دوسویه یا چندسویه تشویق می‌ کند. بسیاری از اندیشمندان اجتماعی، اعتماد را احساس یا برداشتی منطقی می‌ دانند که بر مبنای دید مثبت یا به عبارتی حسن ظن متقابل، منجر به تعاون و همکاری می ‌شود و تنها در این حالت است که انسان ها با داشتن طیفی گسترده از دیدگاه ها و منافع متفاوت قادر به حل مشکل های مشترک خواهند بود.
اعتماد اجتماعی و سیاسی در رابطه میان کارگزار و ساختار قوام و دوام می یابد؛ به بیانی دیگر مشارکت مورد نیاز در اعتمادی دوسویه میان واحد سیاسی و شهروندان پدید می آید و اگر این اعتماد خدشه دار شود، راه رسیدن به توسعه پایدار و همه جانبه بسته می شود و روند مشارکت رو به رکود می گذارد.
۲- با توجه به این که نظام های سیاسی بر پایه اعتماد عمومی و اراده مردم استحکام می یابند، استمرار و اقتدار آنها وابسته به مشارکت مردم است. از این رو مشارکت شهروندان نیز تنها در رابطه ای مبتنی بر اعتماد عمومی محقق می شود. در واقع هر جا سطح اعتماد عمومی بالا باشد میزان مشارکت و همیاری مردم در عرصه های مختلف رشد می یابد.
همچنین اعتماد عمومی رضایت را جانشین اجبار می سازد و این مساله یکی از اهداف مهمی است که نخبگان و اداره کنندگان بیشتر جوامع درصدد دستیابی به آن هستند.
۳- اعتماد اصلی ترین مولفه سرمایه اجتماعی است. پس زمانی سرمایه اجتماعی تقویت می شود که اعتماد در میان مردم بالا باشد. این اعتماد منجر به همبستگی اجتماعی، تعهد به منافع ملی، احساس نوعدوستی، همیاری و احترام به قانون می شود. در مقابل، زمانی که مفهوم اعتماد عمومی در جامعه کمرنگ شود و سرمایه اجتماعی کاهش پیدا کند، بی تفاوتی اجتماعی گسترش پیدا می کند.
با توجه به آنچه گفته شد، هر جامعه ای برای رویارویی با تهدیدهای بیرونی و چالش های درونی، ناگزیر از حرکت به سوی انسجام ، وحدت و گسترش حس اعتماد عمومی است. این اعتماد عمومی نیز باید میان مردم با یکدیگر، مردم و مسوولان و هم میان مسوولان با یکدیگر یعنی به شکل های افقی و عمومی برقرار شود. به عبارت دیگر، سلامت یک کشور در صورتی تضمین خواهد شد که حس همبستگی و اعتماد عمومی میان همه گروه های جامعه برقرار باشد.
۴- تقویت اعتماد عمومی در جامعه نیازمند توجه به برخی شاخصه ها است. یکی از این شاخصه ها عنصر شفافیت است. در واقع شفافیت می تواند حس اعتماد عمومی را افزایش داده و اعتماد بنیادین را در جامعه محقق سازد. نقش مهم و اثرگذار شفافیت تا آن جا است که بیشتر نهادها و سازمان های بین المللی، کشورهای دارای ضریب پایین شفافیت را به عنوان کشورهایی ناکارآمد و بدون استانداردهای لازم برای توسعه می دانند. نبود شفافیت در گذر زمان بر بی اعتمادی مردم دامن زده و کاهش مقبولیت و مشروعیت نظام های سیاسی را به همراه خواهد داشت.
یکی دیگر از لوازم تقویت اعتماد عمومی، مسوولیت پذیری و تعهد است. همان گونه که گفته شد اعتماد مقوله ای دوسویه و چند سویه است. بنابر این اعتماد عمومی باید بصورت فراگیر برقرار شود. این مساله نیز نیازمند مسوولیت پذیری و تعهد است.
از دیگر پیش نیازهای تقویت اعتماد عمومی صداقت و پاسخگویی است. پاسخگویی مدیران سبب افزایش رضایت مندی شهروندان و به تبع آن ارتقای اعتماد عمومی جامعه می شود و در نتیجه باعث مشارکت عمومی بالای جامعه خواهد شد.
بنابر این توجه به مولفه های بسترساز، اعتماد عمومی در فرایندی زمانی می تواند شکاف های اجتماعی را کم کرده و همدلی و مشارکت بیشتر را به بار آورد.