نشست باکو؛ فرصت بهبود روابط تجاری ایران با روسیه و جمهوری آذربایجان

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، مهمترین برنامه های سفر رییس جمهوری اسلامی ایران به باکو افزون بر دیدار با «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری فدراسیون روسیه و «الهام علی اف» رییس جمهوری آذربایجان، رایزنی برای همکاری در زمینه بازرگانی، انرژی، ارتباطات، مسایل زیست محیطی، مبارزه با تروریسم، حمل و نقل و ترانزیت است.
با توجه به اجرای طرح های مشترک در زمینه سرمایه گذاری های اقتصادی، دادوستدهای صنعتی و انرژی، ارتباطات دریایی، زمینی و هوایی، طرح «خزر پاک» برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر و… بویژه ادامه عملیات «راهگذر بین المللی شمال- جنوب» که به گفته پوتین با طول ۷۲۰۰ کیلومتر پیونددهنده شمال اروپا به جنوب آسیاست، روشن می شود بازار گفت و گوهای اقتصادی در نشست های دوجانبه و سه جانبه رییسان جمهوری این کشور رونق خود را دارد.
البته با توجه به زمانبر بودن همکاری های تجاری و بازرگانی، برای پدیدار شدن همه اثرها و جنبه های آن وقت بیشتری نیاز است اما در صورت تمرکز بر برنامه های مصوب در نشست باکو، انتظار می رود روابط اقتصادی سه کشور بیش از گذشته توسعه یابد و در نتیجه، پیوندهای تهران، مسکو و باکو در همه عرصه ها بر پایه منافع حداکثری و متوازن همه طرف ها استحکام بیشتری یابد و بر اعتمادها بیفزاید.
برای دستیابی به این منظور باید در آغاز روشن شود وضع کنونی روابط اقتصادی سه کشور با محور ایران چگونه است تا بتوان برای ارتقای آن یک برنامه دقیق و هدفمند ریخت.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان توسعه تجارت ایران، در سه ماهه نخست امسال مجموع صادرات جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه وزنی ۲۷ میلیارد و ۷۷۹ میلیون و ۹۰۹ هزار و ۲۹۰ کیلوگرم به ارزش ۳۱۷ هزار و ۶۸۲ میلیارد و ۶۰۷ میلیون و ۴۷۴ هزار و ۹۴۶ ریال (۱۰ میلیارد و ۴۷۱ میلیون و ۶۴۸ هزار و ۹۵۳ دلار) بود.
در همین دوره مجموع واردات جمهوری اسلامی ایران از نظر وزنی هفت میلیارد و ۲۶۲ میلیون و ۷۸۰ هزار و ۴۷۷ کیلوگرم به ارزش ۲۷۲ هزار و ۶۴۶ میلیارد و ۵۸۷ میلیون و ۶۰۱ هزار و ۵۴۹ ریال (۹ میلیارد و یک میلیون و ۵۰ هزار و ۸۹۷ دلار) بود.
با همسنجی مجموع صادرات و واردات متوجه می شویم تراز تجاری کشور از نظر وزنی ۲۰ میلیارد و ۵۱۷ میلیون و ۱۲۸ هزار و ۸۱۳ کیلوگرم و از دیدگاه ارزشی ۴۵ هزار و ۳۶ میلیارد و ۱۹ میلیون و ۸۷۳ هزار و ۳۹۷ ریال (یک میلیارد و ۴۷۰ میلیون و ۵۹۸ هزار و ۵۶ دلار)، مثبت شد.
بنابراین تراز تجاری کشور که در سال ۱۳۹۴ پس از چند دهه مثبت شده بود، در بهار امسال به روند خود ادامه داد.

** واردات ایران از روسیه
در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۵ فدراسیون روسیه در جایگاه پنجم کشورهای طرف معامله واردات قرار گرفت.
بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت ایران، در این مدت وزن واردات از این کشور ۲۵۹ میلیون و ۵۱۰ هزار و ۵۰۱ کیلوگرم و ارزش آن ۵۳۹ میلیون و ۵۴۶ هزار و ۲۴۱ دلار شد که در مجموع واردات کشور از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب ۳٫۵۷ و ۵٫۹۹ درصد سهم داشت.
در سه ماه نخست سال ۱۳۹۴، وضع واردات از روسیه ۳۳۱ میلیون و ۱۱۵ هزار و ۵۳۲ کیلوگرم به ارزش ۱۴۳ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۳۷۱ دلار اعلام شد که سهم وزنی و ارزشی آن از کل صادرات در آن دوره به ترتیب ۳٫۷۳ و ۱٫۳۸ بود.
در همسنجی دو سال روشن می شود درصد تغییر وزنی واردات از روسیه در سه ماه نخست امسال به منفی ۲۱٫۶۳ و از نظر ارزشی به مثبت ۲۷۶٫۹۴ رسید.
آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز فاصله اندکی از سازمان توسعه تجارت دارد و نشان می دهد واردات به روسیه ۲۵۹ میلیون و ۵۰۹ هزار و ۹۶۲ کیلوگرم به ارزش ۵۳۸ میلیون و ۳۴۸ هزار و ۱۴۷ دلار بود.
با توجه به آمارهای اعلام شده نتیجه می گیریم در سه ماه نخست امسال با وجود کاهش وزن واردات از روسیه، افزایش ارزش کالاهای ورودی را شاهد بودیم.

** جزییات واردات از روسیه
آمار واردات تعرفه ای خودرو و قطعات آن در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۵ نشان می دهد در فروردین ماه ۲۷ دستگاه انواع لکسوس در هفت مرحله از گمرک غرب تهران و دو محموله از همین برند خودرویی در یک مرحله از طریق معاونت واردات و ترانزیت تهران پذیرش شد.
ارزش این واردات ۴۷ میلیارد و ۳۳۵ میلیون و ۲۲۲ هزار و ۹۰۰ ریال (یک میلیون و ۵۶۴ هزار و یکصد دلار) بود.
در اردیبهشت ماه ۹ دستگاه لکسوس در چهار مرتبه از گمرک غرب تهران و هشت محموله دیگر از همین نوع خودرو از طریق معاونت واردات و ترانزیت تهران پذیرش شد.
ارزش این واردات ۲۷ میلیارد و ۹۵۴ میلیون و ۳۲۷ هزار ریال (۹۲۲ هزار و ۴۰۰ دلار) بود.
در خردادماه هفت خودرو سواری لادا از گمرک سهلان، ۲۰ دستگاه لکسوس از گمرک غرب تهران (در ۶ مرحله) و چهار دستگاه از همین برند خودرویی در سه مرحله از طریق معاونت واردات و ترانزیت تهران پذیرش شد. از منطقه آزاد حسن رود (یک مرتبه) و منطقه ویژه اقتصادی شیراز (دو مرحله) نیز سه دستگاه لکسوس به کشور وارد شد.
ارزش این واردات ۴۵ میلیارد و ۴۸۱ میلیون و ۸۸۵ هزار و ۸۴۰ ریال (یک میلیون و ۴۹۶ هزار و ۶۵۲ دلار) بود.
واردات دیگر اقلام کالایی در فروردین از گمرک های منطقه آزاد بندر انزلی (۱۱ نوبت)، جلفا (۹ بار)، منطقه ویژه نوشهر (هشت مرتبه)، امیرآباد و حوزه تجاری فرودگاه امام خمینی (هفت مرحله)، آستارا، شهیدرجایی، غرب تهران و معاونت واردات و ترانزیت تهران (سه مرحله)، اینچه برون، جلفا، ذوب آهن اصفهان و سهلان (هر کدام یک بار) صورت گرفت.
در اردیبهشت ماه تنوع گمرک های واردکننده محصولات روسی بیشتر شد؛ به گونه ای که از گمرک منطقه آزاد بندر انزلی (۲۱مرتبه)، سهلان (۱۶ مرحله)، غرب تهران (۱۳ بار)، معاونت واردات و ترانزیت تهران (۱۲ مرتبه)، جلفا و حوزه تجاری فرودگاه امام خمینی (۹ بار)، منطقه آزاد حسن رود (هشت مرحله)، امیرآباد (هفت مرتبه)، منطقه ویژه نوشهر (۶ بار)، آستارا (پنج مرحله)، ذوب آهن، منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان و قزوین (دو مرتبه)، ارومیه، اصفهان، ساوه، یزد، منطقه ویژه پیام، شهیدرجایی و اینچه برون (یک بار) واردات کالاهای روسی انجام شد.
در خردادماه نیز گمرک منطقه آزاد بندر انزلی (۲۲ بار)، غرب تهران و مشهد (۱۰ مرحله)، حوزه تجاری فرودگاه امام خمینی و معاونت واردات و ترانزیت تهران (۹ بار)، آستارا، نوشهر و منطقه آزاد حسن رود (هشت مرحله)، امیرآباد (۶ بار)، جلفا، منطقه ویژه اقتصادی شیراز و سهلان (دو مرتبه)، اردبیل، زنجان، ساوه، یزد، منطقه ویژه پیام، بازرگان، بوشهر و قزوین (هر کدام یک بار) در زمینه واردات کالاهای روسی فعال بودند.
این کالاها شامل اکسیدهای تیتان، ابزارهای چوبی، بدنه و دسته جارو یا بروس از چوب، قالب چوبی چکمه وکفش، کمباین گندم، جو، ذرت دامی، دانه آفتابگردان، کنجاله، چوب اره شده، دستگاه های کمک ناوبری رادیویی، کلرور پتاسیم، ایزوتوپک ها و ترکیبات رادیواکتیو، مکمل های دارویی، پاک کننده های صنعتی، قطعات لکوموتیوها، کاغذ روزنامه و… بود.

** صادرات به روسیه
آمار اعلام شده از سوی سازمان توسعه تجارت ایران و گمرک جمهوری اسلامی ایران درباره صادرات به روسیه یکسان است.
در سه ماه نخست امسال فدراسیون روسیه در جایگاه بیستم کشورهای مقصد صادرات ایران قرار گرفت.
در این دوره، ۵۷ میلیون و ۸۰۵ هزار و ۲۷۳ کیلوگرم کالا به ارزش ۴۶ میلیون و ۹۴۵ هزار و ۸۵۵ دلار به این کشور صادر شد که از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۰٫۲۱ و ۰٫۴۵ درصد کل صادرات را دربرمی گرفت.
این میزان در دوره مشابه پارسال ۲۰۳ میلیون و ۲۶۲ هزار و ۸۴۶ کیلوگرم کالا به ارزش ۴۹ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۹۰ دلار بود.
بنابراین صادرات ایران به روسیه از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۷۱٫۵۶ و چهار درصد کاهش یافت.

** جزییات صادرات به روسیه
صدور قطعات خودرویی به روسیه از اردیبهشت ماه آغاز شد و لوازم یدکی سمند و رادیاتور آلومینیومی، مسی و برنجی را به ارزش هشت میلیارد و ۴۸۰ میلیون و ۶۹۸ هزار و ۴۸۸ ریال (۲۷۹ هزار و ۶۶۵ دلار) دربرمی گرفت.
صادرات اردیبهشت ماه از گمرک غرب تهران (سه بار) و ارومیه (یک مرحله) صورت گرفت.
قطعات خودرویی صادراتی به روسیه در خردادماه رادیاتور آلومینیومی، مسی و برنجی بود که همه آنها از گمرک غرب تهران (سه بار) صادر شد.
ارزش قطعات خودرویی صادراتی در این ماه به ۶ میلیارد و ۴۱۰ میلیون و ۸۸۰ هزار و ۴۵۶ ریال (۲۱۰ هزار و ۳۰۱ دلار) رسید.
در همین دوره، دیگر کالاهای صادراتی به روسیه مواردی مانند پلی اتیلن، پلی کربنات، گوجه فرنگی، سیر، گل کلم، کاهو، بادنجان، میگو، مربا، کفپوش، مخزن آب، سیفون و لوازم بهداشتی و… را شامل می شد.
ارزش صادراتی این کالاها در ماه فروردین ۳۲۰ میلیارد و ۸۳۶ میلیون و ۵۹۳ هزار و ۷۱۵ ریال (۱۰ میلیون و ۶۰۵ هزار و ۴۴ دلار) بود.
این میزان در اردیبهشت ماه به ۳۰۴ میلیارد و ۴۷۲ میلیون و ۵۸۳ هزار و ۴۷۴ ریال (۱۰ میلیون و ۴۴ هزار و ۱۲۵ دلار) رسید.
در خردادماه ارزش صادراتی این کالاها ۷۹۹میلیارد و ۱۱میلیون و ۳۶۴ هزار و ۱۷۹ ریال (۲۶ میلیون و ۲۹۶ هزار و ۶۸۶ دلار) شد.

** واردات از جمهوری آذربایجان و جزییات آن
برخلاف روسیه، جمهوری آذربایجان بین ۲۰ کشور نخست مندرج در فهرست واردکنندگان مهم به ایران جایی نداشت.
بر پایه آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در بهار ۱۳۹۵ واردات از این کشور ۴۶ میلیون و ۸۸۵ هزار و ۵۳۱ کیلوگرم به ارزش ۱۵ میلیون و ۴۷۷ هزار و ۸۰۰ دلار بود.
واردات تعرفه ای خودرو و قطعات آن از این کشور فقط در اردیبهشت ماه سه محموله شامل یک دستگاه سوناتا (از طریق گمرک غرب تهران) و ۱۰ دستگاه ولوو (در دو مرحله از طریق معاونت واردات و ترانزیت تهران) را در برگرفت که مجموع ارزش آنها ۱۸ میلیارد و ۱۳۹ میلیون و ۴۵۴ هزار و ۵۰۰ ریال (۵۹۹ هزار و یکصد دلار) شد.
در مورد دیگر اقلام وارداتی نیز باید به ارزن، سبوس، لوله های حفاری و بدون درز مورد استفاده درخطوط نفت یا گاز، تخته های فیبری، شمش آهن و فولاد غیرممزوج و… اشاره کرد.
فروردین ماه از گمرک های آستارا (هشت مرحله)، منطقه آزاد بندر انزلی (چهار بار)، غرب تهران (دو مرتبه)، بیله سوار، معاونت واردات و ترانزیت تهران و شهیدرجایی (هر کدام یک بار) ورود کالا از جمهوری آذربایجان صورت گرفت.
در ماه دوم سال گمرک های فعال برای واردات کالا از جمهوری آذربایجان آستارا (پنج مرحله)، منطقه آزاد بندر انزلی (سه بار)، ارومیه و معاونت واردات و ترانزیت تهران (دو مرتبه)، بیله سوار و غرب تهران (هر کدام یک بار) بودند.
برای خردادماه نیز آستارا (۱۱ مرحله)، منطقه آزاد بندر انزلی (چهار مرتبه)، جلفا (سه بار)، بیله سوار، غرب تهران و سهلان (دو مرتبه)، اردبیل و اینچه برون (هر کدام یک بار) محل ورود کالاهای این کشور بود.

** صادرات به جمهوری آذربایجان
آمار سازمان توسعه تجارت ایران و گمرک جمهوری اسلامی ایران درباره صادرات به جمهوری آذربایجان یکسان است.
در سه ماه نخست امسال جمهوری آذربایجان در جایگاه هجدهم کشورهای واردکننده از جمهوی اسلامی ایران قرار داشت.
در این دوره، ۲۶۶ میلیون و ۵۲۲ هزار و ۱۵۲ کیلوگرم کالا به ارزش ۶۴ میلیون و ۲۶۸ هزار و ۳۶۶ دلار به این کشور صادر شد که از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۰٫۹۶ و ۰٫۶۱ درصد کل صادرات را دربرمی گرفت.
این میزان در دوره مشابه پارسال ۱۷۱ میلیون و یک هزار و ۳۶۷ کیلوگرم کالا به ارزش ۶۸ میلیون و ۴۷۰ هزار و ۹۸۶ دلار بود.
بنابراین صادرات ایران به آذربایجان از نظر وزنی ۵۵٫۸۶ افزایش داشت اما از دیدگاه ارزش ۶٫۱۴ کاهش یافت.

** جزییات صادرات به جمهوری آذربایجان
صدور قطعات خودرویی به جمهوری آذربایجان از اردیبهشت ماه آغاز شد و لوازم یدکی خودرو را به ارزش پنج میلیارد و ۷۵۶ میلیون و ۲۴۰ هزار ریال(۱۹۰ دلار) از گمرک جلفا دربرمی گرفت.
قطعات خودرویی صادراتی به آذربایجان در خردادماه قطعات خودرو و ماشین آلات، مصنوعات فلزی و چراغ و خاک گیر خودرو بود که همه آنها از گمرک آستارا (چهار بار) صادر شد.
ارزش قطعات خودرویی صادراتی در این ماه به ۴۱۶ میلیون و ۷۷۷ هزار و ۸۹۵ ریال (۱۳ هزار و ۶۷۷ دلار) رسید.
در همین دوره، دیگر کالاهای صادراتی به جمهوری آذربایجان مواردی مانند عسل، سیب زمینی، گوجه فرنگی، پیاز و موسیر و بادمجان، بیسکویت، لوازم خانه، ظرفشویی، روشویی، وان حمام، آب معدنی و آب گازدار شده، پلی پروپیلن، خاک رس نسوز، گچ، پرلیت، سیمان سفید، سیلیکات سدیم و… را شامل می شد.
ارزش صادراتی این کالاها در ماه فروردین ۴۱۳ میلیارد و ۴۶ میلیون و ۴۳ هزار و ۵۸۳ ریال (۱۳ میلیون و ۶۳۰ هزار و ۶۰۷ دلار) بود.
این میزان در اردیبهشت ماه به ۷۱۳ میلیارد و ۷۳۶ میلیون و ۴۹۷ هزار و ۳۱۳ ریال (۲۳ میلیون و ۵۴۴ هزار و ۵۷۶ دلار) رسید.
در خردادماه ارزش صادراتی این کالاها ۸۲۴ میلیارد و ۲۱۸ میلیون و ۵۳۸ هزار و ۳۶۲ ریال (۲۷ میلیون و ۹۳ هزار و ۱۸۳دلار) شد.

** فرجام سخن
فدراسیون روسیه در جایگاه پنجم کشورهای طرف معامله واردات در سه ماهه نخست سال ۱۳۹۵ قرار داشت و در این مدت وزن واردات از این کشور ۲۵۹ میلیون و ۵۱۰ هزار و ۵۰۱ کیلوگرم و ارزش آن ۵۳۹ میلیون و ۵۴۶ هزار و ۲۴۱ دلار بود. درصد تغییر وزنی واردات از روسیه در سه ماه نخست امسال به منفی ۲۱٫۶۳ و از نظر ارزشی به مثبت ۲۷۶٫۹۴ رسید.
از سوی دیگر، در سه ماه نخست امسال فدراسیون روسیه در جایگاه بیستم کشورهای مقصد صادرات ایران قرار داشت.
در این دوره، ۵۷ میلیون و ۸۰۵ هزار و ۲۷۳ کیلوگرم کالا به ارزش ۴۶ میلیون و ۹۴۵ هزار و ۸۵۵ دلار به این کشور صادر شد که از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۰٫۲۱ و ۰٫۴۵ درصد کل صادرات را دربرمی گرفت.
این میزان در دوره مشابه پارسال ۲۰۳ میلیون و ۲۶۲ هزار و ۸۴۶ کیلوگرم کالا به ارزش ۴۹ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۹۰ دلار بود.
بنابراین صادرات ایران به روسیه از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۷۱٫۵۶ و چهار درصد کاهش یافت.
در مجموع تراز تجاری ایران و روسیه در بهار امسال برای کشورمان از دیدگاه وزنی منفی ۲۰۱ میلیون و ۷۰۵ هزار و ۲۲۸ کیلوگرم و از نظر ارزشی منفی ۴۹۲ میلیون و ۶۰۰ هزار و ۳۸۶ دلار بود.
برخلاف روسیه، جمهوری آذربایجان بین ۲۰ کشور نخست مندرج در فهرست واردکنندگان مهم به ایران جایی نداشت.
بر پایه آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در بهار ۱۳۹۵ واردات از این کشور ۴۶ میلیون و ۸۸۵ هزار و ۵۳۱ کیلوگرم به ارزش ۱۵ میلیون و ۴۷۷ هزار و ۸۰۰ دلار بود.
از سوی دیگر، در سه ماه نخست امسال جمهوری آذربایجان در جایگاه هجدهم کشورهای واردکننده از جمهوی اسلامی ایران قرار داشت.
در این دوره، ۲۶۶ میلیون و ۵۲۲ هزار و ۱۵۲ کیلوگرم کالا به ارزش ۶۴ میلیون و ۲۶۸ هزار و ۳۶۶ دلار به این کشور صادر شد.
این میزان در دوره مشابه پارسال ۱۷۱ میلیون و یک هزار و ۳۶۷ کیلوگرم کالا به ارزش ۶۸ میلیون و ۴۷۰ هزار و ۹۸۶ دلار بود.
بنابراین صادرات ایران به آذربایجان از نظر وزنی ۵۵٫۸۶ افزایش داشت اما از دیدگاه ارزش ۶٫۱۴ کاهش یافت.
به هر روی، تراز تجاری ایران و آذربایجان در بهار امسال برای کشورمان از دیدگاه وزنی مثبت ۱۷ میلیون و ۳۸۲ هزار و ۸۳۵ کیلوگرم و از نظر ارزشی مثبت ۲۵۱ میلیون و ۴۴ هزار و ۳۵۲ دلار بود.
منفی بودن تراز تجاری با روسیه افزون بر کاهش وزنی و ارزشی صادرات ایران به این کشور در سه ماه نخست امسال در کنار کاهش ارزش صدور محصولات ایرانی به جمهوری آذربایجان (با وجود تراز مثبت به سود کشور ما) نشان می دهد باید برای ایجاد تغییر در این معادله ها تدبیرهایی اندیشید که مجموعه راهکارهای اقتصادی و دیپلماتیک را دربرمی گیرد.
نشست رییس جمهوری اسلامی ایران با همتایان روسی و آذربایجانی در باکو بویژه در فرصت پسابرجام می تواند نقطه عطفی در تحکیم پیوندهای اقتصادی با همسایگان خزری باشد که از یک سو اعتمادافزایی و امنیت منطقه ای را ارتقا می بخشد و از سوی دیگر با توجه به تاکید سیاست های بالادستی کشور بر اقتصاد مقاومتی بویژه برون نگری اقتصاد، شکوفایی بیشتر تولید داخلی صادرات محور را در پی دارد.
گزارش از: مریم مسعود