آسیب شناسی آئین های عزاداری ماه محرم

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، مجالس عزای امام حسین(ع) سبب ماندگاری پیام نهضت مقدس عاشورا شده و بسیاری از انقلاب ها به خصوص انقلاب اسلامی ایران بر اساس این نهضت شکل گرفته و به پیروزی رسیده است.
با فرا رسیدن ماه محرم الحرام شیعیان نقاط مختلف جهان در صدد برپایی مراسم سوگواری امام حسین(ع) بر می آیند و حضور در این مراسم اولویت اصلی اقشار مختلف مردم قرار می گیرد، اما در طول سالیان اخیر به دلایل مختلف شاهد برخی از انحرافات و عدول از اهداف راستین نهضت حسینی(ع) بوده ایم.
با توجه به اینکه کشور ایران به عنوان طلایه دار مذهب مقدس تشیع در همه نقاط جهان شناخته شده است و به نوعی در برپایی مراسم عزاداری امام حسین(ع) الگوی دیگر کشورها محسوب می شود، می طلبد با یک بازنگری تخصصی در برپایی این مراسم، آسیب ها و خرافه هایی که وارد آن شده شناسایی و در رفع آنها تلاش شود.
با توجه به اهمیت این موضوع، روز چهارشنبه ۲۲ مهر ماه جاری میزگردی با عنوان آسیب شناسی آیین های عزاداری با حضور حجت الاسلام صفر قربانپور مدیرکل تبلیغات اسلامی، هادی طیبی مسئول کانون مداحان، محمد مشهدی فراهانی نماینده هیات های مذهبی، فاطمه غلامی نماینده مداحان زن، مهرانه توسطی نایب رئیس شورای هیات های مذهبی، علی حیدر شاه حسینی رئیس و مصطفی مجللی نسب خبرنگار ایرنا استان برگزار شد.

*** لزوم توجه به محتوا محوری
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی بر محتوا محوری در عزاداری های ماه محرم تاکید کرد و گفت: هیچ کس نمی تواند منکر نهضت والای عاشورا شود و این قیام بر هیچ شخصیت، مذهب و یا کشوری پوشیده نیست و تاثیرات جریان عاشورا بر فرهنگ و سنت مردم نقاط مختلف جهان نیز غیر قابل انکار است.
حجت الاسلام صفر قربانپور افزود: گستره فرهنگ عاشورا، همه نقاط مختلف دنیا را در بر گرفته و امروز مردم جهان حتی در مذاهب غیر اسلامی نیز امام حسین(ع) را از خود دانسته و در ایام عاشورا به سوگواری برای سومین مقتدای شیعیان جهان می پردازند.
وی اظهار کرد: ملت ایران به عنوان طلایه داران مذهب مقدس تشیع وظیفه خطیری در برگزاری آیین عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) به شکل شایسته، تشریح و تبیین اهداف و آرمان های آن امام همام برعهده دارند که آحاد جامعه باید به آن توجه ویژه داشته باشند و هر چقدر بتوانیم در فراگیر کردن فرهنگ عاشورا و اهداف والای حضرت سیدالشهدا(ع) نقش آفرینی کنیم، به وظیفه خود بهتر عمل کرده ایم.
حجت الاسلام قربانپور افزود: بدون شک تبلیغ نهضت عاشورا آمیخته با آئین عزاداری حضرت امام حسین(ع) است و جدایی این دو از یکدیگر امکان پذیر نیست اما آحاد جامعه به خصوص مسئولان فرهنگی و مذهبی کشور باید نسبت به برگزاری آیین های عزاداری به دور از خرافات و رفتار ناپسند، اهتمام بیشتری بورزند.
وی افزود: سازمان تبلیغات اسلامی بر اساس وظیفه اصلی محوله از سوی مقام معظم رهبری وظیفه سازماندهی تشکل های مذهبی از قبیل هیات ها، مداحان و مبلغان مذهبی را دارد و به همین منظور در آستانه ماه محرم الحرام و برگزاری هر چه با شکوهتر آئین های عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) نشستهای متعددی را برگزار می کند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی بیان کرد: نشستهای مداوم توجیهی با مداحان، روسای هیات های مذهبی و روحانیون در این دستگاه برگزار شده و در این نشستها بر استفاده از مقاتل معتبر برای بیان روضه ها، پرهیز از سبک ها و نغمه های غیر مجاز، تلاوت و تفسیر قرآن کریم در محافل عزاداری و خواندن زیارت عاشورا و تشریح و تبیین اهداف والای امام حسین(ع)، بیان خطابه ها و فرمایشات آن امام همام تاکید شده است.
وی، برگزاری نماز ظهر عاشورا در اقصی نقاط کشور و با حضور پرشور عزاداران را نتیجه تلاشهای انجام شده برای اهمیت دادن به مسائل دینی در عزاداری ها دانست و گفت: اقداماهای سازمان تبلیغات باعث می شود تا مبلغان و هیاتها بتوانند از فضای محرم و صفر برای اهداف نهضت عاشورا بهره ببرند.
وی بیان کرد: سازمان تبلیغات اسلامی بر اساس منویات مقام معظم رهبری وظیفه بسترسازی برگزاری آئین های عزاداری به دور از حواشی و خرافات را برعهده دارد اما لازم است مداحان و روحانیون نیز در این مسیر ارزشمند با این نهاد انقلابی همکاری کنند تا بتوان از فضای عاشورایی در راستای تحقق اهداف نهضت والای عاشورا استفاده کنیم.
حجت الاسلام قربانپور اضافه کرد: برگزاری هر چه باشکوهتر آئین عزادری امام حسین(ع) در طول دو ماه محرم و صفر در گرو استفاده روحانیون و مداحان از اشعار و روضه های حماسی همراه با محتوای عاشورایی و انقلابی، رعایت نظم و انضباط هیات ها و پرهیز از خرافات است که روسای هیات ها، مداحان و روحانیون وظیفه دارند به این موارد مهم و کلیدی توجه ویژه داشته باشند.
وی، وحدت و یکپارچگی هیات ها را یکی دیگر از اصول برگزاری آئین عزاداری با شکوه در نقاط مختلف استان عنوان کرد و گفت: روسای هیات های عزاداری نقاط مختلف استان باید یک روز را به یک اجتماع بزرگ حسینی(ع) اختصاص داده و با مدیریت منسجم و حاکم کردن نظم و انضباط در این اجتماع تصویری با شکوه از نوع عزاداری شهرستان و یا بخش های خود را به همه مسلمانان جهان نشان دهند.
حجت الاسلام قربانپور نوع آراستگی زنان و مردان را یکی از مهمترین آسیب های آئین های عزاداری عنوان کرد و افزود: متاسفانه این مهم از دو سال گذشته در کشور به خصوص استان مرکزی رواج پیدا کرده که بر اساس آن زنان و مردان حاضر در هیات ها به شکلی ناپسند خود را آراسته می کنند که این عمل به دور از شان و منزلت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده و مسئولان فرهنگی و مذهبی استان باید برای پیشگیری از رواج این آسیب جدی برنامه ریزی های کاربردی داشته باشند.
وی تاکید کرد: حضور جوانان و نوجوانان در هیات ها باید با خلوص نیت و به دور از خرافه گرایی باشد و بانوانی که در هیات ها حضور پیدا می کنند باید بدانند که این عمل آنها مایه خشنودی اهل بیت(ع) می شود بنابراین نوع پوشش آنها باید شایسته مجلس امام حسین(ع) باشد.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی در ادامه سخنان خود ترویج طایفه گرایی و یا منطقه بندی را یکی دیگر از آسیب های آئین های عزاداری بیان کرد وگفت: ترویج و گسترش این مهم پیامدهای ناگواری را به دنبال داشته به طوری که در سال های گذشته درگیری ها و نزاع های زیادی بر اثر طایفه گرایی در نقاط مختلف جهان مشاهده شده؛ بنابراین توجه به اتحاد و یکپارچگی باید در این مراسم مورد توجه قرار گیرد.
وی ، فعالیت مداحان زن و مردی که بدون کارت کانون مداحان استان مرکزی فعالیت می کنند را یکی از مهمترین آسیب های آئین های عزاداری ذکر کرد و ادامه داد: کانون مداحان به عنوان یک مجمع معتبر قانونی وظیفه دارد نسبت به سازماندهی این افراد توجه بیشتری داشته باشد و افرادی که از روی عمد اقدام به ترویج و گسترش خرافات می کنند را حتی به مراجع قضایی معرفی کند.
حجت الاسلام قربانپور، بهترین راهکار برای پیشگیری از انواع آسیب ها در آئین های عزاداری را احیای سبک های سنتی عزاداری عنوان کرد و گفت: امروز شیعه هراسی در نقاط مختلف جهان مطرح شده که تشکیل گروهک های تکفیری از قبیل داعش نیز بر همین اساس شکل گرفته و هدف اول آنها نیز تضعیف مقدسات مذهب تشیع است، بنابراین مردم مومن و ولایتمدار ایران اسلامی به خصوص استان مرکزی باید با انجام آئین های عزاداری سالم و بدون خرافه از ریختن آب در آسیاب دشمنان مذهب تشیع پرهیز کنند.
وی آسیب های عزاداری را به سه دسته محتوایی، شکلی و انحراف در مسیر اهداف عاشورا تقسیم کرد و افزود: مستند نبودن، بیان مسائل وحوادثی که در تاریخ اتفاق نیفتاده و غنی نبودن برخی اشعار و مطالب از جمله آسیب های محتوایی است که استفاده از سخنان امام حسین ( ع ) و احادیث و روایات معتبر راهکار رفع آن است.
وی، آسیبهای شکلی را مربوط به چگونگی برپایی عزاداری دانست و گفت: برخی حرکتهای غیر متعارف مثل آسیب رساندن به خود و قمه زنی در این زمینه دیده می شود که البته در سطح استان مرکزی بسیار کمرنگ است، اما باید در این زمینه اطلاع رسانی و آگاهی بخشی انجام شود زیرا اینگونه اعمال موجب سوء استفاده دشمنان می شود و شیعه را نماد خشونت معرفی می کند.
حجت الاسلام قربانپور توضیح داد: حمل علامت ها، طبل ها و چلچراغ های بسیار بزرگ و نیز همراه داشن تعدادی زیادی آلات موسیقی در هیاتها و سر وصدای زیاد از مصداق آسیبهای شکلی است .
وی در توضیح آسیب انحراف از مسیر عاشورا نیز گفت: امام حسین ( ع ) برخورد با ظلم، اصلاح امت جدش و امر به معروف و نهی از منکر را هدف قیام خود اعلام کرده اند، اما در مواردی به این مهم درعزاداری ها کم توجهی می شود که این موضوع یکی از توطئه های دشمن برای خالی کردن عزاداری ها از محتوا است.
وی بیان کرد: جمهوری اسلامی منادی وحدت در جهان اسلام است و عزاداری ها باید به گونه ای باشد که به وحدت مسلمانان خدشه ای وارد نشود و از سوی دیگر موجب تقویت اعتقادات دینی، بصیرت افزایی و آگاهی شود و این مهم با کار فرهنگی، آموزش، ساخت فیلم و تلاش رسانه ها میسر می شود.

***آموزش مداحان از راههای پیشگیری از ورود خرافات به آئین های عزاداری است
مسئول کانون مداحان استان مرکزی نیز آسیب شناسی آئین های عزاداری را امری شایسته توصیف کرد و گفت: این مهم اگر در گذشته انجام می شد، امروز شاهد بسیاری از ناهنجاری ها نبودیم.
هادی طیبی با تشریح علل برخی از آسیبها افزود: در گذشته، بحث مداحی و هیاتهای مذهبی رها بود و هر شعر و کلامی که در آن نام زیبای حسین ( ع ) برده می شد، بدون اشکال دانسته می شد ولی در واقع اینطور نبود و آهسته آهسته برخی آسیبها ایجاد شدند.
وی اظهار کرد: آموزش مداحان با بهره گیری از اساتید برجسته و کارآزموده کشوری از مهمترین راههای پیشگیری از ورود خرافات به آئین های عزاداری است.
وی اضافه کرد:هدف مداحان نباید فقط اشک گرفتن باشد، بلکه باید گسترش فرهنگ حسینی و امر به معروف و نهی از منکر نیز در دستور کار این قشر قرار گیرد و در عزاداری ها شور و شعور همراه با تفکر و تعقل و دشمن ستیزی نیز ترویج شود ودر خصوص وضعیت شیعیان عراق، بحرین، یمن و عربستان آگاهی بخشی صورت گیرد.
وی افزود: متاسفانه در سال های گذشته هیچ نظارتی بر فعالیت مداحان نبوده و بسیاری از این افراد به صورت شنیداری وارد این عرصه شده و هیچ مطالعه و تحقیق خاصی نیز در این زمینه انجام نداه اند و اطلاعات عمیق که حاصل مطالعه باشد وجود نداشت ، ولی با برگزاری گارگاه هایی در خصوص مضامین روضه ها، این نقیصه تا حدی جبران شده است.
وی بیان کرد: برخی مداحان، قرآن، ادعیه، تفسیر و ترجمه قرآن و حتی تاریخ دین اسلام و مذهب مقدس تشیع را نمی دانند و از طرفی هنگامی که در محافل عزاداری به مداحی و مرثیه خوانی می پردازند مستمعین نیز ازآنان اسناد مطالب ارائه شده را درخواست نمی کنند و البته در این راستا بزرگان نیز باید مداحان را راهنمایی کنند و به آنان تذکر دهند.
مسئول کانون مداحان استان مرکزی بر لزوم استفاده از پیشکسوتان و بزرگان عرصه مداحی تاکید کرد و گفت: مقام معظم رهبری در خصوص استفاده از پیشکسوتان مداحی تاکید بسیاری دارند اما متاسفانه بسیاری از روسای هیات ها نسبت به این مقوله بی توجهی می کنند.
طیبی افزود: برخی مداحان تنها به روضه خوانی و انعکاس مظلومیت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) می پردازند و به دلیل نداشتن اطلاعات کافی از تشریح و تبیین اهداف و آرمان های ایشان و نهضت عاشورا خودداری می کنند.
وی اظهار کرد: کانون مداحان استان مرکزی بیش از یک هزار و ۲۰۰ مداح در نقاط مختلف این استان را سازماندهی کرده و هر ماه یک کارگاه آموزشی در زمینه های مختلف مداحی با هدف ارتقای سطح معلومات مداحان برگزار می کند اما تا رسیدن به نقطه مطلوب مسیر بسیار طولانی را باید طی کرد.
مسئول کانون مداحان استان مرکزی مداح را نماد ادب و ایثار عنوان کرد و گفت: برگزاری کارگاه های روضه خوانی، مناجات خوانی، نغمات موسیقی، تبیین غدیر، ولایت و بصیرت مهمترین فعالیت های این کانون در شش ماه سال جاری بوده است.
وی تعداد مداحان زن ساماندهی شده را تنها ۳۰ نفر عنوان کرد و گفت: این مداحان فعالیت محدودی دارند در صورتی که همه مجالس خانگی بانوان را مداحانی که داری کارت فعالیت از کانون استان نیستند، انجام می دهند.
وی با بیان اینکه بانوانی که سواد دانشگاهی دارند، مجالس را به خوبی اداره می کنند یادآور شد: برخی از بانوان مداح نیز حتی قادر به خواندن قران و زیارتنامه نیستند وفقط روضه خوانی می کنند که لازم است با آموزش و نظارت، آسیبهای موجود در این زمینه نیز برطرف شود.
وی احساسی خواندن صرف مداحان را یکی دیگر از آسیب های آئین عزاداری ها عنوان کرد و گفت: توضیح نخواستن مردم و بزرگان از مداحان در خصوص مطالب ارائه شده باعث شده که برخی مداحان استان به دنبال مطالعه مقتل و تاریخ تشیع نروند، در صورتی که در سال های اخیر کتاب ها و مقالات ارزشمندی در این زمینه منتشر شده است.

*** جلسات خانگی بانوان
نایب رئیس شورای هیات های مذهبی تبلیغات اسلامی استان مرکزی نیز در این میزگرد خرافه گرایی در جلسات مذهبی خانگی را بیشتر از دیگر محافل دانست و گفت: قدرت نظارت بر فعالیت مداحان این جلسات بسیار ضعیف است.
مهران توسطی افزود: هم اکنون ۴۰۰ هیات مذهبی زنان در نقاط مختلف استان مرکزی فعالیت می کنند که از این تعداد ۱۴۰ هیات در شش منطقه شهر اراک فعال هستند و هر ماه کارگاه های احکام، تفسیر و قرائت قرآن برای روسای این هیات برگزار می شود.
وی بیان کرد: استفاده مداحان زن از دستگاه های صوتی و آمپلی فایر یکی دیگر از آسیب های این جلسات است که با پیگیری های مکرر این مهم به حداقل رسیده اما همچنان عده ای از افراد از این دستگاه ها استفاده می کنند.
نایب رئیس شورای هیات های مذهبی تبلیغات اسلامی استان مرکزی خیابان گردی بیش از حد هیات های مذهبی را یکی از آسیب های عزا داری عنوان کرد و گفت: برای تامین آرامش و آسایش هموطنان باید این هیات ها بیشتر به مساجد، تکایا و یاحسینیه ها گرایش داشته و در صورت فعالیت در خیابان ها باید در یک ساعات مشخص به عزاداری بپردازند.
وی اسراف در پخش نذورات، رعایت نکردن بهداشت ، علامت ها و چلچراغ های نامتعارف را از دیگر آسیب آئین های عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) عنوان کرد و افزود: مداحان و روحانیون باید در خطابه ها و سخنرانی های خود آحاد مردم به خصوص جوانان را نسبت به این مسئله آگاه کنند.
فاطمه غلامی نماینده مداحان زن نیز از اینکه برخی محافل مذهبی بانوان به مکانی برای تامین جهیزیه و یا سیسمونی تبدیل شود، انتقاد کرد و گفت: تشریح اهداف قیام امام حسین ( ع ) ، بیان احکام دینی و بصیرت افزایی باید در این مجالس مورد توجه قرار گیرد.

*** استفاده برخی مداحان از شعرهای بی محتوا و احساسی
عضو هیات امنای حسینیه دارالایتام اراک نیز در این میزگرد، استفاده برخی مداحان از اشعار بی محتوا و احساسی را یکی از مهمترین آسیب های عزاداری امام حسین(ع) عنوان کرد.
محمد مشهدی فراهانی افزود: هیات های مذهبی از موثر ترین و با ارزش ترین تشکل های مردمی هستند که هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد و هیچ قدرت دولتی نمی تواند در این سطح برنامه ریزی و اجرای برنامه داشته باشد اما برای هدایت اعضای هیات ها به سمت و سوی اهداف امام حسین(ع) نقش برجسته مداحان بسیار تاثیر گذار است و آنان باید با ارائه اشعار پر محتوا جوانان و نوجوانان را با اصالت نهضت عاشورا آشنا کنند.
وی بیان کرد: مدیران هیات ها باید به این واقف باشند که در برابر اجتماع یک مسئولیت تاریخی بر عهده دارند و تنها با آگاهی از این مسئولیت تاریخی است که در دعوت از سخنران و مداح با ملاحظه و رعایت جوانب و با حساسیت بیشتری عمل می کنند.
مشهدی فراهانی بیان کرد: نقش هیات ها، نقش بسیار جدی در حفظ فرهنگ عاشورا است و مردم ما از همین مجالس عزاداری با معارف دین آشنا شده اند پس باید در شناخت آفت هایی که مبتلا به عزاداری و هیات ها است، حساس باشیم.
وی استفاده از موسیقی نامناسب را یکی از آفتها دانست و گفت: در مواردی اشعار مذهبی با آهنگهای آن سوی آب خوانده می شود که این کار در شان مراسم عزاداری محرم نیست.
وی گفت: حمل علامت های بسیار بزرگ که عرض یک خیابان را به طور کامل می گیرد و یا علامت هایی که به شکل صلیب ساخته می شوند نیز در مواردی رواج یافته که باید با برخورد منطقی جلوی آن گرفته شود.
وی اظهار کرد: عمل به فرمایشات مقام معظم رهبری، استفاده از فضای مجازی ، برگزاری مسابقه های جذاب با موضع اهداف و فلسفه قیام امام حسین (ع) و سوق دادن پایان نامه های دانشگاهی به این موضوع مهم ، از راهکارهای کاستن از آسیبهای عزاداری است.
وی استفاده سیاسی از مراسم عزداری امام حسین( ع ) را از دیگر آفتهای احتمالی دانست و گفت: گسترش اخلاق اسلامی ، توجه دادن دانش آموزان به درس و تحصیل، گسترش فرهنگ و روحیه نیکوکاری و بیان احکام اسلامی در مراسم عزاداری ضروری است.
یکهزار و ۲۰۰ مداح به صورت سازماندهی شده در نقاط مختلف استان مرکزی فعالیت می کنند که از این تعداد ۵۰۰ مداح در شهرستان اراک فعالیت دارند.
همچنین ۴۰۰ هیات مذهبی در این استان فعالیت دارند که از این تعداد ۱۳۰ هیات در اراک به ثبت رسیده است.