لیبی و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای

«برنادینو لئون» فرستاده سازمان ملل متحد در لیبی، پانزدهم دی ماه برای سومین بار طی یک ماه گذشته در برپایی گفت و گوی ملی میان گروه های این کشور با شکست روبرو شد.

به نوشته تارنمای «ارم نیوز» امارات، قرار بود پانزدهم دی ماه نشست گفت وگوی ملی میان طرف های درگیر لیبی برگزار شود، اما افزایش تنش های نظامی میان طرف های گوناگون، تلاش های فرستاده سازمان ملل در لیبی را با شکست روبرو کرد.

حتی برگزاری نشست ویژه اتحادیه عرب در قاهره نیز به داد لیبی نرسید.

اگرچه هنوز هیچ تحلیلی از سوی لئون درباره علت شکست در برپایی گفت و گوی سیاسی ارایه نشده است، اما به نظر می رسد اختلاف در جامعه بین الملل بر سر لیبی و همچنین درگیری میان طرف هایی که در این کشور بر سر قدرت و ثروت به چشم و هم چشمی می پردازند، علت بن بست کنونی است.

به نوشته ارم نیوز، «محمد علی» نماینده مجلس لیبی، بر این باور است که با وجود پشتیبانی کامل مجلس لیبی باز هم فرستاده سازمان ملل متحد به طور کلی در ماموریت خود شکست خورد. (۱)

لیبی در شرایطی سال گذشته میلادی را پشت سر گذاشت که انقلاب مردم این کشور با دست اندازهای گوناگونی روبرو شد.

وجود سلاح در دست شبه نظامیان، قدرت یابی این گروه ها، پیشروی آنان در بسیاری از مناطق کشور و پایبند نبودن به نتیجه انتخابات این کشور از مسائلی است که بر سر راه انقلاب لیبی قرار داشت.

** نگاهی به اوضاع لیبی

بیش از سه سال از سرنگونی «معمر قذافی» رهبر کشته شده لیبی، سپری می شود. نبود دولت مرکزی قدرتمند که بتواند اوضاع امنیتی لیبی را در دست گیرد، این کشور را به سوی جنگ داخلی پیش می برد و زمینه تجزیه آن را فراهم می کند.

هر روز صدای انفجار در «طرابلس» و «طبرق» و دیگر شهرها به گوش می رسد و جنگی خانمان سوز «بنغازی» را فرا گرفته است. به طور کلی هر لحظه اخبار مرگ، کشتار و خونریزی، درگیری و تنش درباره لیبی در رسانه ها منتشر می شود.

همچنین لیبی از وجود شکاف سیاسی میان جریان های گوناگون رنج می برد.

در این کشور ۲ مجلس و دولت موازی وجود دارد؛ یک دولت به ریاست «عبدالله الثنی» و دیگری به رهبری «عمر الحاسی».

هواداران هر ۲ دولت برای دستیابی به قدرت و ثروت با یکدیگر در حال نبردند. آنان برای دستیابی به خواسته های خود از شبه نظامیان مسلح نیز کمک می گیرند.

پس از مرگ قذافی قرار بود این شبه نظامیان مسلح به دستگاه امنیتی تازه کشور بپیوندند، اما همه تلاش ها در این زمینه با شکست روبرو شد. اکنون شبه نظامیان از خزانه دولت حقوق دریافت می کنند، اما برای تامین منافع قبیله و گروه خود می جنگند.

به نوشته پانزدهم دی روزنامه «الاخبار» لبنان، دامنه درگیری های لیبی به سبب پیاده سازی «عملیات کرامت» به فرماندهی ژنرال «خلیفه حفتر» برای رویارویی با گروه «فجر لیبی» شدت یافته است. (۲)

نظامیان وفادار به حفتر طی ماه های گذشته برای چیرگی بر بنغازی و پایان دادن به حضور گروه تروریستی «انصار الشریعه» و دیگر همپیمانان آن وارد عمل شده اند.

روشن است که تامین امنیت بنغازی زمینه را برای انتقال مجلس به رسمیت شناخته شده نمایندگان از شهر «طبرق» در شرق لیبی به این شهر فراهم می کند.

پیروزی خلیفه حفتر در این نبرد سبب می شود جامعه بین الملل نیز با اقتدار بیشتری مجلس و دولت عبدالله الثنی را به رسمیت بشناسد و شرایط لازم به منظور فرستادن سلاح مورد نیاز ارتش برای نبردهای آینده را مهیا سازد.

** دخالت خارجی؛ دست انداز راه گفت و گوهای ملی

برخی ناظران پیش بینی می کنند شیرازه لیبی به سبب درگیری ها از هم خواهد پاشید.

لیبی پس از رسیدن به استقلال در سال ۱۹۵۱ میلادی (۱۳۳۰ خورشیدی) به عنوان کشوری فدرالی با سه ولایت «طرابلس» در غرب، «برقه» در شرق و «فزان» در جنوب غرب شناخته می شد.

در سال ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲ خورشیدی) در نتیجه اصلاحات قانون اساسی، نظام فدرالی لغو شد و مناطق فدرالی زیر پرچم حکومت مرکزی گرد آمدند، اما اکنون بیش از هر زمان دیگر این همگرایی تهدید می شود.

یکی از علت ها این است که گروه های نزدیک به اخوان المسلمین به شکست خود در انتخابات مجلس اعتراف نکرده و با همکاری شبه نظامیان شهر «مصراته» برای اشغال طرابلس تلاش می کنند.

آنان از پشتیبانی کنگره ملی لیبی که تا پیش از برگزاری انتخابات چهارم تیر وظایف مجلس را بر عهده داشت، برخوردارند و مشروعیت مجلس منتخب را به رسمیت نمی شناسند.

در شرایطی که درگیری نظامی حفتر با گروه فجر لیبی و انصار الشریعه ادامه دارد مجلس و دولت منتخب لیبی که مورد تایید بین المللی است، به طور کامل از عملیات کرامت به رهبری حفتر پشتیبانی می کنند.

البته در هرج و مرج های لیبی فقط طرف های داخلی نقش ندارند بلکه گروه های گوناگون از پشتیبانی کشورهای خارجی برخوردارند؛ پشتیبانی هایی که جنگ در لیبی را به یک جنگ نیابتی تبدیل کرده است.

دخالت های خارجی دامنه نبرد را افزایش داده و موانع بسیاری پیش روی تلاش ها و میانجیگری های بین المللی و منطقه ای برای حل بحران پدید آورده است.

برخی طرف ها نیز از دور درگیری گروه های گوناگون لیبی را مدیریت می کنند. این کشورها گرچه ادعای تلاش برای آغاز گفت و گوی سیاسی برای حل چالش های لیبی را دارند، در عمل نشان داده اند بیشتر به فکر منافع خود هستند.

برای نمونه اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» به خوبی می دانند با ورود نیروهای نظامی به لیبی و سرازیر کردن سلاح میان شبه نظامیان و دیگر گروه های تندرو، این ماجراجویی پرپیامد آغاز شد و اکنون نیز درگیری ها را از دور مدیریت می کنند.

در این پیوند، روزنامه «الاخبار» لبنان پانزدهم دی در گزارشی نوشت: اکنون در لیبی که در قاره سیاه بیشترین و باکیفیت ترین ذخایر نفتی را دارد، زمان تقسیم ثروت فرا رسیده و قرارداد «سایکس- پیکو» تازه ای بر پایه دستیابی به منافع و ثروت در پیش است. (۳)

این روزها مناطق نفتخیز بنغازی تا «سرت» که «هلال نفتی» نام دارد، به میدان نبرد حفتر و گروه فجر لیبی تبدیل شده و میلیون ها بشکه نفت را به آتش کشانده است.

به نظر می رسد با توجه به بی نتیجه ماندن درگیری ها طی چهار سال گذشته، جهان بیش از این منتظر تقسیم ثروت لیبی نخواهد ماند زیرا شرکت های بزرگ نفتی برای رسیدن به سواحل لیبی خود را آماده کرده اند.

به نوشته روزنامه الاخبار لبنان، کشورهای غربی نمی خواهند در تنش های پیچیده قبیله ای لیبی دخالت مستقیم داشته باشند، اما از دور تنش ها را مدیریت می کنند. هر گروهی که بیشتر از دستورات غرب فرمانبرداری کند از پشتیبانی این کشورها برخوردار خواهد شد.

از این رو، به نظر می رسد کار توزیع سهمیه نفت لیبی میان بازیگران بزرگ آغاز شده است.

** فعالیت داعش در لیبی

افزون بر چالش های داخلی و رقابت های خارجی، هم اکنون لیبی به پناهگاه امنی برای تکفیری ها تبدیل شده است.

شرق لیبی به ویژه شهر «درنه» پایگاه شورشیان است. همچنین به تازگی گروه تندرو «مجلس شورای جوانان اسلام» با «ابوبکر البغدادی» رهبر گروه تروریستی- تکفیری داعش که بخش هایی از شمال عراق و سوریه را در کنترل دارد، بیعت کرده است.

گسترش گروه های تندرو در لیبی همانند کابوسی، آرام و قرار دولت را ربوده است؛ امری که به نوشته دوازدهم دی تارنمای «البدیل» مصر، پس از رخدادهای خونبار لیبی چندان شگفتی برانگیز نیست، زیرا وجود هرج و مرج زمینه فعالیت هر گروه تندرویی را فراهم می کند. (۴)

با توجه به آسان بودن گذر از مرزهای لیبی به کشورهای همسایه مانند مصر، مالی و الجزایر، آنها نیز از پیامدهای تنش های لیبی احساس خطر می کنند.

همچنین کشورهای غربی و همسایگان لیبی نگرانند که داعش و دیگر گروه های تندرو با پیشروی در لیبی از خلاء حکومتی در این کشور نفتخیز سوء استفاده کرده و منافع آنها را به چالش کشند.

در چنین شرایطی با توجه به تلاش برخی کشورها برای دامن زدن به ناآرامی در لیبی به منظور پیشبرد سیاست خود در منطقه، هم اکنون تنها گزینه برای مردم این کشور به کار بستن شیوه های مردمسالارانه و کنار گذاشتن اختلاف ها است. در غیر این صورت دور از ذهن نیست برای این کشور شمال آفریقا سناریو (نمایشنامه)های خطرناکی رقم خورد.

——–

منابع:

۱- http://www.eremnews.com/?id=95906

2- http://www.al-akhbar.com/node/223142

3- همان

۴ – http://elbadil.com/2015/01/02/

————

از: اصغر یوسفی