حکایت زندگی موزاییکی در عصر ارتباطات

حکایت ارتباطات امروز انسان ها، حکایت ارتباط موزاییک هایی است که در کنار هم چیده شده اند؛ بدون آنکه ارتباطی ذاتی با هم داشته باشند.

چندی قبل یکی از دوستان برای پر کردن فرم استخدام و معرفی سه نفر دوست صمیمی که چند سالی باشد که او را بشناسند دچار مشکل شده بود و می گفت: همیشه فکر می کردم دوستان زیادی دارم اما امروز متوجه شدم که ارتباطات ما بیشتر ارتباطات کاری بوده و نمی توان نام دوستی بر آن گذاشت.

توسعه وسایل ارتباط جمعی درسال های اخیر باعث حذف فاصله میان انسان ها شده و با داشتن یک دستگاه رایانه، یک دوربین ˈwebcamˈ و اتصال به اینترنت می توان رو در رو با یک دوست در فرسنگ ها دور سخن گفت، اما خانه دوست کجا؟

از شما می پرسم آخرین باری که با یک دوست نشسته اید و دوستانه سخن گفته اید کی بوده ؟ شاید گاهی پیامکی برای دوستی فرستاده باشید اما آیا فرصت کرده اید در کنارش بنشینید و خاطرات دفتر ایام را ورق بزنید.

امروزه بیشتر ما ترجیح می دهیم در کنارهم زندگی کنیم، بدون آنکه ارتباط کلامی با همدیگر داشته باشیم، حتی در خانه نیز ترجیح می دهیم در فرصت بودن با اعضای خانواده و بیش از صحبت ازعلایق و دلبستگی ها، به جعبه جادوی تلویزیون زل زده و اوقات در کنار همدیگر بودن را به تنهایی سپری کنیم.

یاد شب نشینی های زمستانی نسل های قبل و بزرگترهایمان بخیر، کرسی کوچک کانون ارتباطی قوی میان اعضای خانواده بود و اعضای کوچک و بزرگ خانواده در سرمای زمستان، در فضایی سرشار از محبت، گرمی و صفا در خانه های دود زده زمستانی زیر کرسی جمع می شدند و با هم ˈسخنˈ می گفتند ، چیزی که امروزه کمتر اتفاق می افتد.

اگر قرار بود درباره موضوعی تصمیم گیری شود، در جمع خانوادگی و با بحث و گفت وگو راجع به آن تصمیم گیری می شد و اگر کدورتی هم در میان بود، در جمع های کوچک اما باصفای خانوادگی حل می شد.

گفت وگو و دید و بازدید، رسم جدا نشدنی نسل های قدیم بود، آن زمان نه تلفن ثابت بود، نه تلفن همراه ، عضو زایدی به نام تلویزیون نیز در خانه ها نبود تا به جای تمام افراد حرافی کند و فرصت ˈسخن گفتنˈ را از اعضای خانواده بگیرد، در آن شب نشینی های خانوادگی فال بود و شور و حال.

دانه های دل نسل های قبلی مانند دانه های اناری که می شکستند زیبا و پیدا بود، فال حافظ و شاهنامه خوانی نقل مجلس شب نشینی های نسل های گذشته بود.

*** میراث ما برای فرزندانمان چیست؟

از مجالس و میهمانی های با صفای آن روزها چه چیزی را به ارث برده ایم جز چشم و هم چشمی و دوری از جمع و فرو رفتن در پیله تنهایی واستحاله شدن در پای صفحه جادویی تلویزیون.

زندگی ساده و بی پیرایه گذشته را در شهرهای شلوغ و پر از دود از یاد برده ایم و فرصت های در کنار هم بودن را به راحتی از دست می دهیم.

ˈنیل پستمنˈ محقق علوم ارتباطات که از قضا از منتقدان سرسخت تلویزیون است در کتاب ˈزندگی در عشق ، مردن در خوشیˈ این وسیله ارتباط جمعی را مانند مخدری می داند که انسان را استحاله کرده و ارزشهای خود را درقالبی پر طمطراق به خورد او می دهد.

برخی دانشمندان علوم ارتباطات نیز موزاییکی شدن ارتباطات انسانی و جایگزین شدن روابط کاری به جای روابط دوستانه و انسانی را از پیامدهای توسعه بیش از پیش وسایل ارتباط جمعی می دانند که درعصر ارتباطات شدت یافته است.

یک محقق علوم ارتباطات درخصوص تغییر کیفیت روابط اجتماعی به ایرنا گفت: افزایش وسایل ارتباط جمعی در عین این که مزایای بی شماری را به همراه داشته ، به نوعی باعث کاهش روابط چهره به چهره افراد شده است.

ˈافشین قمشه ایˈ افزود: بعضا شما مشاهده می کنید که فردی در یک محیط اداری با همکاران خود تعامل ندارد و در عین حال ازطریق اینترنت با فردی که او را ندیده و ویژگی های شخصیتی اش را نمی داند در گوشه دیگری از جهان ارتباط برقرار می کند.

وی تصریح کرد: برداشته شدن فاصله ها از مزیت های توسعه وسایل ارتباط جمعی است اما زندگی مدرن انسان را آنچنان به خود مشغول کرده که در برقراری بدیهی ترین نوع ارتباط یعنی ارتباطات چهره به چهره با مشکل مواجه می شود.

قمشه ای ادامه داد: اینگونه احساس می شود که به جای آنکه ابزارهای ارتباطی در اختیار انسان باشند ، انسان به ابزاری در خدمت این تکنولوژی مبدل شده و در این فرایند الیناسیون (از خود بیگانگی) هدف اصلی توسعه وسایل ارتباط جمعی مغفول مانده است.

وی تصریح کرد: زندگی امروزی ما ، به جای افزایش فضای صمیمیت و دوستی با استفاده از ابزارهای توسعه یافته ارتباطی با روزنامه خوانی، تماشای تلویزیون، وب گردی در اینترنت و ارسال ایمیل ، پیام کوتاه و هزار دیوار دیگر پر شده به گونه ای که کیفیت ارتباطات انسانی را دچار تغییر کرده و انسانی که از رویدادهای آن سوی دنیا به مدد وسایل ارتباط جمعی آگاه است، از حال دوستی که در چندمتری او نشسته بی اطلاع مانده است.

*** کانون گرم خانواده، عامل کاهش آسیب های اجتماعی

یک کارشناس مسائل خانواده در گفت وگو با ایرنا با طرح این پرسش که ‘چرا چت، در بین جوانان ما شیوع یافته است؟’ گفت:براساس تحقیقات، پرکردن اوقات فراغت و دوری از تنهایی، احساس نیاز به محبت و یافتن همدم از مهم ترین عوامل استقبال از اتاق های گفت و گو شده است.

‘علی شریفی’ گفت: اگر خانواده ها و آشنایان، نقش خود را به خوبی ایفا کنند، بسیاری از نگرانی ها از بین خواهد رفت، اگر مادر به جای اینکه از صبح تا شب فرزند خود ا به تنهایی در خانه حبس کند، در کنار او حضور داشته باشد و به جای اینکه رسانه ها را مربی او سازد، خودش تربیت فرزند را برعهده گیرد، به سادگی نیازهای عاطفی فراوانی را از دلبند خویش رفع کرده است.

این کارشناس مسائل خانواده با بیان اینکه دین و پایبندی به آن نیز عامل مهمی در استحکام پیوندهای خانوادگی است، گفت:اگر آنچه اسلام با عنوان ‘صله ارحام و دیدار آشنایان’ از آن یاد کرده است، محقق شود، اعتیاد به نت، مواد مخدر و صدها مشکل روحی و روانی دیگر جوانان به مرور زمان کاهش می یابد.

دکتر ‘محمدرضا نادریان’پژوهشگر مسائل اجتماعی نیز در گفت و گو با ایرنا از خانواده به عنوان نهاد تاثیرگذار در تربیت فرزندان یاد کرد و گفت:اگرچه این نهاد، کوچکترین نهاد اجتماعی است ولی بزرگترین نقش را در ساختار اجتماعی بازی می کند.

این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت:خانواده می تواند ۷۵ درصد شخصیت فرد را قبل از هفت سالگی شکل دهد و به دلیل اینکه خانواده نقش مهمی در این موضوع ایفا می کند، والدین نیز باید بیشتر به فرایند جامعه پذیری کودک توجه کنند.

۲۸ مهرماه در تقویم کشور به عنوان روز خانواده و تکریم بازنشستگان نامگذاری شده است.