«دانشگاه ایرانیان» از آغاز تا فرجام

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چندی پیش در اطلاعیه یی اعلام کرد که دانشگاه جامع ایرانیان فاقد مجوز برای فعالیت است و این مساله طی حکمی رسمی ابلاغ نیز شده است.

موضوع تاسیس دانشگاه ایرانیان نخستین بار در آبان ۱۳۸۹ مطرح شد؛ زمانی که «محمد شریف ملک زاده» دبیر شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور که ریاست آن را «اسفندیار رحیم مشایی» رییس دفتر «محمود احمدی نژاد» رییس دولت پیشین برعهده داشت، از تصمیم این شورا برای تاسیس «بزرگترین دانشگاه جامع بین المللی ایرانیان مقیم خارج» خبر داد.

اردیبهشت ۱۳۹۰، رسانه ها از موافقت شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاسیس دانشگاه جامع ایرانیان خبر دادند. گرچه قرار بود این دانشگاه از طرف شورای عالی ایرانیان خارج از کشور تاسیس شود اما پس از مدتی، اعلام شد که درخواست برای صدور مجوز آن از سوی نهادی با عنوان «خانه ایرانیان»-که دولتی یا خصوصی بودن آن مبهم است- به عنوان یک دانشگاه غیرانتفاعی و غیردولتی ارایه شد.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز خرداد ماه همان سال اعلام کرد که این دانشگاه موفق به اخذ موافقت اصولی از شورای گسترش آموزش عالی شده است و در صورت تصویب اساسنامه آن و تاسیس شدن، بدون کنکور در تمام مقاطع تحصیلی از جمله دکتری برای آموزش حضوری امکان فعالیت دارد.

با وجود این، موضوع دانشگاه جامع ایرانیان در روزهای پایانی دولت دهم در نیمه نخست سال ۱۳۹۲ بیشتر خبرساز شد. احمدی نژاد در آخرین شب فعالیت دولت خود و در یک گفت و گوی تلویزیونی این دانشگاه را معرفی کرد و به مردم شماره حسابی داد تا با واریز داوطلبانه ی پول به حساب بانکی این دانشگاه، در آن سرمایه گذاری کنند.

وی با بیان اینکه یکی از کارهای اصلی ام بعد از دوران ریاست جمهوری همان دانشگاه (ایرانیان) است، در پاسخ به این سوال که هزینه ی مربوط به اداره ی این دانشگاه را از کجا می آورید، اظهار داشت: پول این دانشگاه از آسمان می آید! البته من و همکارانم که این دانشگاه را تاسیس کردیم چیزی نداشتیم و به همین دلیل یک ساختمان موقتی از دولت برای این کار گرفتیم.

احمدی نژاد گفت: البته مختصر کمک هایی از جاهای مختلف دریافت کردیم اما تاسیس دانشگاه هزینه های فراوانی دارد و به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم این دانشگاه را به دوش مردم بیاندازیم؛ از خدا خواستم راهی باز کند که همه ی مردم در این زمینه مشارکت کنند و دانشگاه برای کسی نباشد.

اما این پروژه برای یاران احمدی نژاد به این سادگی ها پیش نرفت و شورایعالی انقلاب فرهنگی در اولین روز پس از پایان کار دولت دهم، اعلام کرد که با تاسیس این دانشگاه موافق نیست و علت آن نیز حضور افراد فاقد صلاحیتی چون اسفندیار رحیم مشایی و «حمیدرضا بقایی» در فهرست اعضای هیات موسس این دانشگاه است؛ زیرا بر اساس مقررات وزارت علوم، هر دانشگاه غیر انتفاعی باید ۷ تا ۸ عضو هیات علمی داشته باشد. این موسسات موظفند در چارت سازمانی خود، از ۳ عضو هیات علمی با مرتبه ی استادیاری به بالا و یک روحانی واجدالشرایط بهره ببرند. بنابراین شخصی همچون اسفندیار رحیم مشایی که دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور بود، صلاحیت عضویت در هیات موسس دانشگاه را نداشت.

یاران احمدی نژاد در پاسخ موضوع غیرقانونی بودن فعالیت خود نامه یی را مبنی بر موافقت شورای گسترش آموزش عالی با فعالیت این دانشگاه منتشر کردند. «سید حسین حسینی» مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم نیز در اسفند ۱۳۹۲، با بیان اینکه فعالیت یک موسسه نیاز به اخذ شرایطی دارد و باید یک روند دریافت مجوز طی شود، گفت: دانشگاه ایرانیان به تازگی نامه یی را برای وزارت علوم ارسال کرده است ولی موسسه و مجموعه آموزشی باید ابتدا به تایید شورای گسترش آموزش عالی و دفتر موسسات غیرانتفاعی برسد و تاکنون اما هیچ پرونده یی برای این دانشگاه تشکیل نشده است.

وی افزود: برگزاری آزمون نیز باید با مجوز سازمان سنجش آموزش کشور باشد. در صورتی که اقدام دانشگاه ایرانیان بر اساس مجوز نیست؛ اینکه نامه یی را به معاونت آموزشی وزارت علوم فکس کنند کافی نیست بلکه باید روند بررسی اعضای هیات علمی بر اساس قانون طی شود.

از آنجایی که این دانشگاه بدون هیچ اهمیتی به اطلاعیه های وزارت علوم مبنی غیرقانونی بودن خود شروع به فعالیت و جذب دانشجو کرد و در سایت رسمی خود در مورد آغاز فعالیت واحد آموزش مجازی زبان های خارجی خبر داد، این وزارتخانه طی اطلاعیه دیگری در راستای آگاه کردن مردم اعلام کرد که آنچه به عنوان دانشگاه ایرانیان یاد می شود، فاقد مجوز راه اندازی و انجام امور آموزشی و پژوهشی از جمله پذیرش دانشجو است.

یکی دیگر از دلایلی که دانشگاه جامع ایرانیان را حاشیه ساز کرد موضوع تخلف مالی در آن بود. آن طور که «اکبر ترکان» مشاور عالی «حسن روحانی» رییس جمهوری نیز بارها اعلام کرده، در روز تحلیف دولت یازدهم در ۱۳ مرداد ماه پارسال، مبلغ ۱۶ میلیارد تومان از ذی حسابی نهاد ریاست جمهوری به حساب دانشگاه جامع ایرانیان واریز شده که به هیچ وجه قانونی نبوده است.

«غلامرضا مصباحی مقدم» رییس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نیز روز ۱۴ شهریور گفت که انتقال ۱۶ میلیارد تومان به دانشگاه احمدی نژاد «اقدامی غیرقانونی» بوده است.

ترکان همچنین در اظهار نظری دیگر درباره ی واگذاری غیرقانونی ساختمانی متعلق به منطقه ی آزاد قشم به دانشگاه ایرانیان گفت: همه ی این تخلفات در این حیاط خلوت انجام شده است؛ این ساختمان از اموال منطقه آزاد است، مال دولت است به چه حسابی اجاره داده شده است؟ چرا این اموال تاراج شده است؟ مگر ارث پدرتان است؟

اگرچه تاکنون موضوع اهداف سیاسی احمدی نژاد از تاسیس این دانشگاه خیلی مطرح نشده است اما موضوعات دیگری همچون استفاده از رانت و فساد مالی ناشی از انتقال ۱۶ میلیارد تومان از بودجه نهاد ریاست جمهوری در روز آخر فعالیت دولت، استفاده از ساختمان متعلق به منطقه آزاد قشم، همچنین کوچ مهره های کلیدی دولت احمدی نژاد به این دانشگاه پس از پایان ریاست جمهوری در کنار ابهامات و سوالات درباره ی چگونگی اخذ مجوز تاسیس این دانشگاه، باعث جنجالی شدن موضوع دانشگاه ایرانیان شد.

در نهایت وزارت علوم در روز ۲۳ شهریور ۹۳ طی یک اطلاعیه یی رسمی دانشگاه ایرانیان را فاقد مجوز راه اندازی دانست و در ۲۵ شهریور این حکم را ابلاغ کرد.

مدیرکل آموزش عالی غیردولتی این وزارتخانه نیز در مورد «عواقب حقوقی» هر گونه فعالیت آموزشی این دانشگاه هشدار داد و گفت: وزارت علوم در نامه یی به آقای احمدی نژاد اعلام کرده که فعالیت آموزشی و پژوهشی این دانشگاه نمی تواند ادامه داشته باشد و از آنجایی که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه گذشته خود را بلااثر کرده، هیچ مصوبه یی در شورای گسترش وزارت علوم به عنوان مجوز فعالیت این دانشگاه وجود ندارد. در این نامه تاکید شده که هرگونه فعالیت آموزشی، پژوهشی و دانشگاهی این دانشگاه عواقب حقوقی را برای مسوولان آن در پی خواهد داشت.

***هدف از تاسیس دانشگاه ایرانیان چه بود؟

اما براستی هدف احمدی نژاد و حامیان وی از تاسیس دانشگاه ایرانیان چه بود؟ آیا آنطور که خود آنها مدعی هستند این دانشگاه به دنبال توسعه ی فعالیت های علمی و کمک به رشد دانش در کشور بوده است یا پای مسایل دیگری مطرح است؟

برخی از ناظران سیاسی معتقدند هدف اصلی احمدی نژاد از تاسیس این دانشگاه، حفظ انسجام در میان حلقه های نخست حامیان وی در پایان کار دولت دهم و پوشش قرار دادن فعالیت های سیاسی آنها در آینده بوده است.

در اینجا این پرسش مطرح می شود که چرا احمدی نژاد برای متشکل کردن حامیان خود به سراغ تشکیل حزب نرفت؟ «صادق زیباکلام» استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در این ارتباط به گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: روحیات احمدی نژاد با کار حزبی سازگار نیست. فعالیت حزبی یک کار گروهی و دسته جمعی است و احمدی نژاد در آن هشت سال نشان داد که خیلی اهل این شیوه عمل نیست و یک شخصیت مستبد و تک رو داشت. این روحیه فرمان دادن و اطاعت کردن برای کار حزبی مناسب نیست.

وی در پاسخ به این پرسش پژوهشگر ایرنا که چرا «دانشگاه» برای ادامه ی فعالیت متشکل نزدیکان احمدی نژاد انتخاب شد، گفت: ریشه این مساله به اقدامات رحیم مشایی در دوره دوم دولت احمدی نژاد بر می گردد. مشایی توانسته بود با بسیاری از ایرانیان خارج از کشور ارتباط برقرار کنند و در میان آنها نیز چهره ها و شخصیت های دانشگاهی بودند که در آمریکا و کانادا فعالیت می کردند. مشایی امیدوار بود که با استفاده از این اساتید ایرانی در خارج از کشور بتواند یک مجموعه ی دانشگاهی ممتاز در کشور ایجاد کنند تا افرادی از داخل یا خارج ایران و حتی کشورهای دیگر بتوانند در یک دانشگاه بین المللی تحصیل کنند. قرار بود ایرانیان شبیه دانشگاه های خصوصی برجسته در آمریکا باشد.

زیباکلام با بیان اینکه نزدیکان احمدی نژاد خیلی دیر به فکر تاسیس این دانشگاه افتادند، تصریح کرد: اگر وقتی در قدرت بودند این کار را می کردند و عملیاتی کردن این ایده را برای ماه های آخر دولت دهم نمی گذاشتند نتیجه ی بهتری می گرفتند اما این کار را در زمانی آغاز کردند که دوران قدرت احمدی نژاد تمام شده بود.

استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که آیا احمدی نژاد به دنبال آن بود که دانشگاه ایرانیان را همچون دانشگاه آزاد اسلامی در کشور گسترش دهد و به نوعی دست به شبکه سازی نیروهای هوادار خود بزند، گفت: من فکر می کنم که دانشگاه ایرانیان رقیب دانشگاه آزاد نبود زیرا دشمنی که احمدی نژاد با آقای هاشمی داشت در یکی دو سال آخر کم رنگ شده بود و اصراری برای به خاک سیاه نشاندن دانشگاه آزاد نداشت.

زیباکلام تاکید کرد که فارغ از مسایل سیاسی، ایده ی تاسیس دانشگاه ایرانیان از این نظر که از ظرفیت های استادان خارج از ایران استفاده شود، ایده ی قابل توجهی بود که ارزش پیگیری نیز داشت.

«فاطمه راکعی» نماینده ی پیشین مجلس شورای اسلامی نیز در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در ارزیابی تاسیس دانشگاه ایرانیان گفت: احمدی نژاد فکر می کرد مردم و مسولان نظام بلاهایی را که او سر ملت آورده است فراموش کرده اند و حالا فرصت دارد یک دانشگاه بین المللی راه اندازی کند؛ در حالی که به هیچ وجه شرایط این کار را نداشت.

وی ضمن تاکید بر این مساله که بر اساس قانون هر شخصی اجازه ی فعالیت علمی ، فرهنگی ، سیاسی و … دارد، افزود: در مورد احمدی نژاد مساله چیز دیگری است؛ زیرا ملت در انتخابات ۲۴ خرداد پارسال با رای دادن به دولت تدبیر و امید به سیاست های احمدی نژاد در حوزه های سیاسی و فرهنگی یک «نه» بزرگ گفتند. برخوردهای فرهنگی احمدی نژاد با مردم، خبرنگاران، رفتارها و گفتار وی در عرصه ی بین الملل و … موجب می شود که بگوییم این فرد پشتوانه فعالیت علمی و فرهنگی ندارد.