عصر امام رضا طوفانی‌ترین عصر فکری مکتب تشیع بود

به گزارش روز چهارشنبه (۴شهریورماه) خبرنگار پارلمانی جارپرس، علی لاریجانی در جلسه علنی امروز در نطق پیش از دستور خود ضمن تبریک به مناسبت امام رضا‌(ع) گفت: افتخار ما ایرانیان در این است که میزبان این ولی خدا هستیم.

وی افزود: شرایط سیاسی، فرهنگی که در زمان امام رضا (ع) و پدر بزرگوار ایشان وجود داشت، جدای از سلطه دیکتاتوری خلفای عباسی، جریان‌های مهم فکری و فرهنگی آن زمان بود که نوع اقدامات امام (ع) را می‌توان در این بستر تاریخی مورد ارزیابی قرار داد و شاید بهترین هدیه برای پاسداشت حضرت فهم سلوک فکری آن ولی خدا باشد.

رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: عصر امام رضا (ع) طوفانی‌ترین عصری بود که شرایط مختلف فکری برای مکتب تشیع بوجود آمده بود، کیفیت شهادت امام موسی‌بن‌جعفر (ع) زمینه پیدایش و رشد فرقه واقفیه را در شیعیان ایجاد کرده بود که خود او یک مسلکی بود که امام(ع) با آن مبارزه می‌کرد.

وی ادامه داد: جریان دیگر فکری که بوجود آمده بود غالیان بودند یعنی اهل غلو که امام در زمان‌های مختلف با آنها مواجه می‌کرد، از طرف دیگر فعالیت‌ مترجمان بود که در آن زمان، فرهنگ و فکر سایر ملل در پایان دوره بنی امیه و ابتدای دوره بنی عباس فضایی بوجود آمده بود که افکار آنها ترجمه می‌شد و در جامعه مسلمان پخش می‌شد، به همین امر برخی از انحرافات فکری را در جامعه بوجود آورده بود، از طرفی آزادی سیاسی همراه با کار فرهنگی که با تضعیف بنی امیه در ابتدای روی کار آمدن بنی عباس در جامعه شروع شده بود، شرایط را به نحوی رقم زد که جریان‌های فکری مختلف رشد کردند لذا ما در آن زمان فرقه‌های مختلف فکری را شاهد هستیم.

رئیس مجلس تصریح کرد: نکته دیگری که تأثیرگذار بود این مهم بود که در زمان سقوط بنی امیه بنی عباس خود را طرفدار اهل بیت معرفی می‌کرد لذا عده زیادی از روی کار آمدن بنی عباس حمایت کردند اما وقتی بنی عباس سرکار آمدند، مشاهده کردند که این‌ها دست کمی از بنی امیه در زورگویی و مخالفت و تضاد با اهل بیت ندارند و به همین جهت جریان های مختلف انقلابی علیه آنها سر برافراشت، چه از زیدیه و چه علویان، گروه‌هایی بودند که علیه بنی عباس قیام کردند.

وی اضافه کرد: شرایط زمانه شرایط پرغلیان از نظر انقلاب‌های محلی بود، از طرف دیگر مأمون از نظر فکری گرایش اعتزالی و عقل‌گرا داشت لذا بحث پیرامون عقاید مختلف دامن می‌زد شاید هم جنبه سیاسی داشت، بخاطر اینکه می‌خواست شرایط فرهنگی جامعه را آشفته تر شود، لذا حتی فرقه‌های مختلف کلامی غیرمسلمان را هم مجال می‌داد که در آن زمان عقاید خود را مطرح کنند و مجادلات فکری و فرهنگی در آن زمان دایر شده بود.

لاریجانی گفت: در چنین شرایطی و بستر فرهنگی باید رفتار و سلوک امام رضا(ع) را از نظر تفکر و مشی فکری مورد ارزیابی قرار داد و از آن استفاده کرد، یعنی هم مبارزه با مأمون از نظر سیاسی که یک فرد سیاس و پیچیده بود و مبارزه با آن کار ساده‌ای نبود از طرفی آشوب‌های سیاسی و انقلاب‌های مختلف در بخش‌های گوناگون کشور علیه حکومت بوجود آمده بود و از طرف دیگر افکار مختلف از فرهنگ‌های گوناگون از طریق ترجمه آثار سایر دول دایر شده بود و لذا دامنه مجادلات فکری گسترده شده بود.

وی ادامه داد: از طرفی هم جریان‌های انحرافی مثل واقفیه، اهل غلو و غالیان هم حضور داشتند و اهل حدیث هم بودند که وجه دیگری بود امام رضا (ع) در این شرایط فرهنگی هم تألیفات مختلف که منسوب به ایشان و هم مناظرات مختلف که این مناظرات مشهون است به تفکر توحیدی، بحث‌های عقلانی مهم و هم روایت مهمی از ایشان نقد شده که معارف اهل بیت را در بین مسلمانان مستحکم می‌کرد.

لاریجانی گفت: برخی از رسایلی که به ایشان منتسب است مثل رساله الذهبیه در طب، فقه رضوی، صحیفه‌‌الرضا و در کنارش مناظرات مختلفی است که بسیار نکات ارزشمند کلامی و علمی درآن نهفته است.

رئیس قوه مقننه با اشاره به روایاتی از امام رضا(ع) گفت: روایاتی از ایشان نقل است که بسیار جذاب و برخی از روش فکری امام(ع) را نشان می‌دهد، در تمام این‌ها می‌توان یک برداشت مهم داشت،چون زمانه‌ای بود که تکیه به عقل و مجادلات عقلانی در آن زمان رایج بود، امام توجه به عقل و جایگاه عقل در مکتب اهل بیت را مبنا قرار داده بود برای فهم حقایق و معارف اهل بیت و از این جهت تلاش می‌کردند که مسیر عقل‌گرایی را در طریق دین و حق به کمال برسانند، لذا چه در مناظرات و چه در روایاتی که از ایشان نقل است شاهد این بستر عقلانی هستیم.

لاریجانی با اشاره به چند روایت از امام رضا(ع) یادآور شد: ایشان می‌فرمایند “دوست هر انسانی عقل اوست و دشمن او جهل اوست”، در روایات دیگر می‌فرمایند”بهترین عقل این است که انسان خودش را بشناساند”.

رئیس قوه مقننه اضافه کرد: از امام رضا(ع) در مورد حجت برمردم سوال شد که حجت بر مردم امروز چیست؟ امام (ع) فرمودند “عقل است که انسان از طریق عقل،صادق بر خداوند را می‌شناسد و آن را تصدیق می‌کند و از دروغ‌پرداز بر خدا آگاهی پیدا می‌کند و آن را تکذیب می‌کند.

لاریجانی گفت: امام (ع) دینداری که عقل ندارد را می‌فرماید اعتنایی به او نیست، سپس امام فرمود خداوند عقل را خلق کرد و به او گفت پیش بیا، چنین کرد و سپس گفت بازگرد، و او رفت پس گفت به عزت و جلالم سوگند که هیچ چیزی را به خوبی تو خلق نکردم، به وسیله تو پاداش می‌دهم و به وسیله تو کیفر می‌دهم، این بدان معناست که پیشرفت و پس رفت انسان‌ها و جوامع در پناه عقل رخ می‌دهد.

رئیس قوه مقننه با اشاره به روایت دیگری از امام رضا (ع) در باب عقل یادآور شد: ایشان می‌فرمایند عقل فرد مسلمان کامل نشود تا وقتی که ده ویژگی در او باشد، به خیر عمومی برود، دیگران از بدی او آسوده و ایمن باشند،خیر اندک دیگری را بسیار شمارد، نیکی بسیار خود را اندک بشمارد، از طلب حوائج دیگران دلگیر نشود، از طلب علم در طول عمر خود خسته نشود، فقر و تهی دستی در راه خدا را بر توانگری بیشتر بپسندد، خواری در راه رضای خدا را از بزرگی در نزد دشمن خدا را خوش‌تر بداند، گمنامی برای او رقبت انگیزتر از بلند آوازگی باشد.

لاریجانی افزود: سپس امام فرمود ویژگی دهم بسیار مهم است، از امام (ع) پرسیدند آن چیست، ایشان فرمود کسی را نبیند مگر آنکه گوید او از من بهتر و پارساتر است به راستی جز این نباشد، که مردم دوگونه‌اند، مردمی که بهتر و پارساتر از او و مردمی بدتر و فرومایه تر از این، پس زمانی که فرد فرومایه‌تر از خویش را ببیند بگوید شاید نیکی و خوبی او در درون و باطن اوست و این خوش باطنی برایش بهتر است و خوبی من آشکار است و نیک ظاهری برای من بدتر است، و چون بهتر و پارساتر از خود ببیند در برابرش فروتنی کند،تا همپای او گردد و این فروتنی به او بزرگی می‌دهد و برخوبی او می‌افزاید و در میان مردم خوشنام می‌گردد و آقا و سرور مردم زمانه خود می‌شود.

رئیس مجلس تأکید کرد: این تعابیری است که در روایات بسیار مهم امام رضا (ع) در باب عقل ، توجه به عقل و عقلی که انسان را رهنمود به حق بیان شده است.

لاریجانی گفت: روایت اعجاب برانگیز دیگری از امام رضا (ع) وجود دارد که بسیار هویت ساز برای فرد و برای جامعه است، امام رضا (ع) فرمودند ۷ چیز در صورتی که بدون ۷ چیز دیگر باشد مورد استهضاء و مسخرگی است، آن کس که به زبان از خدا مغفرت می‌طلبد امام در دل پشیمان نباشد، آن کس که از خدا طلب توفیق می‌کند ولی جهد و تلاش نکند، آن کس که هوشیاری و احتیاط بجوید اما پرهیز نکند، آن کس که از خدا طلب جنت کند اما بر سختی‌ها شکیبا نباشد، آن کس که از آتش دوزخ به خدا پناه جوید اما ترک شهوات ننماید، آن کس که به یاد مرگ افتد اما خود را محیای آن نسازد، آن کس که خدا را یاد کند اما به دیدار او شایق نگردد.

رئیس مجلس در پایان خاطر نشان کرد:این دو روایت مهم نشان می‌دهد زندگی و سلوک مسلمانان یک مسیر روشنی است که باید از درون معارف اهل بیت آن را جستجو کرد و یافت.

انتهای پیام/