فریدون مشیری؛ شاعری نو پرداز با حس های خاطره انگیز

فریدون مشیری در ۳۰ شهریور ۱۳۰۵ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود و سال ها بعد از بزرگان شعر و ادب فارسی شد و با پیروی از سبک شعر سنتی و معاصر به شاعری میانه گرا شهرت یافت.
وی در جوانی مجموعه ای از غزل و مثنوی را گردآوری کرد و همزمان با تحصیل، در اداره پست و تلگراف مشغول به کار شد و به دلیل علاقه وافری که به روزنامه نگاری داشت در مجله ها و روزنامه های گوناگونی به نویسندگی همت گماشت و پس از مدتی در رشته ادبیات فارسی به دانشگاه تهران وارد شد اما با گذشت زمان و به دلیل کار زیاد تحصیل را رها کرد و در ۱۳۲۲ خورشیدی مسوولیت صفحه شعر و ادب مجله روشنفکر را بر عهده گرفت.
این شاعر معاصر نخستین مجموعه شعری خود را با نام «تشنه توفان» در ۱۳۳۴ خورشیدی با مقدمه محمدحسین شهریار و علی دشتی به چاپ رساند و پنج سال پس از این توانست یکی از زیباترین و مشهورترین شعرهای خود را با عنوان «کوچه» منتشر سازد.
وی درباره این مجموعه گفته است: «چهارپاره هایی بود که گاهی سه مصرع مساوی با یک قطعه کوتاه داشت، و هم وزن داشت، هم قافیه و هم معنا، آن زمان چندین نفر از جمله نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج «سایه»، سیاوش کسرایی، مهدی اخوان ثالث و محمد زهری بودند که به همین سبک شعر می گفتند و همه هم شاعران نام داری شدند؛ زیرا به شعر گذشته بی اعتنا نبودند. اخوان ثالث، نادرپور و من به شعر قدیم احاطه کامل داشتیم، یعنی آثار سعدی و حافظ و فردوسی را خوانده بودیم، در مورد آن ها بحث و بر آن ها تکیه می کردیم.»
او به موسیقی ایرانی علاقه بسیاری داشت و بر همین پایه به عضویت در شورای موسیقی و شعر رادیو درآمد و پیوند عمیقی میان شعر و موسیقی به وجود آورد. فریدون مشیری در سال های بعد به شرکت مخابرات ایران انتقال یافت و در ۱۳۵۷ خورشیدی از خدمت دولتی بازنشسته شد.
این شاعر در شعرهای خویش نگاهی نو و تازه داشت و در سبک از شعر نیمایی پیروی می کرد و از دیگر ویژگی های شعری وی، شکست قالب های عروضی، کوتاه و بلند شدن مصرع ها و استفاده صحیح از قافیه به شمار می رفت. فریدون مشیری اثرهای ارزشمند دیگری همچون «ابر و کوچه، بهار را باور کن، گزینه اشعار، مروارید مهر، آه باران، سه دفتر، از دیار آشتی، با پنج سخن سرا، لحظه ها و احساس» را از خود به یادگار گذاشت.
این ادیب فرهیخته در ۱۳۷۷ خورشیدی به آلمان و آمریکا سفر کرد و مراسم شعرخوانی او در این کشورها با استقبال علاقه مندان و دوستداران ادبیات ایران روبرو شد.
سرانجام فریدون مشیری که سال ها از بیماری سرطان رنج می برد، در سوم آبان ۱۳۷۹ خورشیدی در تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد فریدون مشیری به گفت و گو با «محمدجواد زینلی» عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور و استاد زبان و ادبیات فارسی پرداخته است.
زینلی در ارتباط با شعرهای این شاعر توانمند، گفت: مشیری از شاعران رمانتیک و نو پرداز معاصر محسوب می شود که در منظومه شعر او؛ انسان با دردها، احساس، عشق و حسرت هایش روبه رو می شود. واژگان شعری وی صمیمی و مردمی به شمار می رود و از به کار بردن کلمات عجیب و غریب در آن خودداری کرده است.
او در شناخت مخاطب شعر، هنری شگرف داشت و برای مردمی می سرود که پیش از هر عنوان دیگری، از انسانیت برخوردار است و دردها و آرزوهای مشترک دارند و به آدمی گری و انسانیت اهمیت می دهند و تعصب ها و تنگ نظری ها در اندیشه آنان راهی ندارد. او آرزو داشت بشر با یکدیگر دوست باشند و بدی و دشمنی را از میان ببرند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: فریدون مشیری از دوره کودکی به خواندن شعر علاقه داشت و در سال های نخست تحصیل در دانشگاه، دفتری از غزل و مثنوی نوشت. وی شاعری میانه رو و مردمی بود زیرا در شعرهای خود سعی بر این داشت که از قالب های شعر نو استفاده کند و آینه تمام نمای احوال و خصوصیاتش باشد و در همه حال احترام اهل زبان را حفظ می کرد و برای احساسات و عواطف عاشقانه از لطیف ترین و زیبا ترین واژه ها و تعبیرها بهره می برد و نخستین مجموعه شعر خود را با نام «تشنه توفان» در ۲۸سالگی منتشر کرد.
وی در ادامه افزود: فریدون مشیری، راه شاعران و بنیانگذاران شعر نوین را در پیش گرفت، به این معنا که با شکستن قالب های عروضی و کوتاه و بلند کردن مصرع ها از لحاظ مفهوم و محتوا توانست با نگاهی نو و تازه به طبیعت، اشیاء، اشخاص و با احساس خود به شعر، ساختاری مشخص ببخشد. شعرهای مشیری بازتاب حوادثی بود که در اطراف او اتفاق می افتاد و همواره ستایشگر خوبی ها، بیانگر احساسات و عواطف انسانی بود و خدمتگزاری در جامعه را مهم می دانست.
شعرهای این شاعر را به دو بخش سروده های نو و کلاسیک می توان تقسیم کرد. نخستین بخش شعر نو است که آزادی کلام و اختیار بیشتری را به دلیل وزن به شاعر می دهد و در نوشتن قافیه در آن آزادی عمل زیادی دارد. دومین بخش پیروی از نحوه سرودن اشعار حافظ و سعدی که دارای وزن و قافیه است به شمار می رود. شعرهای وی میان شعر سنتی و شعر نو نیمایی قرار داشت و به مرور زمان بر تعداد سروده های آزاد و نیمایی او افزوده شد.
زینلی با اشاره به اینکه مشیری همچون سعدی، زبانی ساده و به دور از پیچیدگی داشت، تصریح کرد: زبان شعر وی مانند سعدی برخوردار از ویژگی «سهل و ممتنع» محسوب می شود و این شاعر در انتخاب درون مایه نیز از مفاهیم انسانی عمیق غافل نمانده است. مهمترین پیام شعر این شاعر، عشق های شخصی و جمعی به حساب می آید. اگر شعر مشیری را به تمامی زبان های جهان ترجمه کنند، برای هیچ کسی غریب و نامانوس نخواهد بود زیرا یافته های شعر او، احساس، حسرت و امیال ناب آدمی است و این ادیب به پدیده های طبیعت با نگاهی رمانتیک می نگریست، با این شیوه برای درک شعرهای او باید از این دید به سروده های او نگاه کرد.
این استاد ادبیات در ادامه بیان داشت: سروده های مشیری در عین سادگی و دلنشینی تقلید از آن دشوار به نظر می آید. قالب شعرهای این شاعر بیشتر نیمایی است که با ترکیب ها و عبارت های دلنشین او خوش می درخشند. قطعه، چهار پاره و مثنوی از دیگر قالب های شعرهای این ادیب به شمار می رود.
شعر «کوچه» و «آخرین جرعه» از مشهورترین سروده های مشیری است که شعر دوستان و اهل دل آنها را به حافظه سپرده اند و زمزمه می کنند. شفیعی کدکنی، مشیری را از شاعرانی می داند که به سبب شدت تاثیر شعرهای وی گریسته است و سروده های این شاعر را عاطفی، ساده، بی پیرایه و مهربان می داند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان جنبه های اجتماعی شعرهای مشیری، یاد آور شد: وجه اجتماعی شعر این شاعر در سه دهه پایانی عمر وی، نمود بیشتری یافت و مبارزه های سیاسی، انقلاب، جنگ و حوادث جهانی بر شعر وی تاثیر خود گذاشت زیرا شاعر خوب، فرزند زمانه خود و با احساس و عاطفی باید باشد.
مشیری به موسیقی ایرانی توجه خاصی داشت و با عضویت در شورای موسیقی و شعر رادیو توانست در پیوند دادن شعر با موسیقی گامی تازه در این عرصه بردارد و ۲۰ مجموعه شعر به علاقمندان ارایه کند که تمامی آنها در یک مجموعه به نام «بازتاب نفس صبحدمان» در دو جلد منتشر شده و از او مجموعه های شعر «تشنه توفان»، «گناه دریا»، «نایافته»، «از خاموشی»، «مروارید مهر» و … به چاپ رسیده است.
زینلی در پایان گفت: در حوزه شعر و هنر هنوز نایافته ها و ناگفته هایی وجود دارد و نمی توان مدعی شد که به جایگاه حقیقی خود در این زمینه دست یافته ایم. با عمیق تر کردن چشم اندازهای خویش در بخش های مختلف هنری می توان به جایگاه شایسته تری رسید زیرا شعر با تمام تلاطم هایی که در زمان های مختلف وجود داشته است همچنان به راه خود ادامه می دهد.

ایرنا