۹۳ سال پر جنب و جوش برای تئاتر کشور

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، تئاتر ایران در سال ۹۳ مقطع حساس و پر حاشیه ای را گذراند و با توجه به خروجی فارغ التحصیلان این رشته از دانشگاه ها که رشد زیادی را نشان می دهد و نیز ظرفیت هایی که تئاتر در زمینه آموزش و فرهنگسازی دارد، برنامه ریزی و توجه بسیار بیشتری را طلب می کند.

در زیر مروری خواهیم داشت به برخی از مهمترین رویدادهای سال ۹۳ تئاتر کشور و فراز و فرودهایی که این رشته در این مقطع زمانی از سر گذراند.

* انتصاب مدیر کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد

این انتصاب که با ماه ها تاخیر و در حالیکه کمتر از دو هفته به آغاز جشنواره سی و دوم تئاتر فجر زمان باقی نمانده بود، انجام شد و به طور طبیعی باعث شد در فرصت کوتاه باقی مانده تا پایان سال ۹۲ خیلی ها سال ۹۳ را آغازی برای محک جدی مدیریت جدید این پست بدانند.

حسین طاهری چندی بعد برنامه های سال ۹۳ خود را اعلام کرد و از چند نشست کاری و برگزاری جلساتی فشرده به عنوان گام نخست با حضور تعدادی از استادان، هنرمندان و کارشناسان حوزه نمایش خبر داد.

* تاکید بر تقویت اقتصاد تئاتر کشور

برنامه های طاهری رویکردهای مناسبی را در عرصه تئاتر نوید می داد؛ اما در واقع آنچه بیش از هر چیزی هنر تئاتر را رنج می دهد، کمبود امکانات و ناتوانی هنرمندان این عرصه برای استقلال اقتصادی است که در برنامه های مدیر مرکز هنرهای نمایشی در آغاز؛ اثر چندانی از راه حل برون رفت از مشکلات ساختاری اقتصادی تئاتر دیده نمی شد؛ گرچه از تئاتری کارها خواسته شده بود نیم نگاهی هم به مسئله تقویت اقتصاد ملی در مضمون نمایش های خود داشته باشند و در ادامه روند مدیریت وی؛ رویکردهایی در این زمینه مشاهده شد که البته اثر بلند مدت آن می توانست ملموس تر باشد.

* غلبه حاشیه تئاتر بر متن

مشکلات ناشی از کمبود امکانات تنها معضلی نبود که گریبان تئاتر را گرفت و تئاتر کشور در سال ۹۳ شاهد برخی حواشی پیرامون محتوای ارائه شده تعدادی از نمایش های روی صحنه نیز بود و حتی موضع گیری غیر تئاتری کارگردان نمایش دل سگ در سایت شخصی او نیز مسئله ساز شد.

محمد یعقوبی همچنین در اجرای نمایش دل سگ که لحنی کمدی داشت، بر سر بازیگران مرد روسری کرده بود و هم راستا با این مسئله، مواضعی علیه حجاب اجباری را چاشنی کارش کرد ولی طولی نکشید که آبها از آسیاب افتاد تا بیش از این هنر نحیف و شکننده تئاتر از حواشی بی مورد لطمه نبیند.

محتوای برخی از نمایش ها نیز که اصرار زیادی بر استفاده از دیالوگ های خارج از عرف و آداب داشتند؛ در مقطعی از سال ۹۳ نگاه ها را معطوف تئاتر کرد تا این شائبه به وجود آید که برخی از کارگردانان تئاتر آگاهانه از لاغر بودن طیف مخاطب تئاتر و بی اعتنایی عامه مردم به این هنر استقبال می کنند و دوست ندارند تئاتر به جایگاه بایسته خود نزد خانواده های ایرانی ارتقا یابد.

* گونی پول طاهری و طلب تئاتری ها

در این سوی صحنه مدیرکل هنرهای نمایشی در جریان هم اندیشی مرکز هنرهای نمایشی با کانون تئاتر دانشگاهی که اواخر خرداد برگزار شد؛ با بیان اینکه من بلد نیستم با گونی برای تئاتر پول بیاورم؛ نگاه ها را معطوف خود کرد و به صورت تلویحی ذهن ها را به سوی بغرنج بودن بودجه تئاتر هدایت کرد و البته چندی بعد این مسئله به شکلی عیان تر با تجمع تعدادی از تئاتری ها مقابل تالار وحدت به دلیل مطالبات خود از مرکز هنرهای نمایشی پیوند خورد و شاید اگر حضور مدبرانه معاون امور هنری وزارت ارشاد که وعده پرداخت بدهی ها را تا شهریور داد و آن را عملی کرد؛ نبود ماجرا به این راحتی ها ختم به خیر نمی شد.

* تقاضای مرادخانی از هنرمندان برای واقع بین بودن

معاون هنری ارشاد نیز پس از حضور در میان تجمع کنندگان در سخنانی به تشریح بدهی های این معاونت پرداخت و گفت: ما حدود ۱۰ میلیارد بدهی داریم، اما بعضی از مسائل برایمان در اولویت است. از سوی دیگر گاهی تخصیصی صورت می گیرد اما خزانه دولت پول ندارد. از ابتدا پایه ارشاد در بحث بودجه ضعیف بوده است و در حال حاضر نیز باید زیرساخت ها را در معاونت هنری ایجاد کنیم.

وی گفت: مهم ترین نگرانی ما بدهی معاونت است اما سعی می کنیم تکلیف شما را همین امروز و در اینجا روشن کنیم. مرادخانی از هنرمندان خواست واقع بین باشند. او به هنرمندان معترض قول داد تا پایان شهریور ماه مطالبات پرداخت شود و با نمایش هایی که از ابتدای امسال اجرا شده اند، نیز قرارداد منعقد شود.

* اردشیر صالح پور از دبیری جشنواره فجر تا جلوس موقت بر صندلی رئیس

اما معرفی دبیر سی و سومین جشنواره تئاتر فجر هم با تاخیر انجام شد و بالاخره مهر این سمت بر پیشانی اردشیر صالح پور نشست و هیچکس فکر نمی کرد که او چندی بعد جایگزین رئیس خود شود و همزمان و با حفظ سمت، سرپرست مرکز هنرهای نمایشی هم باشد تا در برگزاری جشنواره تئاتر فجر دغدغه ناهماهنگی با مدیر مافوق مانع و بهانه ای برای برگزاری نامناسب جشنواره نباشد.

* انتقادهای تند یک کارگردان تئاتر

انتقادهای یک کارگردان قدیمی و پیشکسوت تئاتر درمورد سیاستگذاری تئاتری وزارت ارشاد در یک روزنامه از دیگر حواشی هنر تئاتر کشور در سال۹۳ بود.

تیغ تیز یادداشت قطب الدین صادقی بیشتر بر روی ناعدالتی نسبت به واگذاری سالن های نمایش به گروه های تئاتری متمرکز بود که البته واکنش های متفاوتی را نیز به همراه داشت.

* برگزاری مناسب جشنواره عروسکی

برگزاری خوب و شایسته با وجود کمبود بودجه نشان داد، انتصاب مرضیه برومند برای برگزاری جشنواره تئاترعروسکی گزینه درستی بوده است و هرچند برگزاری این جشنواره به آرامی برگزار شد ولی موضع گیری های تند برومند به مدیریت رئیس خود که با تهدید جدی به استعفا همراه شد، می رفت تا در روال طبیعی برگزاری جشنواره تاثیر بگذارد ولی توافق معاونت هنری ارشاد با دبیر جشنواره برای دور زدن مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی باعث شد تیغ تیز موانع از بیخ گوش جشنواره تئاتر عروسکی بگذرد تا این رویداد تئاتری کشور که دو سال یکیار برگزار می شود رنگ شکست به خود نگیرد.

* سنگ تمام همدانی ها برای جشنواره تئاتر کودک و نوجوان

مسئولان شهر همدان در سال ۹۳ برای میزبانی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان سنگ تمام گذاشتند و دبیری پیام دهکردی هم چاشنی کار شد تا امسال با وجود کمبودها در زمینه بودجه، شاهد برگزاری به نسبت قابل دفاعی از این جشنواره باشیم.

پیام دهکردی جزو معدود مدیرانی بود که در سال ۹۳ در اغلب نشست های خبری و مصاحبه های او از ضرورت مدیریت کارها با نظر به اقتصاد مقاومتی سخن می گفت و البته انتقادهایی را هم نثار مدیریت های بی اعتنا به این رویکرد می کرد که فقط ژست شعاری آن را مورد توجه قرار می دهند،

* حضور در سی و چهارمین کنفرانس جهانی ITI

حضور مدیر کل هنرهای نمایشی و مدیر عامل انجمن هنرهای نمایشی در سی و چهارمین کنفرانس جهانی ITI و دستاوردهایی که حسین طاهری و هیات همراه او مدعی آن بودند نیز نتوانست از حجم انتقادها بکاهد.

وی در یک نشست رسانه ای که با حضور مشاوران که در آذر ماه ۹۳ برگزار شد دستاوردهای حضور در مجمع سالانه ITI را برای رسانه ها تشریح کرد.

طاهری از پرداخت حق عضویت ایران در ITI که در طول ۲ سال گذشته به دلیل برخی مشکلات پرداخت نشده بود و اینکه به دلیل تاخیر در پرداخت حق عضویت ITI نزدیک بود عضویت ایران در این مجمع لغو شود سخن گفت و همچنین به ثبت جهانی جشنواره های بین المللی تئاتر کشور از جمله جشنواره های تئاتر فجر، کودک و نوجوان همدان، عروسکی و خیابانی مریوان و آیینی سنتی اشاره کرد.

به گفته او در این کنفرانس مشخص شده که ایران در مقام دوم به لحاظ تعداد جشنواره ها در جهان قرار دارد و از جمله پیشنهاد ایران درباره راه اندازی رادیو و تلویزیون تئاتر و معرفی رادیو نمایش در ITI و طرح پیشنهاد ایران برای راه اندازی رسانه دیداری و شنیداری جهانی تئاتر و استقبال تقریبا همه کشورها از این طرح از دیگر نکاتی بود که مدیر کل هنرهای نمایشی به عنوان دستاورد هیات ایرانی در این کنفرانس جهانی از آنها یاد کرد.

* استعفایی خطاب به وزیر ارشاد

ظاهرا شیوه دور زدن مدیران بالادستی که در زمان مدیریت حسین طاهری از سوی مرضیه برومند در جریان برگزاری جشنواره عروسکی عملیاتی شده بود، به مذاق مدیر کل هنرهای نمایشی خوش نیامده بود چرا که این مسئله در شیوه استعفای او که با همین روش صورت گرفت و به جای خطاب قرار دادن معاونت هنری ارشاد، شخص وزیر را مخاطب قرار داده بود خودنمایی کرد و وزیر ارشاد هم به سرعت پذیرای این استعفا شد تا در کمتر از یک ماه مانده به برگزاری بزرگترین رویداد تئاتری کشور مدیریت تئاتر با سرپرست به استقبال برگزاری آن برود و اردشیر صالح پور با حفظ سمت مدیر مرکز هنرهای نمایشی هم باشد.

* انتقادها به صالح پور بالا می گیرد

اما اردشیر صالح پور که در میان اهالی تئاتر جزو نیروهای خودی محسوب می شد و سابقه سال ها فعالیت آکادمیک و پژوهشی هنر تئاتر را با خود یدک می کشید نیز با عملکردش باعث شد تیغ تیز انتقادهای رسانه ای را بسی پررنگ تر از حسین طاهری به جان بخرد و در نشست رسانه ای دبیر جشنواره سی و سوم فجر با کوهی از انتقادها به دلیل نوع تعامل با رسانه ها و مسائلی چون پوستر جنجال برانگیز جشنواره تئاتر فجر مواجه شود.

* جشنواره سی و سوم تئاتر فجر

جشنواره سی و سوم تئاتر فجر با اینکه پرحاشیه آغاز شد اما روند برگزاری آرامی را طی کرد و با آرامش به ایستگاه آخر رسید. غیبت برخی از چهره های نامی عرصه تئاتر در این دوره، از نکاتی بود که به چشم می آمد و کمبود بودجه و اقتضائات اقتصاد مقاومتی نیز این بار بهانه خوبی به دست مدیران برای توجیه ضعف در بخش بین الملل می داد.

در این دوره ۱۱۷ اثر ایرانی از مناطق مختلف کشور در کنار چند اثر خارجی اجرا شدند. سه بخش رقابتی مرور تئاتر ایران، تازه های تئاتر ایران و بین الملل از جمله بخش هایی بود که ببیشتر از دیگر بخش ها با مخاطبان انبوه مواجه شد.

شهرستان ها در این دوره پربارتر از همیشه در جشنوارۀ فجر حضور یافتند و این مقدمه ای است برای آنکه در سال های آتی شاهد قطب شدن برخی از نقاط کشور باشیم.

به نظر می رسد اگر امکانات و آموزش و بودجه نیز برای تئاتر شهرسانها در نظر گرفته شود، به زودی شاهد خواهیم بود که تئاتر در دیگر نقاط ایران نیز همگانی شده است.

* فقدان چند چهره تئاتری در سال ۹۳

بیماری سرطان که مدت ها دو چهره جوان تئاتر کشور را دست به گریبان کرده بود در این سال بر مجید بهرامی و بهرام ریحانی فائق شد تا جامعه تئاتر در بهت و حیرت، سوگوار از دست دادن این دو جوان با استعداد تئاتر باشد.

مجید بهرامی بازیگر تئاتر و سینما پس از سال ها مبارزه با بیماری سرطان شامگاه شنبه ۲۴ آبان ماه درگذشت و بهرام ریحانی هنرمند پانتومیم کار نیز که در طول سال های فعالیت در حیطه پانتومیم تجربیات متفاوتی همچون اجرای پانتومیم بر قله دماوند و اجرای طولانی ترین پانتومیم جهان را در کارنامه خود ثبت کرده بود در ۵ اسفند جان به جان آفرین تسلیم کرد.

بهرام ریحانی در کنار این فعالیت ها برای حمایت از کودکان کار، کودکان بیمار و زنان تحت خشونت نیز آثاری را اجرا کرده بود و فعالیت های خیرخواهانه ای را به یادگار گذاشت.

تئاتر ایران در سال ۹۳ مقطع حساس و پرحاشیه ای را پشت سر گذاشت و با توجه به خروجی فارغ التحصیلان این رشته از دانشگاه های کشور که رشد زیادی را نشان می دهد و نیز ظرفیت هایی که تئاتر در زمینه آموزش و فرهنگسازی دارد، برنامه ریزی و توجه بسیار بیشتری را طلب می کند.

از : جواد فیاض محرمی