ژست های تبلیغاتی در معرض رای مردم

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، فرصت گفت وگو با مردم در برنامه های صدا و سیما از جمله مناظره های انتخاباتی امکانی بود تا نامزدهای ریاست جمهوری دوازدهم برای تبلیغات خود از آن استفاده کنند. در این دوره از رقابت ها، حجم قابل توجهی از محتوای فضای مجازی رنگ رقابت های سیاسی به خود گرفت و بسیاری از رسانه های سنتی چون مطبوعات هر کدام به فراخور سیاست و مقدورات و محذوراتشان به عرصه ای برای تبلیغات و اعلان حمایت یا نقد برنامه و کارنامه نامزدها تبدیل شدند.
با این حال، در رقابت های انتخاباتی منتهی به ۲۹ اردیبهشت ماه مخصوصا این روزها شاهد برپایی ستادهای انتخاباتی در متن و حاشیه شهرها و حتی روستاها هستیم و پراکندگی ماحصل فعالیت این ستادها، از تراکت های جیبی گرفته تا پوسترهای چند متری بسیار به چشم می آید.
همزمان با اوج گیری تکاپوی تبلیغاتی نامزدهای انتخابات پیش رو، به ویژه انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، بازار دفاتر تبلیغاتی، آتلیه های عکاسی، چاپخانه ها و همه بنگاه های مرتبط با تبلیغات نامزدها رونقی خیره کننده یافته و محصولات این بنگاه ها فضاهای شهری و حتی روستایی را به تسخیر خود درآورده است؛ وضعیتی که در نگاه اول این پرسش را ایجاد می کند که تکرار نام یک نامزد شورای شهر روی درخت های پی در پی یک خیابان، تیرهای برق یا نرده های خطوط تندروی اتوبوسرانی آیا خواهد توانست نام او را به عنوان پیروز از صندوق ها بیرون آورد.
با توجه به ذائقه قابل تحول شهروندان، رشد سرعت و عرصه تبادل اطلاعات و ارتباطات و نیز افزایش تاثیرات مستقیم یا غیرمستقیم رسانه های مجازی بر سبک های زندگی، گزینش های سیاسی و رفتار انتخاباتی، میزان تاثیرگذاری روش های سنتی تبلیغات با چالش های بسیاری روبرو است اما در همین وضعیت نو چند سوال اساسی همچنان اهمیت خود را حفظ کرده که وعده ها و شعارهای انتخاباتی در گزینش شهروندان موثرتر است یا برنامه و کارنامه نامزدها؟ همچنین این پرسش که رفتار انتخاباتی مردم بیشتر تابع فضای هیستریک و انگیزشی، احساسات و برداشت های آن ها است یا منطق و برآوردهای عقلایی مرتبط با واقعیت های تعیین سرنوشت؟
به طور مشخص ساختارهای سیاسی و اجتماعی، فرهنگ و سطح آگاهی سیاسی، قوانین و نظام انتخاباتی و در نهایت شیوه تبلیغات نامزدها مولفه هایی است که بر شعارمحور یا کارنامه و برنامه محور بودن رفتار انتخاباتی شهروندان تاثیر می گذارد. اما این همه واقعیات انتخاباتی نیست و بسیاری از گزینش ها تحت تاثیر صورت فرایندهای رقابتی شکل می گیرد تا سیرت آن. در توضیح باید گفت برخی نامزدهای تصدی مناصب انتخابی قائل به وزن بالایی برای ژست های انتخاباتی در جهت تاثیرگذاری بر رای مخاطبان خود هستند.
نگاهی به شبکه های مجازی یا در و دیوار شهرها نمونه هایی را نشان می دهد که در آن ها نامزدی با نگریستن به دوردست ها یا برجسته سازی زیبایی ظاهری هدف ایجاد ماندگاری بر ذهن صاحبان حق رای را دنبال کرده یا با بهره گیری از جاذبه های نقش و رنگ تلاشی جدی را برای انتخاب شدن به کار بسته است؛ وضعیتی که گاه در مورد نامزدهای شناخته شده نیز به چشم می آید.
نکته قابل تامل اینکه میزان تاثیرگذاری صورت، سیما و رفتار ظاهری نامزدها بر آرای آنان به دلیل درآمیختگی با مسائل روانی شهروندان یا به عبارتی ناخودآگاه تصمیم گیری صاحبان رای ابعادی نامکشوف دارد. مساله دیگر اینکه هنجارهای موثر بر رفتار انتخاباتی شهروندان از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.
از دید برخی ناظران، در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه ساده پوشی و رفتارهای بی تکلف «امانوئل ماکرون» تا حدی بر اقبال آرای خاکستری به وی اثرگذار بود. از منظری دیگر، در آمریکا ژست های ویژه «دونالد ترامپ» با شعارهای خاص او همراه شد تا بخش مهمی از آرای خاکستری به ویژه در میان اقشار فقیر را به سبد آرای میلیاردر آمریکایی سرازیر سازد.
برخی حتی مولفه های جنسیتی را در رفتارهای تبلیغاتی نامزدهای زن مورد توجه قرار می دهند. مقایسه تصاویر «هیلاری کلینتون» بعد و قبل از رقابت های انتخاباتی اخیر در آمریکا نشان داد که نامزد دموکرات ها نیز در جریان این رقابت ها از تاثیرگذاری صورت انتخاباتی در مقایسه با طرح، برنامه، شعار و وابستگی های حزبی غافل نبوده است. «آنگلا مرکل» سیاستمدار مطرح اروپایی است که از دید موشکافانه شماری از ناظران به موازات تلاش برای زدودن تصویر زنانه یا مردانه از یک سیاستمدار، توجه ویژه ای به تنوع رنگ در پوشش خود به عنوان یک سیاستمدار زن داشته است.
با توجه به آنچه گفته شد می توان سه سطح از مولفه های تاثیرگذار بر رفتار انتخاباتی صاحبان حق رای را مشخص ساخت. نازل ترین مولفه های تاثیرگذار بر گزینش شهروندان که البته روی آرای خاکستری تاثیری غیرقابل انکار دارد، ژست های انتخاباتی است. این مولفه ها از آنجا در دسته نازل قرار می گیرد که ناهمگونی جدی را با ارزش های بنیادین نظام های مردمسالار یا به بیان درستر فرهنگ و اندیشه دموکراتیک به نمایش می گذارد.
انتخابات بهترین ها در مقام تصمیم گیرنده برای سرنوشت و خیر عمومی اصلی ترین هدف دموکراسی است که از طریق رای اکثریت صورت می گیرد و به واسطه امکان سایه افکندن ظواهر دموکراسی بر فلسفه آن، این مولفه های ظاهری در سطحی نازل دسته بندی می شود.
سطح دیگر شعارهایی است که عامه مردم امکانی برای تعیین راستی و درستی آن به صورت مطلق نمی یابند اما در نظام های مردمسالار با درجاتی بالا از آگاهی و حساسیت عمومی غالبا عیار آن ها کم و بیش آشکار می شود.
وضعیت مطلوب اندیشه و فرهنگ مردمسالاری، انتخاب از طریق گزینش برنامه و اولویت های اساسی نامزدهای تصدی مناصب انتخابی است. در این سطح از مولفه های اثرگذار بر انتخاب شهروندان، کارنامه نامزدها و کارآمدی راهکار آنان اولویت نخست گزینش قرار می گیرد.
در مجموع تنوع، پراکندگی و پرنوسان بودن مولفه های تاثیرگذار بر رفتار انتخاباتی شهروندان در جوامع مختلف سبب شده تا همیشه نتایج محتمل یا عقلایی از دل صندوق ها برنیاید اما نکته اساسی این که اهداف نظام های دموکراتیک به ویژه نظام مردمسالاری دینی چون ایران زمانی به تحقق نزدیک تر می شود که کارنامه و برنامه نامزدها بر ژست ها و وعده های آنان تفوق یابد و آرای خاکستری تا حد امکان به سوی مشارکت فعالانه و آگاهانه به حرکت درآید.