آینده ازبکستان بعد از اسلام کریم اف

بیشتر تحلیلگران می گویند، مشکل اصلی کشورهای آسیای میانه از جمله ازبکستان این است که بیش از دو دهه فقط توسط یک نفر اداره شده اند ودرآنها جانشینان لایقی براساس اصول دمکراسی و شایسته سالاری ترتیب نشده اند تا بعد از کنار رفتن این رهبران جای آنان را بگیرند.ضمن انکه رهبران فعلی نیز نوعی حکومت کرده و شرایطی را ایجاد کرده اند که فرزندان شان و یا افراد مورد اعتمادشان حکومت ها را در دست بگیرند.
از جمله این افراد اسلام کریم اف ۷۸ ساله رئیس جمهوری ازبکستان است که از سال ۱۹۹۱ به این سو در راس قدرت این کشور قرار دارد. حضور درازمدت او بر صندلی ریاست جمهوری و نظارت شدید بر تمام زوایای زندگی مردم ، باعث ایجاد حساسیت در مورد آینده ازبکستان در زمینه وارث قدرت شده است.
در مدت ۲۵ سال ریاست کریم اف برازبکستان وی مثل دیگرسران منطقه، چندین بار در قانون اساسی دست برد و مدت ریاستش را تمدید و این شیوه حکومتی را تبدیل به یک سیستم دولتی و سنت کرده است.
اگر کریم اف زنده بماند، سال ۲۰۲۱ که مهلت کنونی ریاست جمهوری جمهوری او به پایان می رسد، ۸۳ ساله خواهد شد.
قانون اساسی ازبکستان در صورت ناتوانی و یا مرگ رئیس جمهوری، حق رهبری را به رئیس مجلس سنای کشور که در حال حاضر شخص شناخته شده ای به نام «نعمت الله یولداشیف» است وا گذار می کند، ولی ظاهرا سناریوهای دیگری برای ریاست این کشور نیز تهیه شده است.
اولین نفری که خبر رسمی بیماری کریم اف را اعلام کرد «شوکت میرزیایف» ۵۸ ساله نخست وزیر این کشور یکی از نامزهای احتمالی برای جانشینی ریاست جمهوری ازبکستان بود.
در صورت به قدرت رسیدن او به عقیده ناظران، نظارت بر زوایای زندگی مردم شدیدتر از کریم اف می شود.
دومین نامزد احتمالی رستم عظیم اف ۵۶ ساله وزیر مالی بوده و از سال ۱۹۹۸ همیشه در مقامهای مربوط به این حوزه کار کرده است. او را در روابط خارجه باتجربه تر می نامند.
نامزد احتمالی سوم و خیلی مهم رستم عنایت اف ۷۲ ساله رئیس امنیت ملی است. او فرد نزدیک به کریم اف است و بسیاری وی را در سرکوب گلناره کریم اف دختر بزرگ رئیس جمهوری متهم می کنند.
اسلام کریم اف دارای دو فرزند دختر به نام های گلناره و لاله است که دختر بزرگش گلناره کریما ۴۳ ساله تا دو سال پیش یک وارث احتمالی تخت پدر شمرده می شد ولی بعد از انتشار گزارش هایی درباره صد ها میلیون دلار اختلاس که به گلناره و تیمش نسبت داده شد کریم اف این دخترش را به حبس خانگی انداخت.
دختر دوم ۳۸ ساله او، «لاله تلایو کریما» که نماینده رسمی ازبکستان در سازمان یونسکو است معمولا کوشش می کند که در ملاء عام زیاد ظاهر نشود. اما ماه گذشته مطبوعات آمریکا درباره دست کم چهار قصر پرشکوه او در لس آنجلس خبر دادند که گویا از طریق شرکت های مربوط به دختر کریم اف خریده شده اند.
تا سال ۲۰۱۴ خیلی ها باور داشتند، که گلناره کریم اف در صندلی ریاست جمهوری جایگزین پدر خواهد شد اما با روشن شدن فساد مالی وی، این تصور هم کمرنگ شده است.
گلناره بعد از سال ۲۰۱۴ معلوم نیست در کجاست و چه وضعیتی دارد.
تحلیلگران با توجه به وضعیت کنونی ازبکستان می گویند که این کشور در یک مرحله انتقال سیاسی قرار دارد که این می تواند کارتهای سیاسی را نه فقط در این کشور بلکه در تمام آسیای مرکزی تغییر ریشه ای دهد. آیا جانشین او، کریم اف دیگری خواهد بود یا این کشور را به سمت دمکراسی واقعی به پیش خواهد برد و یا اینکه وضعیت در این کشور بدتر خواهد شد.
به اعتقاد این تحلیلگران حتی اگر اسلام کریم اف فوت نکند درهر صورت از قدرت دور می شود و این وضع خطرناکی را به وجود می آورد که خاص کشورهای خودکامه و مستبد است.
برخی وضعیت امروز ازبکستان را با وضعیت بعد از مرگ استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی مقایسه می کنند و می گویند، در صورت زنده ماندن کریم اف هم شاید او نتواند وظیفه ریاست و مدیریت را به خوبی اجرا کند و برایش شرایطی مثل از قدرت کنار رفتن فیدل کاسترو رهبر کوبا و جایگزین شدن برادرش ایجاد شود. در این حالت، باید انتظار آرامش فضای سیاسی و راه اندازی برخی اصلاحات را داشت.
برخی هم معتقدند که در صورت مرگ کریم اف، نباید انتظار تحولات کلی را داشت و نهایت سناریوی بعدی قدرت به شیوه تغییر حکومت در ترکمنستان یا کره شمالی پیش رود.
دراین کشورها سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۱۱ با درگذشت رهبران یکه تاز، تا چند روز شایعات و اخبار ضد و نقیضی مطرح شد اما در نهایت افراد مورد نظر حکومت حکمفرمایی کشور را بر دوش گرفتند.
اسلام کریم اف زمام قدرت را در ۵۳ سالگی در سال ۱۹۹۱ در حالی به دست آورد، که از تجربه غنی رهبری برخوردار بود و ضعف و برتریهای اقتصاد و امنیت کشور را خوب می دانست. در این مدت چندین بار خبرهایی در باره بیماری شدید کریم اف پخش شد ولی خیلی مورد توجه واقع نشد. این بار نیز اگر اظهارات رسمی نبود،شایدبازهم بیماری درمرکز توجه قرار نمی گرفت.
روز ۲۸ آگوست (هشتم شهریور) حکومت ازبکستان بدون آن که در باره بیماری کریم اف چیزی بگوید،ازانتقال او به بیمارستان خبر داد و اعلام کرد که معاینه پزشکی کریم اف وقت می خواهد. یک روز بعد، لاله کریم اف، دختر کوچک رئیس جمهوری در صفحه فیسبوکش سبب بستری شدن پدرش را رسما شرح داد و گفت، که او دچار «خونریزی مغزی» شده است.
اسلام کریم اف با تجربه، که سالها برای رهبری منطقه با دیگر رهبر کهنسال دیگر، «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهوری قزاقستان در رقابت بوده است، با حدود ۲۸ میلیون جمعیت کشورش به یکی از بازیگران مهم منطقه تبدیل شد.
به گفته برخی تحلیلگران اسلام کریم اف اگر چه یک شخص برجسته وکاریزماتیک به شمار می رود اما همزمان یک فرد خودکامه نیز شناخته می شود.
او را همچنین درمبارزه با افراطی گری فردی ممتاز می دانند از این رو بسیاری از رفتن کریم اف هراس دارند زیر ا ممکن است گروههای افراط گرا در این کشور فرصت فعالیت پیدا کنند.
هم اکنون از رهبران کشورهای منطقه تا مردم عادی همه گوش به زنگ هستند ، که از تاشکند در مورد سلامتی کریم اف چه خبری خواهد رسید.
اگر چه برخی رسانه ها خبر مرگ او را انتشار داده اند اما آنچه حالا به طور رسمی و قطعی معلوم است، تنها همین است، که کریم اف دچار سکته مغزی شده و در بخش مراقبت های ویژه بستری است به طوری که لاله کریم اف دختر کوچک رئیس جمهوری گفته است، هنوز معلوم نیست، که سرنوشت رئیس جمهوری چه می شود. «برای پدرم دعا کنید».
گزارش از : خسرو حسینی – ایرنا