یک مناظره و چند رویکرد

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، مناظره به عنوان یکی از تعیین کننده ترین فعالیت های تبلیغاتی نامزدها برای معرفی برنامه ها و دفاع از عملکردشان، همواره در سال های گذشته در بزنگاه های انتخاباتی مورد استقبال عمومی قرار گرفته است.
تاثیرگذاری مستقیم مناظرات در رویش و ریزش آرای نامزدها، اهمیت این پویش انتخاباتی را نزد افکار عمومی، رسانه ها و تحلیلگران افزایش داده است؛ تا جایی که امروز یکی از مهمترین محور خبری- تحلیلی روزنامه ها و تارنماها به بررسی مناظره دیروز اختصاص یافت.
این گزارش مهمترین تحلیل رسانه ها در خصوص مناظره را محوریابی کرده است.

**انتقاد از نحوه برگزاری مناظره
نحوه برگزاری مناظره از دید بسیاری از تحلیلگران در روند پیشروی بحث و نظرها و نتیجه آن تاثیر بسزایی دارد. برخی رسانه ها از این منظر نحوه اجرای برنامه مناظره از سوی سیمای جمهوری اسلامی را مورد نقد قرار دادند.
روزنامه «آرمان» در سرمقاله خود در این خصوص نوشت: صدا وسیما در روز نخست مناظره‌ها چهره مسلط و کارشناسانه و آگاهی از خود نشان نداد. بدین علت که به اجرای برنامه‌ای بسیار سرد و بی‌روح پرداخت. حداقل توقع مردم این است که مناظره‌ای برگزار شود که در آن تفاوت نامزدها آشکارگردد. اینکه چگونه می‌توان با حاشیه نشینی مقابله کرد یا با ریزگردها چگونه باید به مقابله پرداخت، مباحثی کارشناسی است و مناسب فضای انتخابات نیست و نباید با طرح این مسائل زمان مردم را هدر داد. صداوسیما در این منظره دور از انتظار ظاهر شد و مردم انتظار برنامه‌ای چالشی‌تر داشتند.

**تغییر موضوع مناظره از اقتصادی به اجتماعی
اگرچه پیش از این اعلام شده بود که مسایل اقتصادی محور نخستین مناظره خواهد بود، اما مناظره دیروز با محوریت مسایل اجتماعی برگزار شد. با این حال در جریان گفت و گوی نامزدها مسایل اجتماعی چندان مورد توجه قرار نگرفت؛ این مساله مورد توجه برخی رسانه ها قرار گرفت.
تارنمای «تابناک» در این خصوص نوشت: نخستین مناظره میان کاندیداهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در حالی با محوریت مباحث اجتماعی با حضور شش کاندیدای حاضر این صحنه برگزار شد که تصور می‌شد و انتظار می‌رفت، شاهد یک مناظره فرهنگی ـ اجتماعی باشیم و یا دست کم در ذیل مباحث اجتماعی، به چالش‌های فرهنگی نیز پرداخته شود؛ اما تا پایان این مناظره، حتی یک پرسش فرهنگی از کاندیداها نشد.
در ادامه می خوانیم: این گونه که از پیش مشخص و اعلام شده، مناظره‌های بعدی نیز با محوریت موضوعات سیاسی و دغدغه‌های اقتصادی خواهد بود و در واقع، تنها فرصتی که امکان به چالش کشیدن برنامه فرهنگی کاندیداها و طرح مباحث مهم در این عرصه بود، از دست رفت.
برخی رسانه ها اما مدعی شدند تغییر موضوع مناظره حاصل تلاش دولتمردان بوده چرا که آنان از آنچه «عدم برخورداری از کارنامه مثبت اقتصادی» خوانده می شود هراس دارند. روزنامه «کیهان» در گزارش خود آورد: مناظره دیروز ۶ نامزد ریاست جمهوری را می‌توان اولین زنگ حساب دولت یازدهم محسوب کرد. در حالی که پیش از آن ای نطور اعلام شده بود که محور اولین دور مناظره‌های زنده تلویزیونی اجتماعی- اقتصادی است، چند ساعت مانده به برگزاری اعلام شد محتوا اجتماعی- فرهنگی خواهد بود. این تغییر محتوا در حالی رخ داد که بنا به برخی گزارش‌ها، یک جریان خاص از پررنگ شدن مباحث اقتصادی در مناظره‌ها‌ گریزان بوده و سعی داشته و دارد تا فضا را به سمت و سوی دیگری سوق دهد.

**رئیسی؛ نامزدی که مناظره بر ابهام های او افزود
رفتار دیروز «سید ابراهیم رئیسی» تولیت آستان قدس رضوی در مناظره دیروز، از دید بسیاری از تحلیلگران غیرقابل انتظار بود و بیشتر از آنکه موضع او را مشخص کند، به ابهام در نحوه بازی و احتمال رای آوری او در آوردگاه انتخابات افزوده است.
روزنامه «ابتکار» در این خصوص نوشت: بدون تردید گفتمان و نحوه مواجهه نامزد اصلی جمنا و اردوگاه اصول‌گرایان در مناظره دیروز برای مخاطبان دور از انتظار بود. در حالی که همه ـ بالاخص هواداران ـ از رئیسی انتظار مواجهه‌ای سفت و سخت در کارزار مناظره دیروز داشتند، اما وی تنها به گونه‌ای نصیحت ‌گرایانه وارد مباحث شد، به گونه‌ای که نه از در تقابل با رقیبان اصلی‌اش در اردوگاه اصلاح‌طلبان وارد شد و نه در حمایت از نامزدهای درون جناحی‌شان ظاهر شد. این شیوه ورود به مناظره‌ها در بدبینانه‌ترین حالت حتی برای هواداران او نیز غیرقابل انتظار بود. ارزیابی این نوع رویکرد از ابراهیم رئیسی در مناظره دیروز به ابهامات شخصیتی وی بیش از بیش افزود.
روزنامه «آرمان» هم نوشت: پاسخ‌های سرد و ساده رئیسی و میرسلیم چنان فضایی در مناظره ترسیم کرد که گویی حضور یا عدم حضور آنها در مناظره تاثیرگذار نیست و نکته قابل تامل آنجا بود که بسیاری رئیسی را کاندیدای اصلی جریان اصولگرا می‌دانستند، اما پاسخ‌های او تصور رای‌آوری او را در ابهام قرار داد.
روزنامه همدلی هم در این خصوص نوشت: رئیسی که نامزد اول اصول‌گرایان خوانده شده و برخی از ارکان جناح اصول‌گرا نیز این را به خوبی نشان داده‌اند، تلاش کرده که چهره‌ای منطقی و آرام از خود نشان دهد، این اما در میان هیجانات تند و تیز محمدباقر قالیباف، او را به چهره ای حاشیه‌ای تبدیل کرده است. احتمالا در نظرسنجی‌های درون جناحی چندان به نفع او نباشد.

**قالیباف؛ نامزد پرحاشیه مناظره
بسیاری از تحلیل ها در خصوص مناظره دیروز به نحوه کنشگری «محمدباقر قالیباف» شهردار تهران و تاثیر بازی او بر معادلات انتخاباتی اختصاص داشت.
برخی شباهت های رفتار انتخاباتی قالیباف با رییس جمهوری پیشین را در جریان مناظرات مورد توجه قرار دادند. روزنامه «شرق» در این خصوص نوشت: عصر آدینه، شهردار اصولگرای تهران، در نخستین مناظره تلویزیونی خود علیه رقیبان، از تکیه‌کلامی استفاده کرد که برای بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان، یادآور یکی از به‌یادماندنی‌ترین لحظات مناظره‌های انتخابات پرالتهاب سال ٨٨ است؛ «مردم! ما با پدیده‌ای مواجه هستیم که به راحتی رو به دوربین دروغ می‌گوید…»
او در ادامه پرینتی را رو به دوربین گرفت براساس نوشته‌هایی که خواندنش برای بیننده تلویزیون ناممکن بود، اتهامی را به حسن روحانی نسبت داد. این تاکتیک، خالق لحظه‌ای ناب در تاریخ سیاسی ایران شد. لحظه‌ای که هم تراژدی بود هم کمدی. لحظه‌ای که در یک آن، قالیباف تلاش می‌کرد هم‌زمان و به یک ضربت، محمود احمدی‌نژاد و میرحسین موسوی را برای رسیدن به صندلی ریاست‌جمهوری به خدمت بگیرد. او، هم احمدی‌نژاد پرینت‌به‌دست و «بگم‌بگم»گو بود و هم می‌خواست نوستالژی رقیب هشت سال پیش احمدی‌نژاد را به نفع خود مصادره کند. آنچه اما در این میانه خود‌نمایی می‌کرد و واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی نشان می‌داد توی ذوق زده است، حلول روح احمدی‌نژاد در کالبد مردی بود که بسیارانی از نحوه مدیریت او در نیروی انتظامی خاطره‌ای مثبت در ذهن داشتند.
روزنامه آرمان هم نوشت: در برخی دقایق حاشیه از متن مناظره اهمیت بیشتری داشت و از آن جمله می‌توان به حمایت قالیباف از رئیس دولت قبل اشاره کرد که هدف آن جلب آرای حامیان آن دولت بود. البته تنها حمایت قالیباف از رئیس دولت قبل کافی نبود، چرا که او سعی در تکرار رفتارهای انتخاباتی احمدی‌نژاد داشت که در بالا بردن برگه یا تکرار ۴‌درصد مردم این تلاش نمایان بود.
برخی رسانه ها با اشاره به محور حمله های قالیباف به دولت، از اشتباه محاسباتی او در جریان مناظرات گفتند. روزنامه «شرق» در این خصوص نوشت: اشتباه محاسباتی قالیباف تاکید او بر رانت‌خواری طیفِ برخوردار جامعه بود که به‌زعم او از نگاه دولت روحانی جا مانده بودند حال آن‌که او هنوز پاسخ درخوری برای رانت‌های برملاشده شهرداری به مدیران شهری نداده است. به‌تعبیر دیگر، قالیباف درست از جایی حمله کرد که نقطه ضعفِ خودش بود. قالیباف در وضعیتی است که راه برگشتی ندارد، یا باید پیروز شود یا در معامله با رئیسی به خواسته‌اش برسد، معامله‌ای که چندان هم قطعی نیست. چه آن‌که نخستین حضور نامزدهای انتخاباتی در مناظره جمعی نشان داد دست‌کم هم‌صداییِ آشکاری میان رئیسی و قالیباف وجود ندارد.
برخی رسانه ها هدف قالیباف از حمله به دولت را نه فقط کاهش آرای روحانی، که برتری جویی او بر رئیسی دانستند.
به نوشته روزنامه همدلی، قالیباف البته یک انگیزه دیگر هم دارد و آن این که یک بازی درون جناحی را نیز در این مناظره‌ها پیگیری می‌کند. قالیباف در این مناظره‌ها همه تلاش خود را به کار می‌برد تا بزرگان اصول‌گرا را متقاعد کند که او نامزد اصلی این جناح باشد و نه رئیسی تازه از گرد راه رسیده. او نشان داده که اگر لازم باشد و اگر رئیسی وارد مجادله با او شود، می‌تواند این صراحت را به درون جناح اصول‌گرا نیز بکشاند. او آمده حرکات انتخاری انجام بدهد.
تارنمای «نامه نیوز» هم به نقل از «علی صوفی» وزیر تعاون دولت اصلاحات نوشت: مشخص بود آقای قالیباف روی سخنش آقای روحانی و دولت یازدهم نیست. آقای قالیباف از عمد این کار را می کند تا آقای رئیسی را تحت شعاع قرار دهد و این کار او سهوی نبود چون می خواهد آقای رئیسی را کنار بزند و خودش تنها نامزد اصولگرایان به حساب آید. در نظرسنجی ها نیز به هر حال فاصله اش با آقای رئیسی خیلی زیاد است و خودش را نفر دوم بعد از آقای روحانی می بیند بنابراین احساس می کند که با حالت تهاجمی در مناظرات می تواند موفق شود.
بسیاری از رسانه ها اما بر آنچه «سخنان بی اعتبار و غیر واقعی» قالیباف خواندند متمرکز شدند. تارنمای «انتخاب» در گزارشی به بررسی « ۹ ادعای قالیباف علیه روحانی که نادرست از آب درآمد» پرداخت. این تارنما با بررسی گزارش های مستند و در گفت و گو با کارشناسان غیر معتبر بودن ادعاهای قالیباف در مورد مسایلی چون افزایش حجم واردات و قاچاق، وعده صد روزه روحانی، صف وام ازدواج، بلندمرتبه سازی، تولید برق از زباله، کمک مفسد اقتتصادی به ستاد انتخاباتی روحانی و … را اثبات کرد.
تارنمای «عصرایران» هم با اشاره به صحبت های دیروز قالیباف در مورد اینکه روحانی وعده ایجاد سالانه یک میلیون شغل را مطرح کرده، سندی قالیباف به زعم خود رو کرد را تشریح کرد و از زبان روحانی در آن سند نوشت: اگر در سال ١٠ میلیون توریست وارد کشور شود، ۱۳٫۶ میلیارد دلار درآمد ارزی و ۴ میلیون اشتغال ایجاد می شود.
به نوشته این تارنما، انصاف باید داشت و یک بحث تشریحی در باب اهمیت توریسم را که با قید ‘ اگر’ همراه است را نباید وعده انتخاباتی و به قول قالیباف ‘ قول’ شمرد. تمام استادان زبان و ادبیات فارسی و همه انسان های منصف که فارسی بلدند را جمع کنید و ببینید از کجای سخنان روحانی درباره اهمیت اقتصادی توریسم، که اگر توریست بیاید رونق می گیریم می شود ‘قول’ ایجاد ۴ میلیون شغل در آورد؟ حال چه کسی دروغ می گوید؟ کسی که یک بحث تشریحی درباره صنعت گردشگری و میزان اشتغالزایی اش، آن هم در صورت ورود گردشگران را وعده انتخاباتی و ‘ قول’ جا می زند یا دیگران؟! چه کسی دروغ گفت؟ آنان که زبان فارسی می دانند و انصاف دارند قضاوت کنند
این در حالی است که خبرگزاری «فارس» اظهارات قالیباف را تکرار کرد و نوشت: همانگونه که دیدیم آقای روحانی ادعا می‌کند اگر۱۰ میلیون توریست وارد کشور شود، ۴ میلیون شغل ایجاد خواهد شد . این در حالی است که بنا به اذعان معاون سازمان گردشگری در ۴ سال گذشته، بیش از ۲۰ میلیون گردشگر وارد کشور شده است. یعنی با این حساب طبق وعده جناب روحانی الان باید ۸ میلیون شغل فقط از صنعت توریسم طی ۴ سال گذشته برای کشور ایجاد می‌شد.

**پیروز مناظره کیست؟
رسانه ها همچنین امروز تلاش کردند پیروز میدان مناظره دیروز را شناسایی کنند. روزنامه ابتکار در گزارش خود نوشت: بدون تردید در مناظره دیروزجهانگیری درخشان ظاهر شد. لحظاتی که معاون اول رئیس جمهوری با صراحت تمام جواب توپخانه قالیباف را با این سخنان که «تحمل این را داشته باشید که رقیب دارید و طرح این نکته که حمله کنندگان به سفارت عربستان موجب از بین رفتن ظرفیت شش میلیون توریست مذهبی شده است که اکنون فعالیت آنها ـ حمله کنندگان ـ در ستادهای نامزد مذکور متمرکز است، جای روحانی را در چهار ساله گذشته گرفت. معاون اول رئیس جمهوری با درخشان ظاهر شدنش در این مناظره گوی سبقت را از همه رقیبان ربود. اکنون می‌توان این قضاوت را کرد که چه کسی پیروز مناظره نخست در میان موافقان و مخالفان خود بود.
روزنامه «وطن امروز» اما در گزارشی با عنوان «دوسر باخت روحانی» نوشت: اولین مناظره زنده تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری به بازخواست صریح عملکرد دولت و نتیجه معکوس بازی کاندیدای پوششی تبدیل شد.
تارنمای «جهان نیوز» هم در این خصوص نوشت: مهمترین ماموریت اسحاق جهانگیری در وهله اول برداشتن آرا از سبد محمدباقر قالیباف و ابراهیم رئیسی و واریز آنها به سبد رای حجت‌الاسلام روحانی بود، اما به نظر می‌رسد آن چیزی که در مناظره روز گذشته رخ داد کاملاً عکس این ماموریت بود.
در ادامه می خوانیم: به نظر می‌رسد روز گذشته بیش از حد تصور اصلاح‌طلبان و حامیان دولت عمل کرده است. بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی که سابقاً به صورت انحصاری از روحانی هواداری می‌کردند، پس از مناظره روز گذشته به جای دفاع از روحانی و حمایت از او،‌ انگشت اشاره را به سمت جهانگیری چرخانده و خواستار حمایت از او شده‌اند.
روزنامه «سیاست روز» هم تیتر زد: «حاصل مناظره اول در روز ضعف جدی دولت در پاسخگویی به انتقادات و فقدان راهکارهای عملیاتی:
مشاجره، مقابله، مجادله» همچنین برخی رسانه های اصولگرا چون «مشرق نیوز» و «تسنیم» با تیتر«ارزش دست های روحانی سوژه شد»، از آنچه «ضعف روحانی در مناظره» خواندند، سخن گفتند.
همچنین نظرسنجی های متعددی در این ارتباط در رسانه ها منتشر شد. به نوشته تارنمای انتخاب، حدود ۸۴ درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی «انتخاب»، زوج حسن روحانی – اسحاق جهانگیری را پیروز میدان نخستین مناظره انتخاباتی می دانند.

تارنمای «الف» هم نوشت: تا پیش از مناظره وضعیت نظرسنجی ها نشان می داد روحانی با ۴۵ درصد و قالیباف با ۴۰ آرا از بقیه جلوترند و بعد رئیسی و ۳ نامزد دیگر بافاصله قرار دارند. روز گذشته اما برخی رسانه ها و کانال های خبری اقدام به نظرسنجی هایی از کاربران خود داشتند که هرچند خیلی قابل اتکا نیست اما نشان می دهد ترکیب نامزدها تغییر کرده است. فصل مشترک همه نظرسنجی ها این بود که جهانگیری و قالیباف رشد چشمگیری پیدا کردند.