چگونه تجربه ۹۴، شهر ایلام را از سیل ۹۸ نجات داد؟

بارش‌های سیل‌آسای باران در اولین روز‌های سال ۹۸ همه را غافلگیر کرد. بارش بیش از ۲۲۰ میلیمتری باران در دو روز متوالی یعنی ۱۱ و ۱۲ فروردین‌ماه برخی مناطق استان ایلام را سیلابی کرد و مردم خسارت‌های سنگینی متحمل شدند. با اینکه سازمان هواشناسی کشور برای روز‌های فروردین هشدار داده بود، اما توجه چندانی به این هشدار‌ها نشد و تمهیدات لازم برای این روز‌ها را به دنبال نداشت.

در سیل ویرانگر ۱۱ و ۱۲ فروردین‌ماه خسارات زیادی به مردم شهرستان دره شهر و روستا‌های اطراف آن وارد شده است که عمده این خسارات مربوط به چند روستای سیل‌زده بخش ماژین است که در ساحل رودخانه کشکان و سَیمَره قرار دارند. از بین رفتن مزارع کشاورزی و باغ‌ها، تخریب زیرساخت‌های ارتباطی، نابودی زیرساخت‌های اشتغال‌زایی و کسب‌وکار، تخریب اسطبل و فضا‌های دامداری، تخریب و آب گرفتگی منازل و از بین رفتن وسایل زندگی آنان، تلف شدن دام و طیور از جمله خسارت وارد شده به این مناطق است. در بخشی از موارد، سیل تمام زندگی مردم را بلعیده است؛ گویی همه چیز از نو شروع شده باشد.

**تجربه سیل ۹۴ به کمک شهر ایلام در بهار ۹۸ آمد

در این میان، جمعیت امام علی (ع) از جمله نهاد‌های مردمی است که دوشادوش نهاد‌های دولتی، پیشتاز کمک‌رسانی و امداد به سیل‌زدگان است. عارف بازیار، رئیس جمعیت امام علی ایلام درباره وضعیت سیل‌زدگی استان ایلام به ایرناپلاس می‌گوید: تا یکی دو روز پیش ایلام از نظر بارش‌ها، استان اول بود. ۲۱۶ میلی‌متر بارید که در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شد. در سال ۹۴ که در خود شهر ایلام سیل آمد نسبت به الان بارش‌های خیلی کمتری داشت. بعد از آن سیل، شهرداری و سازمان منابع طبیعی و ارگان‌های مرتبط اقدامات خوب و مؤثری انجام دادند. برای مثال در دره ارغوان که منشأ اصلی سیل سال ۹۴ بود از طرح‌های آبخیزداری استفاده کردند و سیل‌بند‌ها را درست کردند. شهرداری در داخل شهر همه مسیر‌ها و مسیل‌ها را کامل لایروبی کرد و در جا‌هایی که نیاز به بازسازی داشت، کم نگذاشتند. در نتیجه این اقدامات خوشبختانه امسال با این حجم از بارش‌ها شهر ایلام آسیب آنچنانی ندید، اما بیشترین حجم خسارت را شهر دره‌شهر، بخش ماژین، شهرستان سیروان و روستا‌های در حاشیه رودخانه سیمره و کشکان؛ یعنی شرق ایلام متحمل شد.

بازیار توضیح می‌دهد: بر اساس مشاهدات ما در بخش ماژین، پنج روستا درگیر این وضیعت شده‌اند. روستا‌های دُم‌رود، شوره، میدان خلف، وحدت‌آباد و ورکمره بیشترین خسارات را متحمل شده‌اند. این روستا‌ها در کنار رودخانه کشکان هستند. دقیقاً این طرف رودخانه جاده پل‌دختر-اندیمشک است و طرف دیگر، جاده ایلام. این روستا‌ها حدوداً در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر پلدختر و در ۶۰ کیلومتری اندیمشک هستند و تمام پل‌های ارتباطی این رودخانه به‌صورت کامل تخریب شده است.

**اهالی نسبت به شیوه توزیع کمک‌ها رضایت ندارند

وی ادامه داد: بخش ماژین در همان روز‌های اول هیچ‌گونه راه دسترسی نداشت و سه روز اول هیچ امدادرسانی صورت نگرفت. قبل از این به مردم هشدار داده بودند و این منطقه آسیب جانی ندیدند و خیلی از مردم دام‌ها را به مکان امنی برده بودند، اما ۶۰ تا ۷۰ درصد روستا‌هایی که آسیب دیده‌اند در کنار رودخانه‌ها هستند و روستا‌هایی داریم که ۱۰۰ درصد تخریب شده‌اند. بعضی از خانه‌ها را که ما بررسی کردیم تا دو متر آب بالا آمده بود و حالا هم که باران فروکش کرده در خانه‌های روستایی تا یک متر خاک رسوب‌گذاری شده است؛ تا جایی که دیگر قابل سکونت نیست و از طرف دیگر، پایه خانه‌ها سست شده است.

این عضو جمعیت امام علی تشریح کرد: وضعیت بهداشتی مردم هم تعریفی ندارد. از لاشه‌های مرده دام و طیور گرفته تا نداشتن دستشویی و حمام. امدادرسانی نصفه و ناقص صورت گرفته است. برای مثال در روستای دُم‌رود که بازدیدی داشتیم تقریباً پنج منزل مسکونی سالم بود و بقیه در چادر زندگی می‌کردند. چون مسیر دسترسی‌اش هم هوایی بود، فقط نهاد‌های مرتبط مانند هلال‌احمر و سپاه می‌توانستند به آنجا بروند. این دو نهاد در بخش ماژین یک پایگاه داشتند که هلی‌کوپتر در آنجا اقلام را خالی می‌کرد و به بخشدار و دهیار تحویل می‌دادند. این شیوه توزیع خیلی مورد نقد اهالی بود و هیچ‌گونه رضایتی از وضعیت امدادرسانی نداشتند. هیچ شناسایی صورت نمی‌گرفت و آماری از مردم منطقه نمی‌گرفتند.

بازیار در ادامه می‌گوید: برای مثال ما خودمان چهار نفر بودیم و هر کدام از ما به یک روستا می‌رفتیم و با اهالی آنجا و معتمدان روستا صحبت می‌کردیم و یک سری پارامتر‌های مشخص از قبل داشتیم. اطلاعات را از آن‌ها می‌گرفتیم و تجزیه و تحلیل می‌کردیم. نیازسنجی که انجام می‌گرفت، اقلام توزیع می‌شد. با این شیوه به‌طور کامل مشخص می‌شود که مردم چه نیازی‌های ضروری دارند. اما حالا بعضی از خانواده‌ها می‌گویند این‌قدر کنسرو خوردیم که ممکن است مریض شویم. پتو‌هایی که آورده‌اند، کم است و وسایل گرمایشی هم به اندازه کافی نیست.

**کمبود سرویس حمام و دستشویی

وی در بیان مشکلات اساسی مردم عنوان کرد: مردم این منطقه هیچ‌گونه سرویس حمام و دستشویی ندارند و حداقل سرویس‌های سیار تهیه نشده است. این موضوع به‌ویژه برای خانم‌ها خیلی دشوار است. خانواده‌ها خیلی روی این موضع تأکید داشتند. مردم به‌شدت معتقد بودند که این سیستم جوابگو نیست و از این وضعیت خیلی ناراحت بودند. اقلامی که می‌آورند کم است و به مردم نمی‌رسد. آن‌ها نیاز‌های روزانه دارند. در حالی که مدیریت وضعیت این چند روستا برای استان ایلام کار دشواری نیست و خیلی راحت می‌توانند تا سروسامان گرفتن خانه‌ها به نیاز‌های آن‌ها رسیدگی کنند. در هر حال کم بودن اقلام، توزیع نامناسب و مسائل بهداشتی از مهم‌ترین مصائب و مشکلات این منطقه هستند. جاده این منطقه خیلی خطرناک است و با یک بارندگی بسته می‌شود. رودخانه هم با یک بارندگی خروشان می‌شود. حالا با توجه به اینکه همه پل‌های ارتباطی منطقه هم قطع شده دیگر امکان دسترسی سخت‌تر می‌شود.

**نگرانی از وضعیت آینده

این فعال اجتماعی تأکید کرد: نکته‌ای اساسی که خیلی از مردم سیل‌زده نگران آن بودند، نگرانی از آینده بود. اینکه چند هفته دیگر و چند ماه دیگر چه اتفاقی می‌افتد. می‌گفتند چند روز دیگر شما از اینجا می‌روید و ما می‌مانیم و آوار مشکلات. دیگر کسی سمت ما نمی‌آید. بخش ماژین به محرومیت مشهور است و در حالت عادی یکی از محروم‌ترین مناطق کشور است و بعد گذشت چند ماه، دولت و نهاد‌های مسئول چقدر می‌توانند برای آن‌ها جبران خسارت کنند تا به وضعیت عادی زندگی برگردند.

گفتگو از آسو محمدی