چالش های ناتو در هفتادمین سال تاسیس

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، چند روز پیش اعضای ناتو در حالی هفتادمین سالگرد تاسیس را جشن گرفتند که این پیمان نظامی طی چند سال اخیر به دلیل سیاست های «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا با مشکلات جدی رو به رو بوده و امروز ۲۹ کشور عضو سازمان پیمان نظامی آتلانتیک شمالی در ارتباط با اهداف و چشم انداز آن نگاه واحدی ندارند.
غرب که در فضای پس از جنگ دوم جهانی برای مقابله با نفوذ و تسلط بلوک شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی به انعقاد یک پیمان فراگیر نظامی احساس نیاز می کرد، در سال ۱۹۴۹ ناتو را تشکیل داد.
از آن سال به تدریج بر شمار و دامنه نفوذ اعضای ناتو افزوده شد تا جایی که ۱۲ عضو ناتو در سال نخست شکل گیری، امروز به ۲۹ کشور رسیده است. به باور ناظران، هراساندن کشورهای غربی از کمونیسم و اتحادیه جماهیر شوروی همزمان با بکارگیری سیاست های درهای باز در این روند تاثیرگذار بود.
پاسخ بلوک شرق به ناتو، انعقاد پیمان مشابهی از سوی ۷ کشور اروپای شرقی با محوریت اتحادیه جماهیر شوروی بود. آنها در سال ۱۹۵۵ میلادی یعنی شش سال بعد از تاسیس ناتو، پیمان «ورشو» را خلق کردند؛ پیمانی که پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ فروپاشید و ناتو را در عرصه قدرتنمایی در عرصه بین الملل تنها گذاشت. با وجود این که اهمیت وجودی ناتو با ورشو معنا می یافت اما کشورهای عضو سازمان پیمان نظامی آتلانتیک شمالی تلاش کردند تا در جهان تک قطبی نیز این پیمان نظامی را حفظ کنند.
در شرایط کنونی ناتو حدود ۲۰ هزار نیروی نظامی فعال در جهان دارد و بر پایه برخی گزارش ها، این پیمان نظامی در سال ۲۰۱۸ هزینه ای معادل ۹۸۹ میلیارد دلار داشته است. باوجود بازیگری ناتو در مناطق مختلف جهان این تصور وجود دارد که سازمان پیمان نظامی آتلانتیک شمالی همچنان به عنوان قدرتی بلامنازع در عرصه بین المللی عمل خواهد کرد در حالی که به باور ناظران، پیمان مذکور با چالش های جدی مواجه است؛ چالش هایی که حتی ممکن است بقای ناتو را نیز خطر انداخته و سرنوشتی همچون ورشو را برای آن رقم بزند.
از جمله موانع پیش روی ناتو موضوع تامین بودجه آن است که به باور ترامپ، کشورهای عضو از زیر بار هزینه های آن شانه خالی کرده و بار اصلی مسوولیت را بر دوش آمریکا انداخته اند؛ اختلافی که حتی در جریان برگزاری هفتادمین سالگرد ناتو خود را نشان داد و «مایک پنس» معاون اول ترامپ سیاست های آلمان را در این زمینه مورد انتقاد قرار داد.
پیشتر اعضای این پیمان نظامی به توافق رسیده بودند که تا سال ۲۰۲۴، دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه های ناتو اختصاص دهند. این در حالی است که شماری از اعضای توافق خواسته یا ناخواسته از پایبندی به آن امتناع می ورزند؛ موضوعی که انتقاد شدید کاخ سفید را در پی داشته و ترامپ و دیگر مقامات کابینه وی از هر فرصتی برای زیر سوال بردن تعهدگریزی اعضای ناتو به ویژه اعضای اروپایی آن بهره می گیرند.
مانع دیگری که پیش پای ناتو قرار دارد به اختلافات اروپا و آمریکا در مسائل مختلف مربوط می شود؛ اختلاف دو سوی آتلانتیک که خود در حکم عاملی وحدت گرا در بین اعضای اتحادیه عمل می کند.
به باور ناظران، سیاست های یکجانبه گرایانه و سلطه جویانه ترامپ اروپاییان را به این نتیجه رسانده که بیش از همکاری با واشنگتن بر روی همکاری با اعضا حساب باز کنند؛ موضوعی که رگ و ریشه های آن را می توان در اظهارات چند ماه پیش «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه راجع به ارتش اروپایی یافت.
مکرون آبان ماه گذشته در گفت وگو با روزنامه «وال استریت ژورنال» و همچنین «رادیو اروپا یک» تاکید کرده بود که «ما نمی ‌توانیم از اروپایی‌ها حفاظت کنیم مگر این‌ که یک ارتش اروپایی واقعی داشته باشیم»؛ اظهاراتی که با استقبال «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و شماری دیگر از مقامات بلندپایه اتحادیه اروپا مواجه شد و مرکل تاکید کرد که تشکیل ارتش واحد اروپایی نه تنها منافاتی با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ندارد بلکه به تقویت این پیمان نظامی نیز یاری خواهد رساند.
حمایت اروپایی ها از ایده ارتش اروپایی تا جایی پیش رفت که ترامپ ناگزیر به واکنش شد و با توهین آمیز خواندن این ایده مکرون در توئیتی نوشت: مکرون رییس جمهوری فرانسه به تازگی پیشنهاد داده است که اروپا ارتش خود را تشکیل دهد تا بتواند از خود در مقابل آمریکا، چین و روسیه دفاع کند. بسیار توهین ‌آمیز است. بهتر است اروپا ابتدا سهم عادلانه خود در ناتو را بپردازد. سهمی که آمریکا آن را به مقدار زیادی تامین می ‌کند.
از نگاه کارشناسان حوزه بین الملل از دیگر مسائل واگرا در ناتو می توان به نقش و جایگاه کشورهایی چون ترکیه اشاره کرد؛ کشوری که نه اتحادیه اروپا آن را به عضوت می پذیرد و نه به عنوان عضوی از اعضای ناتو مورد حمایت غرب و بخصوص آمریکا قرار دارد. همین مسائل سران آنکارا را به سمت شرق متمایل کرده تا به رغم حضور در ناتو و دیگر پیمان های غربی در عمل با روسیه و بلوک شرق همراه و همگام شوند همانند خرید سامانه دفاع ضد موشکی اس۴۰۰ از روسیه که با واکنش اعتراضی کاخ سفید مواجه شده است.