وقتی سیاه چادرها به دیوار تبدیل می شود

می گوید سالهاست با این شیوه زندگی کرده و دل کندن از آن را بر نمی تابد اما جوانترها دیگر دلبستگی های او را ندارند و در عین حال خیلی هم به یکجانشینی خوش بین نیست و این جمله نقل قولی مستقیم از اوست که :’اگر سیاه چادرهایمان را برچینیم و به جای آن در پناه چاردیواری های آجری برویم بی آنکه فکری به حال شغل و درآمد و معیشت جوانان ایل شود فقط گرفتاری های ما بیشتر می شود.’
در تمام صحبت ها و سوال و جواب هایی که با برخی از عشایر کوچرو و یا عشایر اسکان داده شده لرستان صورت گرفت در این نکته اشتراک نظر وجود دارد که جمع کردن زندگی عشایری بدون فراهم کردن ضروریات یک زندگی که اشتغال و تامین معیشت در اولویت آن است ، کاری به صرفه نیست.
علی ندری یکی از حدود ۷۰ خانوار عشایری کوچرو پلدختر لرستان می گوید: هر خانوار عشایری حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ راس دام دارد و سالی دوبار کوچ می کنند.
وی اضافه کرد: هنوز هم دلبسته به سیاه چادرهایمان هستیم اما منکر سختی های زندکی عشایری هم نمی توانیم باشیم.
او می گوید: زندگی های عشایری هم امروزه سخت تر شده اند اما اینکه بدون انجام کارهای زیربنایی و بدون فراهم کردن مقدمات لازم برای اسکان ، در یک جا مستقر شویم و فکری به حال معیشت و درآمد ما نشود فقط سختی هایمان چند برابر می شود.
ندری می گوید: کاش کسی می آمد و از نزدیک سختی های زندگی ما را می دید سختی های زندگی عشایری باعث شده که سالانه از تعداد عشایر کوچرو کم شود.
ناصر قاسمی یکی دیگر از عشایر لرستان در بخش مرکزی ایمان آباد لرستان می گوید: ۱۰ سال از اسکان ما می گذرد و تعدادمان به حدود ۱۵ خانوار می رسد که در یک منطقه ای که نام روستای سادات بر آن را نهاده ایم زندگی می کنیم اما هیچ رضایتی از این تغییر سبک زندگی از کوچ به یکجانشینی را نداریم.
قاسمی افزود: منطقه ای که آنها اسکان داده شده اند دارای میانگین سنی جوان است و این جمعیت جوان هر کدام مسئول خانواده و تامین مخارج آن هستند بدون اینکه شغلی مناسب داشته باشند.
از سختی های اقتصادی و ناتوانی خانوارها در تامین نیازهای اولیه زندگی و پایین آمدن قدرت اقتصادی شان می گوید و با یک جمله با تاکید می گوید من به هیچ وجه ازاین شیوه و تغییر در سبک زندگی رضایت ندارم و حتی معتقدم سختی های زندگی برای ما بیشتر هم شده است.
سیدد رحیم موسوی نیز یکی از عشایر منطقه سپید دشت لرستان است که می گوید چند سالی از یکجا نشین شدنشان می گذرد با اینکه سختی هایی از نظر شغل و درآمد دارند اما این تغییر و دسترسی فرزندان و کودکان عشایری به مدرسه و فرصت تحصیل را با ارزش می داند.
می گوید فرزندان آنها برای تحصیل به روستاهای اطراف مسافت های طولانی ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر را هم طی می کنند ولی در مجموع این امکان برای تحصیل آنها وجود دارد در حالیکه اگر مدام در کوچ باشند لاجرم فرصتی برای تحصیل و آینده فرزندان آنها هم وجود نخواهد داشت.
موسوی با اینکه از یکجانشینی به خاطر امکان تحصیل فرزندان ایل رضایت دارد اما از سختی های هر دو شیوه زندگی هم غافل نیست و می گوید زندگی عشایری با تمام سختی ها و بالا و پایین رفتن هایش هزینه بر شده است.

***جمعیت ۸۴ هزار نفری عشایر لرستان
مدیرکل امور عشایر لرستان در گفت و گو با ایرنا گفت: جامعه عشایری لرستان بالغ بر ۱۴ هزار و ۶۳۸ خانوار با جمعیتی معادل ۸۴ هزار نفر است که از این بین ۱۱هزار و ۲۰۰ خانوار کوچرو هستند.
حاجیمراد بیرانوند افزود:جامعه عشایری لرستان با داشتن یک و نیم میلیون واحد دامی سالانه ۲۵ درصد از پروتئین مورد نیاز استان را تامین می کنند که تولیدات سالانه عشایر لرستان شامل ۱۲ هزار تن گوشت قرمز، ۲۹ هزار تن شیر، هزار و ۳۲ تن پشم، ۱۸ تن عسل، ۶۳۰ تن پروش ماهیان سردآبی ، ۱۵ هزار و ۵۵۷ تن گندم ، ۱۵ هزار و ۵۲۳ تن جو ، پنج هزار و ۳۲ تن حبوبات ، هفت هزار و ۴۶۰ تن صیفی جات وهمچنین پنج درصد صنایع دستی استان است.
بیرانوند گفت: جامعه عشایری لرستان مالکیت ۷۵ هزار هکتار از اراضی استان و هزار و ۳۰۰ هکتار از باغات استان را دارند.
مدیرکل امور عشایر لرستان یادآور شد: لرستان از نظر جمعیت عشایری رتبه هفتم و از نظر خانوار رتبه ۶ کشوری را دارد که از نظر میزان سواد نیز در مقایسه با جمعیت شهری و روستایی از سطح سواد کمتری برخوردار هستند.

***اسکان سه هزار خانوار عشایر در لرستان
مدیرکل امور عشایر لرستان همچنین گفت: تاکنون سه هزار خانوار از مجموع ۱۴ هزار و ۶۳۸ خانوار عشایری لرستان اسکان داده شده که این افراد یا بصورت خودجوش در مکان های مورد نظر یکجا نشین شده اند و یا اینکه با انجام اقدامات مطالعاتی و کارشناسی شده به مکان های مورد نظر هدایت شده اند.
وی مناطق لمیس ازنا ، سید زیبا محمد بخش مرکزی خرم آباد ، چشمه کمبود همیان و قلاسنگی خرم آباد را از جمله مناطقی ذکر کرد که عشایر در آین مکانها اسکان داده شده اند.
بیرانوند تصریح کرد: هدف اصلی و سازمانی امور عشایر ، ارائه خدمات به قشر عشایری جامعه و اسکان داوطلبانه آنان است.
به گفته وی عشایر باید به صورت خودجوش و داوطلبانه متقاضی اسکان باشند و به اجبار نمی توان آنها را به اسکان وادار کرد در این صورت اگر ۱۵ خانوار عشایر درخواست اسکان داشته باشند و پروانه چرای دام از اداره کل منابع طبیعی و آبخیزاری نیز داشته باشند می توانیم درخواست آنها را جهت اسکان بررسی کنیم.

***هر سیاه چادر نمادی از یک کارگاه تولیدی
مدیرکل امور عشایر لرستان همچنین گفت: عشایر به عنوان قشری تولید کننده و اقتصادی به شمار می روند بطوریکه هر سیاه چادر نمادی از یک کارگاه تولیدی است که از قدرت خودکفایی تامین تمام نیازهای خود بر می آید.
بیرانوند افزود: در اسکان عشایر باید به این نکته مهم یعنی تولیدی بودن عشایر توجه داشت و تنها زمانی اسکان عشایر کاری مفید خواهد بود که قدرت تولید کنندگی و توان اقتصادی آنها از بین نرود در غیر اینصورت نه تنها قدرت اقتصادی آنها از بین می رود که درگیر معضلات اجتماعی هم خواهند شد.
وی افزود: امسال در علی‌آباد شهرستان الیگودرز چهار هکتار زمین برای اسکان عشایر در نظر گرفته شده که با فراهم کردن زیرساخت ها لازم از جمله تامین آب شرب، تامین اراضی کشاورزی و خدمات بهداشتی زمینه اسکات حدود ۳۰ خانوار عشایری فراهم خواهد شد.
بیرانوند با بیان اینکه ۱۴ ایل و ۱۵ طایفه مستقل در لرستان وجود دارد که هر کدام از مسیر خود اقدام به کوچ می کنند، گفت: ۱۳ ایل راه در استان وجود دارد؛ اما این راههای ارتباطی به دلیل توسعه زیرساخت های شهری و روستایی دستخوش تغییرات شده اند به همین دلیل عشایر به هنگام کوچ مجبور هستند که از جاده های اصلی آسفالته عبور کنند.
مدیرکل امور عشایری لرستان گفت: عبور عشایر از جاده های اصلی استان در هنگام کوچ موجب شده که سالانه بخشی از دام آنها در اثر تصادف تلف شود به عنوان نمونه سال گذشته بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ راس دام تلف شد.

***تخریب ۸۵۰ کیلومتر راه ارتباطی عشایر بر اثر سیل
مدیرکل امور عشایر لرستان همچنین گفت: طی سال های اخیر ۸۵۰ کیلومتر از راههای ارتباطی و جاده های مناطق عشایری لرستان بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شده که هنوز اعتبارات لازم برای بازسازی آنها تامین نشده است.
وی افزود: امسال حدود ۲۰۰ کیلومتر از راههای ارتباطی مناطق عشایری استان بازسازی شد که در صورت تامین اعتبارات لازم می توان مابقی را هم تکمیل کرد.

*** وجود ۱۰ زیست بوم عشایری در لرستان
بیرانوند با بیان اینکه زیست بوم ها محل زندگی عشایر در ۲ بخش ییلاقی و قشلاقی است اضافه کرد: در این زیست بوم ها ممکن است در بخش ییلاقی دارای سرپناه های ساختمانی و در بخش قشلاقی ساختمان و یا سیاه چادر وجود داشته باشد.
به گفته وی معمولا در زیست بوم های عشایری احداث راه ، تامین آب، مدرسه، جایگاه توزیع سوخت فسیلی و طرح های تبدیلی اراضی دیم به آبی جهت اسکان دائم عشایر اجرا می شود.
وی یادآور شد: در لرستان ۱۰ زیست بوم برای عشایر در نظر گرفته شده که این مناطق شامل دادآباد – تخت چان، همیان – ضرون، مرکزی خرم آباد- پشمینه زار، زاغه – بن طویله، پریز(عمارت)، زعفران الشتر، چغلوندی پشتکوه، دلفان وره زرد، زیست بوم بزرگ الیگودرز و زیست بوم پاپی است.

***نگاه جامعه شناختی به اسکان عشایر
مجتبی ترکارانی ، رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در این زمینه در گفت و گو با ایرنا گفت: اسکان عشایر اگر به عنوان شیوه ای برای ایجاد تحول و بهبود زندگی عشایر مطرح شود و ابزار و الزامات آن فراهم شود می تواند طرحی موفق در گرو حفظ قابلیت تولید کنندگی عشایری اسکان داده شده باشد.
وی گفت: ابهام در سیاست گذاری های مرتبط با عشایر اعم از کوچ و یا اسکان آنها صرفا مشکلات زندگی عشایری را بیشتر می کند از طرفی بین زندگی های عشایری و واقعیت زندگی های امروزی ناسازگاری وجود دارد و درعین حال همین افراد با تعلق خاطری که به زندگی های عشایری دارند نمی توانند زندگی های جدید را بطور کامل قبول کنند.
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان یادآور شد: لرستان دارای سابقه و پیشینه قوی تاریخی است بطوریکه در گذشته حدود ۸۰ درصد مردم عشایر بودند اما به مرور این شیوع زندگی کاهش یافت ، به طوریکه هم اکنون حدود چهار درصد جمعیت لرستان را عشایر تشکیل می دهند.
ترکارانی در خصوص چالش های زیست محیطی متعاقب زندگی عشایری گفت: در حالی که بسیاری از منابع طبیعی و زیست محیطی در معرض فرسایش و نابودی قرار دارند و چرای بی رویه دام های عشایری در مراتع و آسیبی که به جنگ های وارد می شود لزوم اسکان عشایر را بیشتر می کند.
وی افزود: در حالیکه سود خانواده عشایر در افزایش تعداد دام است و باید مراتع بیشتری هم در اختیار آنها نهاد که در نتیجه چنین رویه ای اسکان دادن عشایر می تواند راهکار مفیدی حتی در حفظ محیط زیست باشد اما تنها در صورتی موفقیت آمیز است که خانوار عشایری از نظر معیشتی و اقتصادی تامین شود.
ترکارانی اظهار کرد: صرف یکجا نشین کردن عشایر و تبدیل قشری مولد به قشری منفعل و وابسته به اقتصاد شهری طرحی موفق نمی تواند باشد بلکه باید تلاش کرد در اجرای طرح اسکان ، اشتغال و رفاه خانواده عشایری در اولویت قرار گیرد تا روی آوردن به حاشیه نشینی برای کسب حداقل های زندگی آنها را در معرض آسیب های اجتماعی قرار ندهد.