مناسبات واشنگتن – مسکو در سال پرچالش

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، با وجود افزایش انتظارات برای بهبود نسبی روابط آمریکا و روسیه پس از روی کار آمدن «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده اما این اتفاق رخ نداد و تنش ها همچنان بر قوت خود باقی ماند.
یکی از مهمترین مسائلی که باعث تداوم تیرگی روابط و عدم نزدیکی روسای جمهوری این دو کشور شده، پرونده مداخله احتمالی روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. در این ماجرای بحث برانگیز که «رابرت مولر» دادستان ویژه مسئولیت رسیدگی به پرونده را برعهده داشت تا پایان سال ۹۷ نتوانست گزارش کامل و جامعی در این ارتباط ارائه دهد.
گزارش رابرت مولر بازرس ویژه مداخله روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که پنجم فروردین ماه منتشر شد به این نتیجه رسیده است که ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی با روسیه ‘تبانی نکرده بود.’
هر چند تحقیقات رابرت مولر ‘به این نتیجه نرسیده’ که آقای ترامپ یا اعضای ستاد انتخاباتی‌اش مانع از اجرای عدالت شده باشند.
گزارش رابرت مولر که تحقیقات آن ۲۲ ماه طول کشید شنبه پیش به دادستان کل تحویل داده شد.
در نامه‌ای که ویلیام بار دادستان کل آمریکا به کنگره فرستاده آمده است: ‘با این که گزارش به این نتیجه نرسیده که رئیس جمهور آمریکا مرتکب جرم شده اما او را تبرئه هم نمی‌کند’، هر چند که به گفته دادستان کل، موضوع در حد تخلف هم نیست.
گزارش رابرت مولر که تحقیقات آن ۲۲ ماه طول کشید دو روز پیش به دادستان کل تحویل داده شد.
در نامه دادستان کل آمریکا به کنگره آمده: ‘این گزارش تلاش‌های روسیه برای تاثیرگذاری بر انتخابات را نشان می‌دهد و جرائمی را رخ داده مستند کرده است… بازرس ویژه شواهدی نیافت که هیچ فرد آمریکایی یا اعضای ستاد انتخاباتی آقای ترامپ تبانی یا آگاهانه با روسیه هماهنگی کرده باشند.’
اما این تنها یک بخش از روابط پر چالش و قهری آمریکا و روسیه در سال گذشته بود. در گزارش پیش رو نگاهی خواهیم انداخت به مهمترین مسائل و رخدادهای بین دو کاخ سفید و کرملین در سال ۹۷٫

** جنگ دیپلمات ها
یکی از اتفاقاتی که پارسال به تیرگی بیشر روابط غرب و روسیه انجامید به اخراج دیپلمات های طرف مقابل مربوط می شد. قضیه از این قرار بود که «سرگئی اسکریپال» جاسوس دوجانبه روس و انگلیس به همراه دخترش جولیا ۱۳ اسفند سال ۹۶ مسموم شدند و دولت بریتانیا روسیه را متهم کرد در مسمومیت شیمیایی اسکریپال دست داشته اما کرملین این اتهام را رد نمود.
ماجرای اسکریپال بحران جدی دیپلماتیک بین کشورهای غربی و روسیه ایجاد کرد تا جایی که فرودین ماه پارسال امریکا، کانادا و تعدادی از کشورهای اروپایی در اقدامی هماهنگ بیش از ۱۰۰ دیپلمات و شهروند روسیه را اخراج کردند؛ اقدامی که وزارت امور خارجه روسیه آن را غیردوستانه و تحریک ‌آمیز خواند و نسبت به تبعات آن هشدار داد.
در جریان این رخداد در آمریکا «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور، دستور اخراج ۶۰ شهروند روسیه را از سفارت این کشور در واشنگتن و سازمان ملل در نیویورک با هماهنگی متحدان ناتو صادر کرد. به گفته مقام‌های آمریکایی ۴۸ نفر از این افراد مامور اطلاعاتی روسیه بودند که از سفارت این کشور در واشنگتن اخراج شدند و ۱۲ نفر دیگر هم از دفتر روسیه در سازمان ملل متحد در نیویورک خاک آمریکا را ترک کردند. همچنین دستور تعطیلی کنسولگری روسیه در شهر سیاتل آمریکا هم به دلیلی نزدیکی آن به یک پایگاه زیردریایی و ساختمان شرکت بوئینگ صادر شد.
این عمل آمریکا چند روز بعد با اقدام متقابل کاخ کرملین همراه شد و روسیه به تلافی اخراج دیپلمات‌هایش از آمریکا، ۶۰ دیپلمات آمریکایی را اخراج کرد و دستور تعطیلی کنسولگری آمریکا در سن پترزبورگ را داد؛ اقدام تلافی جویانه ای که در قبال دیگر کشورهای غربی نیز اعمال شد.

** تحریم های آمریکا علیه روسیه
دو ماه بعد از نبرد دیپلمات ها یعنی در خردادماه پارسال شاهد تحریم هایی از سوی آمریکا علیه روسیه بودیم. در این ماه سنای آمریکا با رای قاطع بسته تحریم‌ های جدید علیه روسیه را تصویب کرد. سناتورها این طرح را با ۹۷ رای مثبت در برابر ۲ رای منفی از تصویب گذراندند. این طرح یک بسته تحریمی را در بر می گرفت که بخش های کلیدی اقتصاد روسیه و افرادی را که در حمله سایبری ادعایی علیه آمریکا در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ نقش داشته اند، نشانه می رفت.
سناتورهایی که از این لایحه حمایت کردند همچنین به دخالت های روسیه در سوریه و اوکراین اشاره کردند. در واقع آنها با این اقدام خود بر نظر سازمان های اطلاعاتی آمریکا درباره دخالت روسیه در مبارزات انتخاباتی آمریکا صحه گذاشتند. آمریکا به همراه اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴ با متهم کردن روسیه به دخالت در امور داخلی اوکراین، تحریم های گسترده ای از جمله در ابعاد سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی و مالی و نظامی علیه روسیه به اجرا در آورد. در مقابل روسیه نیز تحریم های متقابلی را علیه این کشورها به اجرا گذاشت که بویژه خسارات مالی واقتصادی قابل توجهی متوجه کشورهای اتحادیه اروپا کرد. در عین حال روسیه همکاری با آمریکا را در بسیاری از موارد مانند همکاری های هسته ای به حالت تعلیق در آورد.
اما به راستی هدف اصلی آمریکایی ها از تحریم های مداوم مسکو چیست؛ پرسشی کلیدی که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه به آن پاسخ داد. وی تحریم‌ ها را به عنوان ابزاری برای تضعیف قدرت روسیه دانست و تاکید کرد که «آمریکایی ها احساس می‌ کنند روسیه رقیب جدید آنها است و به دنبال مهار روسیه هستند.»

** نخستین ملاقات ترامپ و پوتین
با وجود تداوم اختلافات بین دو کاخ سفید و کرملین اما تیرماه پارسال اتفاقی تاریخی رخ داد و آن دیدار روسای جمهوری دو گسور در هلسینکی بود. ترامپ در یک کنفرانس خبری در کنار پوتین قرار گرفت و حتی علیرغم گزارش واحدهای امنیتی آمریکا، او را مسوول نفوذ در انتخابات ۲۰۱۶ ندانست و سعی کرد بر مشترکات تکیه کند. ترامپ چند بار اظهار داشت که هر دو کشور آمریکا و روسیه را مسوول نابسامانی و زوال رابطه دوجانبه می ‌داند. اظهارات ترامپ در آمریکا مورد تأیید هیچیک از دو حزب دموکرات و جمهوریخواه قرار نگرفت.
در این ملاقات پوتین انکار کرد که در امور داخلی آمریکا یا در انتخابات مداخله کرده ولی برای اولین بار تأیید کرد که او شخصاً علاقه‌ مند بود که ترامپ برنده انتخابات بشود. ملاقات هلسینکی پشت درهای بسته انجام شد و فقط مترجم‌ ها در آن حضور داشتند. این ملاقات مورد انتقاد شدید محافل داخلی آمریکا قرار گرفت.
دیدار ترامپ و پوتین در حالی برگزار ‌شد که سه روز پیش از آن، وزارت دادگستری آمریکا ۱۲ افسر اطلاعاتی ارتش روسیه را متهم کرد که با هک کردن کامپیوترهای حزب دموکرات در جریان انتخابات سال ۲۰۱۶ تلاش کردند با تخریب هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات، بر نتایج انتخابات آمریکا تاثیر بگذارند. در پی اعلام این اتهامات بسیاری از سیاستمداران آمریکایی از جمله «چاک شومر» رهبر دموکرات‌ ها در مجلس سنا به دلیل حمله به دموکراسی کشورشان، خواهان لغو این دیدار شده بودند.
هر چند دیدار نخست روسای جمهوری دو کشور انجام شد اما دیدار بعدی آنها که قرار بود در حاشیه نشست گروه «جی۲۰» صورت گیرد از سوی ترامپ لغو شد؛ اقدامی که با واکنش سران روسیه مواجه شد و کرملین در این باره گفت که «حالا پوتین وقت بیشتر برای دیدارهای مفید در این نشست دارد.»

** اختلاف بر سر اجرای پیمان موشکی
با ورود «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به کاخ سفید هر چند انتظار بهبود نسبی روابط بین این کشور و روسیه شکل گرفت ولی این دو کشور بر سر برخی مسائل همچون «منع موشک‌های میان ‌برد هسته‌ای» (INF)، بارها دچار چالش شده اند. آمریکا، روسیه را ناقض پیمان مذکور می خواند و مقامات مسکو، معتقدند آمریکا از مدت ها پیش به این توافق پشت کرده است.
پارسال هم یکی از اختلافات بسیار جدی بین روسیه و آمریکا به مساله خروج یا ماندن در پیمان «منع موشک‌های میان ‌برد هسته‌ای» (INF) ارتباط می یافت. بر پایه پیمان «آی ان اف» که حدود سه دهه پیش (۱۹۸۷ میلادی) بین «رونالد ریگان» رئیس جمهوری آمریکا و «میخائیل گوباچف» آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید، تولید و آزمایش موشک ‌های کوتاه برد ۵۰۰ کیلومتر تا میان بردهایی ۵۵۰۰ کیلومتری (در مجموع ۳۰۰ تا ۳۴۰۰ مایل) از سوی دو طرف منع شد.
در سال گذشته موضوع آزمایش موشک‌ های جدید روسیه با نام «ssc-8» خبرساز شد و واکنش مقامات ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) را نیز به همراه داشت به طوری که «ینس اشتولتنبرگ» دبیر کل ناتو تاکید کرد در صورت تکرار و تداوم چنین حرکت هایی از سوی مسکو، ناتو به آن واکنش نشان خواهد داد اما وی در مورد نوع واکنش چیزی نگفت.
در ماه های پایانی پارسال (بهمن ماه) شاهد تعلیق تعهدات از سوی ترامپ بودیم و رئیس جمهوری ایالات متحده در بیانیه‌ای که روز جمعه ۱۲ بهمن منتشر شد در این زمینه تصریح کرد «آمریکا فردا (شنبه ۱۳ بهمن) تعهدات خود در چهارچوب پیمان INF را به حال تعلیق درآورده و روند خروج از آن را آغاز می‌‌کند.» در بیانیه همچنین آمد که این روند «تا شش ماه به طول خواهد انجامید، مگر آن که روسیه با نابود کردن همه موشک‌ها، پرتابگرها و تجهیزاتی که ناقض متن پیمان هستند، به تعهداتش عمل کند.»

** حمایت پوتین از ارتش اروپایی در مقابل آمریکا
پس از آن که «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه دیگر بار ایده ارتش واحد اروپایی را مطرح ساخت، این ایده با استقبال کاخ کرملین مواجه شد. از این رو ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در گفت وگو با شبکه خبری «راشاتودی» در پاریس، ضمن حمایت از ایده تشکیل ارتش اروپایی، تلاش کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تقویت توان دفاعی و امنیتی شان را کاملا طبیعی دانست.
وی که برای شرکت در یکصدمین سالروز اعلام پایان جنگ جهانی اول در پاریس به سر می برد، در پاسخ به سوالی درباره تشکیل ارتش اروپایی، اظهار داشت «اتحادیه اروپا تشکل اقتصادی قدرتمندی است. لذا خواست کشورهای عضو آن برای استقلال و ارتقاء توان دفاعی و امنیتی شان کاملا طبیعی است. به نظر من این خواست در جهان امروز که چند جانبه‌گراست تحول مثبتی است.»
استقبال پوتین از ایده ارتش مستقل و واحد اروپا دقیقا مقابل سیاست ها و اهداف آمریکایی است که از طریق ناتو بر اروپا تاثیر و نفوذ دارد. بی دلیل نبود که پس از مطرح شدن این ایده از سوی مکرون، او با انتقادات شدید ترامپ مواجه شد.
افزون بر مسائلی که مطرح شد، پارسال روسیه و آمریکا بر سر مسائل دیگری نیز اختلاف نظر داشتند. جنگ تجاری و تعرفه ای آمریکا با روسیه، مخالفت روسیه با آمریکا بر سر خروج از برجام و برقراری مجدد تحریم های ثانویه علیه جمهوری اسلامی و همچنین اختلاف مسکو با کاخ سفید در امور مربوط به کشورهای منطقه همچون سوریه، یمن و غیره از آن جمله بودند. ضمن این که این اختلافات در مسائل فرامنطقه ای همچون بحران ونزوئلا و مداخله آمریکا در آن نیز مشهود بود.