حال ناخوش میراث فرهنگی

شهرکرد – جارپرس – حراست از آثار تاریخی وظیفه همگانی است، اما تخصص و دغدغه مندی میراث فرهنگی به عنوان متولی، نقش موثری در این رابطه دارد که به گفته کارشناسان، کاستی ها در این حوزه سبب شده تا آثار و تپه های تاریخی چهارمحال و بختیاری این روزها حال و روز خوشی نداشته باشد.

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، شناخت و هویت تاریخی هر ملت در پناه آثار مکتوب و ابنیه های تاریخی و نشانه های باستان شناسی معنا می یابد و از این رهگذر است که می توان پیشینه و سیر تکامل هر جامعه را در گذر زمان نشان داد.
ایران ما به عنوان یکی از بزرگترین تمدن های بشری دارای آثار تاریخی فراوانی است که هر یک می تواند اندیشه، مهارت، هنر و زیبایی شناسی مردمانش را به تماشا بگذارد و به گنجینه ای بزرگ از آثار گذشتگان تبدیل کند.
این آثار ارزشمند در مسیر تاریخ پرفراز و نشیب ما از پس حوادث طبیعی، جنگ های ویرانگر و مهاجرت های ناگزیر به تناسب طول زمان زندگی و نوع تندبادهای حادثه خیز به نسل امروز رسیده است و در دوره ای که بشر خود را خلاق، فهیم، دانا و علاقه مند به فرهنگ می داند، خواستار معرفی و نمایش آثار نیاکان خود بوده و حتی از این مسیر جهان را به تفرج و گردش در سرزمین خود می خواند و این دعوت را به عنوان فن و صنعت تلقی می کند.
از نگهداری آثار شخصی نیاکان ما در کنج صندوق ها و گنجه ها تا ایجاد سازمانی جهت حفظ و نگهداری آثار عام تاریخی، بیانگر توجه و حرمت گذاری به پیشینیانی است که کمال خود را در ساخت نشانه های زندگی نشان داده اند و موجب افتخار و سربلندی فرزندان خود شده اند؛ از این رو حفظ و حراست از آثار تاریخی و باستانی ضرورت انکارناپذیر است.
با وجود اهتمام دولت یازدهم و دوازدهم در حفظ و حراست از میراث فرهنگی و اقدامات بی شماری که در این حوزه انجام داده است، اما در برخی از استان ها از قبیل چهارمحال و بختیاری، میراث فرهنگی گرچه از سیاست های کلان دولت پیروی می کند اما به ادعای کارشناسان امر در عمل جدیت و دغدغه لازم را برای حفظ و حراست از بناها، اماکن و به ویژه تپه های تاریخی استان ندارد.
تاکنون در حدود هفت هزار اثر تاریخی در چهارمحال و بختیاری شناسایی شده که از این تعداد ۷۲۰ مورد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و اهمیت زیادی در بازخوانی تاریخ و فرهنگ و تمدن مردم این مرز و بوم داشته است؛ اما بی توجهی در حفظ و حراست از آثار، این سرمایه های فرهنگی را با چالش جدی مواجه کرده است.

** عامل انسانی تهدیدی برای آثار تاریخی
کارشناس حوزه میراث فرهنگی با اشاره به عواملی که آثار تاریخی استان را در معرض تهدید قرار داده است، اظهار داشت: عوامل انسانی بیشترین میزان آسیب را به آثار تاریخی استان وارد کرده که بیشتر منافع شخصی در آن نهفته است.
اردشیر آخوندی ادامه داد: تسطیح و تخریب یک تپه، محوطه و یا بنا به منظور استفاده از زمین آن و الحاق به زمین کشاورزی و یا در برخی موارد فروش زمین از مهمترین مواردی است که بیشترین تعداد و سطح تخریب آثار را در استان به خود اختصاص داده است.
وی برخورد ارگان ها و دستگاه های اداری را از دیگر عوامل تخریب آثار و بناهای تاریخی عنوان کرد و گفت: عامل اصلی و زیربنایی تخریب هایی که از این نوع شکل می گیرد جهل به ارزش های میراث فرهنگی و به نوعی دهن کجی و لجاجت به قانون است، بطور مثال شهرداری حمام تاریخی باباحیدر که از بناهای قدیمی شهرکرد است را بدون دلیل و به طور ناگهانی تخریب کرده است.

**جهل به قانون از عوامل تهدید میراث فرهنگی
این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه جهل به قانون از دیگر عوامل تخریب بناهای تاریخی است، تصریح کرد: توجیه نبودن مردم و مسئولان نسبت به قانون حمایت از آثار تاریخی موجب می شود در پروژه های عمرانی و در مسیر اجرا بیشتر تپه ها و محوطه های تاریخی تخریب شوند که نمونه آن را در اجرای طرح های گازرسانی، آبرسانی و فاضلاب می توان دید.
آخوندی، قاچاقچیان اشیای عتیقه را از دیگر عوامل مخرب در این حوزه دانست و گفت: این افراد با دستگاه های فلزیاب، شب و روز در پی به دست آوردن عتیقه به جان تپه ها، محوطه ها و اماکن تاریخی افتاده و به شدت آثار را تخریب و غارت می کنند.
وی، عوامل طبیعی از قبیل رانش زمین، زلزله، بارندگی و فرسایش طبیعی آثار را از دیگر عوامل تخریب بناها و آثار تاریخی استان برشمرد.
آخوندی با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان امکانات و تجهیزات لازم را برای حفظ و حراست از آثار تاریخی استان در اختیار دارد، اظهار کرد: اکنون ۳۵ نیرو در یگان حفاظت از آثار تاریخی استان حراست می کنند که باید جلوی هرگونه تخریب را بگیرند، مخرب کنندگان را شناسایی و در محاکم قضایی اقامه دعوی را تا حصول نتیجه، پیگیری و از روش های مختلف فرهنگ سازی کنند.

** کوتاهی اداره کل میراث فرهنگی در انجام رسالت
یک منبع آگاه نیز در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: میراث فرهنگی استان در سال های اخیر حال و روز خوشی ندارد که این وضعیت ناشی از بی توجهی مسئولان در حفظ و حراست از این آثار است.
وی افزود: ناتوانی و کوتاهی اداره کل میراث فرهنگی در انجام رسالت خود که همان حفظ و حراست از آثار و بناهای تاریخی است، تاثیر عوامل مخرب را تشدید کرده است.

** تپه های تاریخی جولانگاه قاچاقچیان
وی ادامه داد: تپه ها، محوطه ها و اماکن تاریخی استان جولانگاه قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز شده است، به طوری که کمتر اثر تاریخی ثبت شده و یا غیرثبتی وجود دارد که از گزند این قاچاقچیان که با آسودگی خاطر به بناها تعرض می کنند، در امان مانده است.
این منبع آگاه تصریح کرد: حفاری و غارت اماکن تاریخی استان بسیار گسترده است و از بناهای تاریخی اطراف شهرکرد تا روستاهای دور دست را شامل می شود.
وی با بیان اینکه هر اقدام مخرب در میراث فرهنگی در حد خود ناگوار است، گفت: تخریب بقعه تاریخی امامزاده حمزه علی بلداجی، تخریب حمام تاریخی باباحیدر، تخریب و تسطیح کامل ۲ تپه باستانی در حوزه فارسان به عنوان بزرگترین قلعه تاریخی استان از فجایع غمبار میراث فرهنگی در سال های اخیر است.
یک منبع آگاه دیگر نیز ادعا کرد: به تازگی در یکی از شهرستان های استان با همدستی مسئولی محلی به آثار تاریخی این شهرستان دستبرد شده و بی شک از آنجا که پیگیری مجدانه میراث فرهنگی استان را در این خصوص می طلبید، اما تاکنون خبری مبنی بر اثبات یا رد این موضوع منتشر نشده است.
وی همچنین با بیان اینکه حوزه میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری از حضور کارشناسان متخصص بی بهره است، گفت: نداشتن مدرک دانشگاهی مرتبط موجب می شود تا افراد تخصص و به دنبال آن انگیزه لازم را در حیطه کاری خود نداشته باشند و همین موضوع گریبانگیر میراث فرهنگی استان شده است.
این فرد آگاه بیان کرد: در سال های اخیر بسیار دیده شده که بعد از خبری در مورد تخریب یا آسیب دیدگی آثار تاریخی به جای علت یابی و جلوگیری از تکرار آن شاهد اخبار بعدی شامل تکذیبیه ها و بهانه هایی برای توجیه این اتفاقات هستیم.

**فرهنگ سازی مهمترین راهکار حراست از آثار تاریخی
یک استاد دانشگاه و فعال حوزه باستان شناسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اینکه همه مشکلات و کاستی ها را به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان پیوند دهیم کار اشتباهی است، زیرا مردم نیز در قبال آثار و بنای تاریخی مسئول هستند و باید بیش از پیش مراقبت کنند.
مریم جعفری، فرهنگ سازی را از مهمترین اقدام ها برای حفظ و حراست از آثار تاریخی دانست و گفت: میراث فرهنگی با کمبود نیرو و امکانات توان نگهداری از آثار متعدد تاریخی استان را ندارد و ضروری است تا با اجرای برنامه های فرهنگی از طریق رسانه ها و مطبوعات بتوان مردم را نسبت به این موضوع حساس کرد.
وی تصریح کرد: اگر در هر شهر و روستایی شوراهای اسلامی، شهرداری ها و سایر نهادهای فرهنگی بتوانند با اجرای برنامه هایی به یاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بشتابند، می توان امیدوار بود که نگهداری آثار تاریخی در وضعیت بهتری قرار گیرد.
جعفری افزود: با این وجود کاستی هایی نیز وجود دارد که می طلبد با اطلاع رسانی بهتر، توجه به امر فرهنگ سازی و بهره گیری از کارشناسان متخصص در حفظ و حراست از آثار و بناهای تاریخی بیش از پیش تلاش شود.

** میراث فرهنگی کمبود نیروی انسانی و متخصص دارد
این در حالی است که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری با رد ادعای برخی کارشناسان مبنی بر کم کاری این نهاد در حفظ و نگهداری از بناها و تپه های تاریخی استان اظهار داشت: این اداره در حد سرمایه و امکانات و تجهیزاتی که در اختیار دارد تمام تلاش خود را در حفظ آثار تاریخی به کار گرفته است.
بهمن عسگری سوادجانی ادامه داد: هرچند این اداره با کمبود نیروی انسانی و کمبود نیروهای متخصص مواجه است و همین امر ممکن است کاستی هایی ایجاد کرده باشد اما این موضوع دلیل بر کم کاری نیروهای فعال این حوزه نیست.
وی با بیان اینکه ماهانه چندین مورد کشف و دستگیری قاچاقچیان اشیای تاریخی در استان انجام می گیرد، گفت: این امر حاکی از پیگیری های شبانه روزی نیروهای یگان حفاظت است.

** تعرض به تپه های تاریخی معضل سراسری است
عسگری سوادجانی در عین حال به تعرض و حفاری های غیرمجاز در تپه های تاریخی استان اشاره و تصریح کرد: این موضوع معضل سراسری در بسیاری از استان ها و مناطق کشور است و تنها مختص به استان ما نیست و دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد اما با این وجود همواره تلاش کرده ایم تا از وقوع چنین رخدادی در استان جلوگیری کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری افزود: چندین مورد تخریب بناهای تاریخی در استان از قبیل تخریب امامزاده حمزه علی بلداجی و حمام تاریخی باباحیدر رخ داده که پیگیری های حقوقی لازم را در این خصوص انجام داده ایم.
عسگری سوادجانی خاطرنشان کرد: همچنین گزارشی دال بر تخریب آثار تاریخی شهرستان فارسان نداشته ایم و تپه هایی که ادعا می شود تخریب شده ممکن است اثر شناسایی شده باشند که برای انجام امور عمرانی از سوی دستگاهی تخریب شده باشد.
وی با بیان اینکه به هیچ یک از آثار تاریخی استان حین مرمت آسیبی وارد نشده است، گفت: آمادگی آن را داریم تا با حضور کارشناسان مربوطه بناهای تاریخی را مورد بررسی قرار دهیم و هر مرمتی که ایراد داشت پاسخگو باشیم.

** مدرک تحصیلی کارشناسان میراث فرهنگی مرتبط نیست
عسگری سوادجانی خاطرنشان کرد: عقد قرارداد با پیمانکارهای جوان و بومی نیز از سیاست های مثبتی بوده که در سال های اخیر به کار گرفته شده و نه تنها در امر اشتغالزایی موثر بوده بلکه منجر به کادرسازی و تربیت نیروهای توانمند شده است.
وی با بیان اینکه مدرک تحصیلی بسیاری از نیروهای فعال در معاونت میراث فرهنگی مرتبط با این حوزه نیست، افزود: هرچند این نیروها از سالیان گذشته بطور غیرتخصصی استخدام شده اند اما از تعهد لازم برخوردارند و به مرور زمان آموزش های لازم را فرا گرفته اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خاطرنشان کرد: نیروهای فعال در این اداره کل متعهدانه به وظایف خود عمل می کنند و چنانچه به شخصی اتهامی وارد شده باشد باید رد یا اثبات آن را به مراجع قضایی واگذار کرد و هیچ اظهارنظری در این خصوص نمی توان ارائه داد.

** ضرورت واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی
عسگری سوادجانی، فرهنگسازی و واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی را از مهمترین راهکارهای حراست از این بناها دانست و گفت: تاکنون ۱۳ بنای تاریخی در استان به بخش خصوصی واگذار شده و این آمادگی وجود دارد در مورد سایر بناها نیز با بخش خصوصی وارد همکاری شویم.
با این وجود ضمن آنکه حفظ و حراست از آثار تاریخی و باستانی وظیفه ای همگانی است و همگان در قبال این سرمایه های ارزشمند که به ما هویت بخشیده اند مسئول هستند، تاکید می شود میراث فرهنگی به عنوان یکی از تخصصی ترین سازمان های کشور لازم است مدیران و کارشناسان آن تخصص، دغدغه و دانش کافی این حوزه را باید داشته باشند تا پاسدار و نگهبان خوبی برای این سرمایه های ملی و جهانی باشند.