تیغ خشکسالی زیر گلوی هرمزگان

بندرعباس – جارپرس – این روزها هوای بیشتر جاهای کشور بارانی و برفی است و سدها و چشمه های تشنه لب، نفسی هر چند کوتاه از سر آسودگی می کشند؛ اما چنگال نامهربان خشکسالی همچنان گلوی منابع آبی هرمزگان در جنوب ایران را می فشارد.

به گزارش جارپرس و بر اساس اعلام آب منطقه ای هرمزگان، در ۲۱ ماه گذشته هیچ گونه بارش تاثیرگذار و جریان سیلابی و رودخانه ای در حوزه آبریز سدهای این استان وجود نداشته که این موضوع سبب مشکلات بسیار و حبس نفس این سدها در سینه شده است.
سدهای استقلال میناب، شمیل، نیان و جگین از جمله مهم ترین و اصلی ترین آب بندهای هرمزگان است که میزان ذخیره آب در آن ها مناسب نیست.
کم بارشی سال گذشته هرمزگان در ۵۰ سال گذشته بی سابقه بود و وضعیت «بسیار بسیار» بغرنجی به وجود آورد.
بنا بر آمارها و گزارش های شرکت آب منطقه ای هرمزگان، آب سد استقلال میناب به مقدار و حجم مرده رسیده و ذخیره سدهای شمیل و نیان به پایان رسیده به گونه ای که می توان در بستر آن پیاده روی کرد و آب دیگر سدهای ذخیره ای کوچک نیز تمام و حجم آب سد جگین نیز ۱۰۰میلیون متر مکعب اعلام شده است.
میزان بارندگی مناطق بالادست سدهای شمیل و نیان از سدهای اصلی هرمزگان، در سال گذشته صفر بوده و در ۲۱ ماه گذشته هیچ آبی وارد این حوزه ها نشده است.
از ۷۴ دشت موجود در هرمزگان تمامی آن ها دارای بیلان منفی است و ۳۸ دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز از لحاظ پتانسیل آب زیرزمینی ضعیف بوده و از نظر شوری نیز فاقد استفاده هستند.
با تداوم بیش از دو دهه خشکسالی و کاهش میزان بارندگی، سدهای استان هرمزگان هم اکنون با چالش بسیار جدی روبه رو هستند.
این آمارها حکایت از در پیش بودن سال آبی سخت برای استان گرمسیر هرمزگان که بیش از ۹ ماه از سال هوای آن گرم و طاقت فرسا می باشد ؛ در صورت نبود مدیریت مصرف از سوی مردم و اجرای طرح های عملیاتی از سوی مسوولان دارد.
اقلیم هرمزگان گرم و خشک بوده و پراکنش بارندگی و توزیع زمان و مکان ریزش نزولات آسمانی در این استان به گونه ای است که بارندگی ناچیز و شاخص های بحران آب در آن به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص کشوری است.

**انتقال آب از میناب به بندرعباس برای همیشه متوقف شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: تامین و انتقال آب از منابع آبی زیرزمینی میناب به بندرعباس از ۲ سال قبل متوقف شده و ذخیره سد استقلال میناب نیز از سه ماه پیش تمام شده و هیچ آبی از میناب به بندرعباس منتقل نمی شود که این یک رویکرد و سیاست همیشگی خواهد بود.
هوشنگ ملایی در پاسخ به پرسش ایرنا درباره دلیل احداث و نوسازی خط دوم انتقال آب میناب به بندرعباس با توجه به سیاست یاد شده اظهار داشت: از این خط فقط در مواقع بسیار ضروری استفاده می شود و کارکرد آن در پدافند غیرعامل تعریف شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: تامین آب مورد نیاز بخش صنعت به هر ترتیب ممکن و کاهش آب مصرفی در بخش کشاورزی دو سیاست اصلی شورای حفاظت از منابع آبی استان است.
ملایی ادامه داد: در راستای اجرایی شدن این سیاست، کاهش سطح زیرکشت و تغییر الگوی کشت به عنوان دو راهبرد اجرایی کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی انتخاب شده است.
به گفته این مسوول کاهش ۲۰درصدی سطح زیرکشت به تصویب شورای حفاظت از منابع آبی به ریاست استاندار رسیده و سهم شهرستان های استان در این کاهش نیز مشخص شده است.
ملایی با اشاره به مصرف ۳۰۰ لیتر آب برای تولید هر کیلوگرم هندوانه یاد آور شد: امسال با همکاری کشاورزان و تشکل های صنفی این بخش، سطح زیر کشت هندوانه در هرمزگان ۵۰ درصد کاهش یافت و با افزایش قیمت هندوانه در بازار، منافع کشاورزان نیز تامین شد.
مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با ارائه گزارشی از وضعیت بارندگی ها در سال آبی ( از مهرماه هر سال تا مهر ماه سال بعد) و وضعیت منابع آبی گفت: سال گذشته برای هرمزگان سالی بسیار خشک بود و امسال نیز از ابتدای سال آبی تاکنون متوسط بارش ۳۷میلی متر ثبت شده که بیشترین بارش در قشم و هرنگ با بیش از ۱۰۰میلی متر و کمترین در جاسک با کمتر از ۲درصد بوده است که انتظار می رود بر اساس پیش بینی سامانه های هواشناسی ، امسال وضعیت بارش بهتر از سال گذشته باشد.

*۸۴۰۰ چاه و چشمه و قنات خشک شد
ملایی ادامه داد: بر اساس آخرین پایش انجام شده، حدود هشت هزار و ۴۰۰چاه و چشمه و قنات از مجموع ۲۸هزار چاه و چشمه و قنات استان بی آب یا دچار کم آبی شدید هستند و برای بیست و یکمین ماه متوالی هیچ آبی وارد هیچ یک از سدهای استان نشده است.
وی مدیریت آب های سطحی را یکی دیگر از وظایف شرکت آب منطقه ای معرفی و اضافه کرد: از ۱۶رودخانه اصلی استان چهار رودخانه سد دارند و انتظار می رود احداث سد سرنی میناب نیز با ظرفیت ۶۰میلیون مترمکعب تا پایان امسال تکمیل و آبگیری شود و احداث سد گابریک نیز با ظرفیت ۲۷۰میلیون متر مکعب ادامه دارد.
ملایی همچنین یاد آور شد: مطالعه احداث سد بر روی ۱۰رودخانه دیگر با استفاده از سرمایه بخش خصوصی در شمال و شرق استان و همچنین شهرستان های خمیر و بستک در غرب استان خبر داد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان از برنامه مجموعه تحت مدیریت خود برای مطالعات تعیین حریم تالاب های شور شیرین و گز و آغاز مطالعات تعیین حریم تالاب خورخوران خبر داد و خاطرنشان کرد: تا زمان تعیین حریم تالاب ها به طور یکپارچه، به صورت موردی پاسخ استعلام ها و درخواست مجوزها در این بخش به صورت موردی داده می شود که یکی از این موارد صدور مجوز برای حوضچه های پرورش میگو در ساحل شرقی بندرعباس است.
ملایی اضافه کرد: این مجوز تنها مربوط به خارج از حریم دریا و تالاب بودن است و اظهار نظر درباره مسائل زیست محیطی بر عهده متولی همان بخش است.
وی ادامه داد: حدود ۲۰ هزار کیلومتر رودخانه در استان وجود دارد که سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر از این رودخانه‌ها مورد مطالعه قرار می گیرد و هزار نقطه با قابلیت احداث سدهای کوچک در استان شناسایی شده است.
وی بهسازی و لوله گذاری خط انتقال آب چشمه سبزپوشان در منطقه حاجی‌آباد به طول ۱۵کیلومتر و اعتبار ۲۰۰میلیارد ریال را یکی دیگر از طرح های در دست اجرا اعلام کرد.
ملایی همچنین از آغاز مطالعات و نقشه برداری خور هدیش ( گُهرو ) در شهر بندرعباس خبر داد و گفت: پیش بینی می شود با پایان ساماندهی این خور حدود ۱۲۰هکتار از زمین های اطراف آن آزاد سازی شده و با کاربری گردشگری در اختیار سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار خواهد گرفت.

** برنامه ریزی برای برون رفت از چالش آبی تا افق ۱۴۰۰
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به تاکیدهای وزیر نیرو درخصوص برنامه ریزی جهت برون رفت شهرها از چالش آبی تا افق ۱۴۰۰، گفت: در همین راستا برنامه هایی برای احداث آبشیرینکن ها و مهار آب های سطحی در استان درحال اجرا د اریم.
ملایی مدیریت آب های سطحی را یکی از وظایف شرکت آب منطقه ای عنوان و بیان داشت: در میزان جریان های سطحی سالانه با ۶۵ درصد کاهش رو به رو هستیم.
وی افزود: هم اکنون در حاشیه سدهای شمیل و نیان بدون احداث تصفیه خانه، استحصال آب را از چاه هایی با دهانه هشتاد سانتی متر و عمق ۱۲۰ تا ۱۷۰متر و دبی ۶۰ لیتر بر ثانیه داشته ایم که تجربه و الگویی موفق برای سایر مناطق کشور هم به شمارمی رود و می توان با این شیوه بحران کم آبی را تا حدودی مدیریت کرد.
ملایی تاکید کرد: در سال های اخیر کاهش بارندگی موجب کاهش سطح آب های زیرزمینی و خشک شدن چاه های بسیاری شده که در چنین شرایطی مشارکت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان از مهمترین عواملی است که در ‏مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.

** دولت ۶۲۰ میلیارد ریال به آب هرمزگان اختصاص داد
استاندار هرمزگان اعلام کرد: دولت تدبیر و امید ۹ هزار میلیارد ریال اعتبار به بخش آب کشور اختصاص داده که از این مقدار سهم استان ۶۲۰ میلیارد ریال بوده و می تواند از تنش آبی در آینده جلوگیری کند.
فریدون همتی بیستم آذرماه امسال در جریان حضور معاون اول رییس جمهوری در هرمزگان، اظهار داشت: یکی از برنامه های برجسته و ممتاز دولت، عملکردش در تامین آب شرب روستاها و شهرها است که باید در این راستا وزیر نیرو نیز همچنان حمایت داشته باشد.
وی بیان کرد: امسال ۲۰۰ پروژه آبخیزداری در هرمزگان کلید خورد و ۷۰ و ۸۰ سازه آن با بارش های تابستانه و پاییزه آبگیری شد که از آن برای آب شرب مردم و تقویت سفره های زیر زمینی و کشاورزی استفاده می شود.
استاندار هرمزگان اظهار داشت: حدود ۴۰۰ هزار نفر از مردم این استان در کنار ساحل زندگی می کنند که آب شرب آنها از محل آب شیرین کن ها تامین می شود.
همتی یاد آور شد: اکنون ۱۰ تا ۱۵ دستگاه آب شیرین در هرمزگان در دست استفاده بوده و به همین میزان نیز در حال احداث است.
وی بیان کرد: وضعیت بارندگی در ۲۰ سال گذشته خوب نبوده و هرمزگان را با سختی بی سابقه ای رو به رو کرده است.
وی تاکید کرد: باید شرایط را صادقانه به مردم بگوییم و مرتب نسبت به بحران کم آبی هشدار دهیم.
استاندار هرمزگان تصریح کرد: با توجه به شرایط موجود باید با اتخاذ تدابیر لازم همه برای شرایط سخت آمادگی داشته باشیم و طرح های ابتکاری ارایه کنیم.

**هرمزگان با کمبود روزانه ۹۰۰ لیتر بر ثانیه تولید آب مواجه است
براساس آمارهای اعلام شده از سوی شرکت آب و فاضلاب هرمزگان حداقل نیاز آبی روزانه این استان چهار هزار و ۱۰۰ لیتر است و روزانه ۹۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب دارد.
به دلیل تداوم بیش از دو دهه خشکسالی بر استان و کاهش بارندگی اکنون ۱۱ شهر استان در شرایط بحرانی و ۱۵ شهر نیز در آستانه بحران کم آبی قرار دارد.
اکنون از مجموع ۵۴ دشت استان هرمزگان افزون بر ۱٫۴ میلیارد متر مکعب آب از طریق ۲۳ هزار حلقه چاه و حدود ۳۴۰ چشمه و قنات برداشت می شود.

** تنوع بخشی به منابع تولید آب از طریق شیرین‌سازی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: به دنبال تنوع بخشی به منابع تولید آب در استان در راستای تامین صد درصدی آب از طریق شیرین‌سازی بودیم که امروز این مهم به نتیجه‌ای قابل قبول رسیده است.
امین قصمی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در حال حاضر آبفای هرمزگان با احداث ۱۷ سایت آب شیرین کن فعال با حجم سرمایه گذاری ۱۱ هزار میلیارد ریال و حجم آب تولیدی به میزان ۶۲ هزار مترمکعب در شبانه روز ،بیشترین میزان سرمایه گذاری و حجم نمک زدایی در سطح کشور را از طریق بخش خصوصی اجرا کرده است.
وی یکی از مهمترین برنامه های اجرا شده در هرمزگان به منظور مدیریت بحران کم آبی در این استان را ، احداث آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی بندرعباس عنوان کرد.
قصمی تصریح کرد: طرح مذکور، از مهمترین طرحهای آبرسانی هرمزگان است که مرحله اول آن با ظرفیت ۲۰ هزار مترمکعب در شبانه روز بیستم آذرماه امسال با حضور معاون اول رییس جمهوری و وزیر نیرو به بهره برداری رسید.
وی خاطرنشان کرد: در سایت آب شیرین کن بندرعباس، آب شور خلیج فارس از طریق فرآیند مدرن اسمز معکوس (Reverse Osmosis) نمک زدائی می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری هرمزگان افزود: با بهره برداری از گام نخست آب شیرین کن بندرعباس ۸۵ هزار نفر از مردم بندرعباس از آب آشامیدنی بهره مند شدند.
وی ابراز داشت: کمترین نیاز آب شرب در دسترس برای شهر بندرعباس ۲ هزار و ۵۵۰ لیتر بر ثانیه است تا بتوان کل نیاز آبی را به صورت ۲۴ ساعته تامین کرد.
به گفته قصمی با بهره برداری کامل از آب شیرین کن یکصد هزار مترمکعبی بندرعباس تا پایان سال آینده، ۶۰ درصد از نیاز آبی هرمزگان به صورت کامل تامین می شود.
وی افزود: ۲۲۵ هزار مشترک زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند که ۸۵ درصد مشترکان در بخش خانگی بوده و ۶۵ درصد کل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان اینکه هر سال تعداد مشترکان شرکت آب و فاضلاب هرمزگان ۱۷ تا ۲۰ درصد افزایش می یابد ، تصریح کرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و کاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یک ضرورت است که می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری کند.

** بندرعباس در چند قدمی منابع آبی پایدار
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: براساس توافق شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در مرحله نخست آب شیرین کن یک میلیون مترمکعبی بندرعباس، ۴۰ هزار مترمکعب در شبانه روز به هرمزگان تخصیص داده شده است .
وی ادامه داد: مراحل حقوقی و قراردادی این توافق در حال انجام است تا این ظرفیت به عنوان ظرفیت دوم از منابع آبی غیرمتعارف به منابع آب شهر بندرعباس اضافه شود.
قصمی ابراز داشت: در برنامه دو تا سه ساله و با تخصیص سهم استان هرمزگان از آب شیرین‌ کن یک میلیون متر مکعبی، به طور یقین بندرعباس پایدارترین منابع آبی را خواهد داشت و هیچ گونه دغدغه تامین آب نخواهیم داشت.
به گفته وی، سهم منابع آبی استان از چاه ها و سدها، ۷۱ درصد و آبشیرین کن ها ۲۹ درصد است که پیش بینی می شود تا پایان سال ۹۹، سهم منابع آبی از آبشیرین کن ها به ۶۶ درصد افزایش و در بخش چاه و سد به ۳۴ درصد کاهش یابد.

** از هدر رفت بیشتر آب در هرمزگان جلوگیری کنیم
با توجه به آنچه گفته شد، دریافتیم که میزان ذخیره آب در هرمزگان با وجود تلاش مسوولان و اجرای طرح های آبرسانی چندان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالک آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش کنیم.
اما باید این واقعیت را قبول کرد که مدیریت بحران آب در هرمزگان تنها با صرفه جویی امکان پذیر نبوده و باید علاوه بر اجرای طرح های راهبردی و صرفه جویی، از هدر رفت بیشتر آب در این استان نیز پیشگیری شود.
با توجه به شرایط منابع آبی هرمزگان، اصلاح و بازسازی شبکه های فرسوده به منظور کاهش هدررفت آب از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب روان آب در هرمزگان وجود دارد که تنها برای یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آن برنامه ریزی شده و یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب نیز هدر می رود.
استاندار سابق هرمزگان در نشستی مرتبط با آب، دلیل هدر رفت این میزان آب را به توافق نرسیدن با وزارت نیرو برای اختصاص اعتبار از محل آب های مرزی عنوان کرده بود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان با تاکید بر نوسازی خطوط فرسوده آب در استان گفت: از زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺼﺐ اوﻟﻴﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺑﺘﻨﻲ به ﻗﻄﺮ ۱۲۰۰ میلی متر در ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻴﺶ از چهل ﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺬرد.
ملایی بیان داشت: خط مذکور در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﭘﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﺮﻳﻦ (ﺗﺮﻛﻴﺪﮔﻲ، ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺸﺖ ) ﺧﻂ ﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎل آب در اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن محسوب شده ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻊ آب در زﻣﺎن ﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺧﻤﻴﺮ و روﺳﺘﺎﻫﺎی واﺑﺴﺘﻪ می شود.
وی افزود: از سال ۱۳۹۵ تاکنون اجرای مرحله نخست نوسازی خط مذکور آغاز شده و ۱۶کیلومتر آن از دو راهی میناب-رودان به سمت بندرعباس ۲۰ آذرماه امسال با حضور وزیر نیرو به بهره برداری رسید.
وی تصریح کرد: در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس از ﻣﺪار ﺧﺎرج ﺷﻮد ، ﺣﺪود نیمی از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس بدون آب ﺷﺮب می شود.
وی ادامه داد: ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻜﺴﺖ ﻫﺎ و ﻧﺸﺴﺖ ﻫﺎی ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﺪر رﻓﺖ ﻓﺮاوان آب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﻲ شود.
ملایی اظهار کرد: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ و ﺑﺤﺮان ﻛﻤﺒﻮد آب در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوری اﺴﺖ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از اﻳﻦ ﻫﺪر رﻓﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی شود.
وی افزود: طول ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس حدود ۸۵ کیلوﻣﺘﺮ است ﻛﻪ برای ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎر و همچنین اولویت اجرا در قسمت هایی که بیشترین نشتی را دارد، طرح نوسازی آن ﺑﻪ سه فاز اجرایی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه است.
ملایی تاکید کرد: جلوگیری از هدر رفت آب تصفیه شده ارسالی از تصفیه خانه میناب به بندرعباس، کاهش چشمگیر نشتی آب در طول مسیر و افزایش ظرفیت انتقال آب از سد و دشت شمیل و نیان از جمله اهداف و ضرورت های اجرای این طرح است.
اصلاح و بازسازی شبکه توزیع آب، خط انتقال و انشعاب ها، ساماندهی انشعاب فضای سبز، تعویض و استاندارد سازی انشعاب های فرسوده، انجام پروژه مانیتورینگ شبکه شهرها، کاهش تعداد و زمان رفع حوادث در شبکه، مدیریت فشار شبکه توزیع ازمهمترین اقدام ها در راستای کاهش هدر رفت آب است که باید با تخصیص اعتبارات لازم با جدیت پیگیری و اجرا شود.
درنهایت بدانیم که اقیلم هرمزگان گرم و خشک بوده و باید در مصرف آب بویژه در بخش کشاورزی با بکارگیری طرح های نوین آبیاری و دستگاههای کاهنده آب و همچنین در زمینه شرب خانکی و صنعتی بیشتر صرف جویی شود تا این منابع موجود که با هزینه های زیاد تولید وانتقال می یابد، همواره پایدار بماند.