ادامه فشار و امید در دانشگاه

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، ویژگی ذاتی دانشگاه با آموزش و انتقال دانش گره خورده است اما از همین ویژگی، تحول در باورها، گرایشات فکری و عقیدتی دانشجویان سر بیرون می آورد. وجود این ظرفیت و تغییر هر ساله دانشجویان، دانشگاه را همیشه زنده و پویا نگه می دارد. دانشجویان در فضای منعطف دانشگاه می توانند نقش پیشروانه در جامعه خود را ایفا کنند. چنانکه جریان و جنبش دانشجویی در جهان هم قدمت با سابقه تاریخی دانشگاه است.
در ایران نیز تاریخ فعالیت و جنبش دانشجویی با ۱۶ آذر ۱۳۳۲ به یاد آورده می شود. روزی که دانشجویان دانشگاه تهران در نفرت از حکومت استبداد و استکبار ستیزی در مخالفت با حضور معاون رئیس جمهوری وقت آمریکا اعتراض کردند و سه دانشجو و سه آذر اهورایی تقدیم وطن شدند.
برای بیان خصلت های جنبش دانشجویی می توان به بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت سال ۱۳۸۷ ارجاع داد. ایشان در خطاب به دانشگاهیان فرمودند: جنبش دانشجویی باید ادامه پیدا کند و این چیزی نیست که بتواند متوقف شود؛ چون کشور در شرایطی است و نظام جمهوری اسلامی، ساخت و ویژگی‌ها و مختصاتی دارد که حتما جنبش دانشجویی در کنارش بایستی حضور داشته باشد. این جنبش دانشجویی در کشور ما در تاریخ ثبت شده و شناخته شده‌ ی خود، همیشه ضد استکبار، ضد سلطه، ضد استبداد، ضد اختناق و به شدت عدالتخواه بوده است. این ممیزات جنبش دانشجویی ما از روز اول است تا امروز٫
با توجه به این ممیزات و مختصات جنبش دانشجویی می توان این مهم را در بوته نقد و بررسی گذاشت و دید که آیا امروزه می توان انتظاراتی چون استبدادستیزی و عدالتخواهی را از جامعه دانشجویان کشور داشت. همچنین، فعالان دانشجویانی چه تحلیلی از وضع جنبش دانشجویی و دغدغه ها و مطالبات دانشجویی دارند.
پژوهشگر ایرنا برای بررسی سطح پویایی و مشکلات دانشگاه، مطالبات و وضع جنبش دانشجویی با سه تن از فعالان دانشجویی گفت و گو کرد.

** مشکل معیشت گریبان دانشجو را گرفته است
«محمد سعید صفاری» فعال دانشجویی و دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران درباره دغدغه و مطالبات دانشجویی به پژوهشگر ایرنا گفت: ما دیگر با آن سبک از دانشجویانی که در گذشته زیست ناب دانشجویی داشته ‌اند، سر و کار نداریم. از آن دانشجویانی که فعالیت ‌های آنان منجر به تحرکات عظیمی در جامعه می ‌شد و جامعه آنان را به چشم یک مؤذن نگاه می ‌کرد، تعداد اندکی در تشکیلات دانشجویی باقی مانده است. دانشجوی حال حاضر، شخصی است که پس از چندین سال درس خواندن و دوری از جامعه و سیاست به علت سدی به نام کنکور، وارد فضایی می ‌شود که وظیفه روشنگری و ایجاد تحولات در جامعه را دارد. این دانشجو چه دغدغه‌ ای می ‌تواند داشته باشد؟ آنچه می ‌توان مشاهده کرد این است که برخی دانشجویان ما از جامعه فاصله گرفته اند؛ و این فاصله منجر به این شده است که دانشجو دیگر دغدغه اصلاح جامعه و رسیدن به یک جامعه آرمانی را نداشته باشد. به دلیل مسایل و مشکلات ، دغدغه دانشجویان ما از مطالبه ‌گری و اصلاحات برای جامعه خود به اهداف فردی تغییر یافته است.
«محمدحسن احمدی» دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی کامپیوتر دانشگاه تهران و نماینده مدیران مسئول نشریات دانشگاهی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم با تایید مشکلات معیشتی دانشجویان، به پژوهشگر ایرنا گفت: بخشی از دانشجویان نگران پیدا کردن شغلی برای گذران معیشت هستند که عموما به در بسته می‌خورند. از طرفی گرانی‌های اخیر این نگرانی‌ها و مشکلات را تشدید کرده است. در این میان دانشجویانی هستند که با لمس این شرایط، دغدغه‌ی بهبود آن را در پیوند با دیگران جستجو می ‌کنند. آن دست از دانشجویانی هم که اساسا دغدغه‌های مالی ندارند و از این نظر تأمین هستند، طبیعتا آنچنان درگیر مشکلات عمومی نمی‌شوند و به کار خود مشغولند. قشر دانشجو در مسیری قرار دارند که درگیر دغدغه‌های شخصی ‌شده اند و امکان فکر کردن به مشکلات جمعی تنگ‌تر شده است. کسانی که امکان آن را دارند یا در دانشگاه بهتری درس می‌خوانند، تلاش می‌کنند که از کشور بروند تا به زعم خود، به شرایط بهتری دست یابند. افرادی هم که از این امکان بی بهره اند، به نحوی سعی می کنند که خود را از این شرایط فاصله دهند. در این بین اما دغدغه‌مندانی حضور دارند که سعی می‌کنند با برقراری پیوند میان یکدیگر و حضور در صحن دانشگاه، به تسهیل مسائل هم‌قطاران خود به طرق مختلف کمک کنند. اما متأسفانه این دانشجویان نیز با مشکلات عدیده‌ای از جمله سنگ‌اندازی‌های مسئولین دانشگاهی یا برخوردهای نهادهای بیرون از دانشگاه مواجه می شوند و برخی از آنان از ادامه دادن مسیر خود را کنار می‌کشند.

** رسوخ روح محافظه کاری در دانشگاه پیشرو
احمدی در توصیف فضای دانشگاه گفت: به نظر بنده تشکل‌ های سیاسی و صنفی و نشریات، عموما فضای شور و اشتیاق بیشتری در دانشگاه به وجود می‌آورند. دانشجویانی که در سال‌ های گذشته در دانشگاه حضور داشته‌اند، به وضوح شاهد کاهش رغبت و استقبال بدنه‌ی دانشجویی نسبت به شرکت در چنین فعالیت‌هایی هستند. این مسئله دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد از جمله افزایش هزینه‌ی فعالیت‌های سیاسی و صنفی و ترس از فعالیت‌های این‌چنینی، خصوصی‌سازی افسارگسیخته‌ی آموزش عمومی و عالی، تغییر نسلی دانشگاه و تغییر دغدغه‌های نسل جدید، تغییر طبقاتی دانشگاه‌های دولتی به دلیل هزینه‌های کنکور، تفرد بیش از پیش جامعه و … . این عدم رغبت که اولین تبعات آن خالی شدن فضای دانشجویی است، در عین حال باعث شده مسئولان دانشگاهی یا حتی غیردانشگاهی، دانشگاه را ملک خود دریابند و هر تصمیمی که دلخواهشان است را در آن پیاده کنند و حقوق دانشجویان را در زمینه‌ های وسیعی لگدمال کنند.
در ادامه صفاری گفت: قشر دانشجو و اساتید در سال های اخیر، رو به روحیه محافظه ‌کاری گذاشته‌اند. در نتیجه، الگوی دانشجویان از اساتید و دانشجویان مبارز و ایثارگری که در کنار آگاهی از جریانات جامعه، روشنگری، مطالبه‌ گری و صداقت را سرلوحه کار خود قرار می‌ دادند، به اساتید و دانشجویانی که هیچ اطلاع یا صحبتی از اتفاقات جامعه، در کلاس‌ ها و جمع ‌های دوستانه نمی ‌کنند، تبدیل شده است و همین سیر نزولی ارزش‌ ها در این الگوها، نتیجتا به دور شدن دانشجویان از مطالبات جامعه خود می‌ شود. این روح محافظه ‌کاری منجر به از دست رفتن قشر آگاه دانشجویی در جامعه و دانشگاه خواهد شد. همانطور که در حال حاضر هم مشاهده می ‌کنیم این عدم نقدپذیری مسئولان و نرسیدن صدای دانشجویان به آنان باعث پدید آمدن این دید خواهد شد که این سبک از فعالیت‌ ها نتیجه دلخواهی را در پیش ندارد و بنابراین فقط قشر اندکی از دانشجویان در تشکل ‌ها با این دغدغه به دیدبانی سیاسی و اجتماعی جامعه می ‌پردازند.
«محمد کاظم پرهیزگار» فعال دانشجویی و دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه نقد محافظه کاری در دانشگاه به پژوهشگر ایرنا گفت: امروز فضای ناامیدی بر دانشجویان و دانشگاه حاکم شده است. این فضای ناامیدی و رخوت را می توان از دو بعد عنوان کرد؛ اولا دانشجویان پاسخگویی نمی بینند و جایگاه خودشان را در روندهای تصمیم گیری نمی بینند. ثانیا در سال های اخیر دانشگاه روند امنیت سازی پیش گرفته است و حتی در یک سال اخیر تعدادی از دانشجویان بازداشت شدند و حکم های سنگینی گرفتند. این دو مسئله باعث شده ناامیدی بر دانشگاه حاکم شود و این هم مختص به جریان سیاسی خاصی هم نیست و همه جریانات این ناامیدی را حس کردند. از جمله اثرات آن، فضای رخوت در نشریات دانشگاه، خالی بودن سالن های برنامه در حین سخنرانی های برگزار شده توسط تشکل هاست.

** روندهای کج دار و مریز دانشگاه
یکی از شاخص های فعالیت های دانشجویی چاپ نشریات داخل دانشگاهی و برگزاری برنامه های متنوع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است که هر تشکل دانشجویی برای اقدام به برگزاری آن باید از دانشگاه مجوز لازم را دریافت کند، اما این اتفاق در برهه هایی به سادگی رخ نمی دهد.
در همین ارتباط صفاری گفت: دریافت مجوز گاهی به آسانی و گاهی در لحظه آخر و به سختی است. این فرایند مانند خیلی از شیوه‌ های موجود در سیستم ‌های اداری، دارای مزایا و معایبی هست. این روند به این شکل است که در ابتدا تشکل ها نامه و فرمی را به معاونت فرهنگی دانشکده تسلیم می‌ کنند و سپس در جلسه شورای فرهنگی دانشکده که ملزم به برگزاری ماهانه است، تایید کرده و به معاونت فرهنگی دانشگاه ارسال می ‌شود. نهایتا بعد از تشکیل جلسه تشکلات اسلامی دانشگاه، فرم تاییدیه مجوز به دست ما خواهد رسید. این روند در حالت قانونی ممکن است حدود یک ماه به طول انجامد ولی با مساعدت ‌هایی که معاونت فرهنگی دانشکده و دانشگاه می کنند، این امر تسریع می شود ولی گاهی به دلیل نرسیدن مجوز، برنامه‌ ای لغو می ‌شود. نکته ای که می ‌توان به آن اشاره کرد، اخذ مجوز شخصیت ‌های سیاسی‌ است که در سال‌ های گذشته اخذ این مجوز مهیا نبوده است و از طرفی میهمانانی داشته‌ایم که با مخالفت بعضی نهادهای موجود در دانشگاه، در لحظه آخر یا در همان ابتدا، از اخد مجوز جلوگیری کرده‌اند.
پرهیزگار در نقد وضع لغو برنامه ها گفت: مسئله اصلی در برنامه تشکل ها، از طرف دانشگاه و هیات نظارت بر تشکل های دانشجویی نیست. مسئله اصلی دخالت نهادهای امنیتی در دانشگاه است که روندهای کج دار و مریز در دانشگاه پی ریزی کردند. میهمان های برنامه از طرف تشکل ها دعوت می شوند و دانشگاه مجوز می دهد اما از طرف نهادهای امنیتی فشار می آورند تا برنامه لغو مجوز شود یا به بهانه هایی امنیتی و قضایی که دانشجویان بی خبرند مجوز برای برنامه ها صادر نمی شود.
احمدی فعال نشریات دانشجویی درباره روند دریافت مجوز نشریات دانشجویی و مشکلات آن گفت: دانشجویی که قصد انتشار نشریه ای را دارد، فرم مخصوصی را تحویل کمیته ی ناظر بر نشریات دانشگاه می دهد و این کمیته باید با بررسی استعلامات مشخص شده در دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی، مجوز را صادر کند یا به طور کتبی دلیل مخالفت خود را اعلام کند. متاسفانه در همین امر ساده نیز در دانشگاه های مختلف شاهد بی قانونی های بسیاری از جانب مسئولان ذی ربط در حوزه نشریات هستیم. بارها دیده ایم که به یک دانشجو به دلیل مخالفت حراست، مجوز انتشار نشریه در دانشگاه را نداده اند در حالی که مطابق مقررات، حراست اساسا صلاحیت چنین اظهار نظری را ندارد.
وی افزود: عدم حمایت مالی معاونت‌ های فرهنگی، اساسی‌ ترین مشکلی است که تمامی نشریات دانشجویی با آن دست و پنجه نرم می ‌کنند. از سویی کمیته‌ های ناظر بر نشریات در دانشگاه‌ ها، مقررات را به نحوی تفسیر و اجرا می‌ کنند که حقوق دانشجو به حداقلی ‌ترین حالت ممکن اجرا می ‌شود، اما دامنه ‌ی برخورد کمیته با نشریات بسیار وسیع است. حقوق دانشجوها در موارد متعدد در رسیدگی به پرونده‌ ی یک نشریه نقض می‌شود. به عنوان مثال، به توقیف بیش از ۱۰ نشریه در دانشگاه‌ های مختلف در شش ماهه‌ ی اخیر اشاره می ‌کنم و ما در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم، ۵ پرونده ‌ی نشریه را نقض کرده ‌ایم. همین مسئله به خوبی بی‌ قانونی مسئولان دانشگاه را نمایان می‌ کند. در کنار عملکرد ضعیف مدیران دانشگاهی، خود دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی دارای نواقصی است که زمینه‌ ی برخوردها را فراهم کرده است. در این بین اگر وزارت علوم نیز نظارت خود را بر کمیته های ناظر تقویت کند، قطعا می توانیم شاهد کاهش چنین مسائلی در حوزه نشریات باشیم.

** جنبش دانشجویی رو به خاموشی است
صفاری درباره حال جنبش دانشجویی گفت: اگر بخواهیم رو راست باشیم، جنبش دانشجویی حال مساعدی ندارد. ارزش‌ ها فراموش شده است. جنبش دانشجویی الگو و قهرمان خود که با ارزش ها زیست می کرده اند را در حال حاضر از دست داده است. ابتدا باید ارزش‌ها را شناخت، و سپس این الگوها را با این ارزش‌ها سنجید. ولی نباید نادیده گرفت که این ارزش‌ها، بدون افرادی که به آنها تحقق بخشند، استفاده‌ای نخواهند داشت.
پرهیزگار در این باره گفت: امروز در دانشگاه نمی شود از جنبش دانشجویی سراغ گرفت حداقل به معنای جنبشی که در دهه ۷۰ و اوایل ۸۰ بود و امروز برای فعالان دانشگاهی حس نوستالژیک دارد. امروزه به آن معنا جنبش دانشجوی نیست، چرا که در یک دهه اخیر چنان دانشگاه با مسائل خودش درگیر بوده و جریان تحول خواه دانشجویی با انواع محدودیت ها از سوی نهادهای امنیتی و سایرین روبرو شده اند، آنان نتوانستند دغدغه هایشان را با فراغ بال دنبال کنند تا مطالبات شان شکل جنبش پیدا کند، زیرا هر صدای منتقد و معترض با پتاسیل تبدیل به جنبش و جریان اساسی را خفه و خاموش کرده اند.
وی افزود: اگر امروز نمی شود از جنبش صحبت کرد اما می شود از مطالبات دانشجویی صحبت کرد، مطالباتی اساسی که به نظرم همه جریان تحول خواه دانشجویی بر روی دو مورد آن اتفاق نظر دارند؛ یکی کالاسازی آموزش است و دیگری نه به سیاست های امنیت سازی دانشگاه است.