کودکان کار، قربانیان خشونت و سوءاستفاده جنسی

تهران – جارپرس – به طور معمول هویت و شخصیت انسان در دوران کودکی – و تا زمان رسیدن به بلوغ – شکل می گیرد و سالهاست که طبق اصول علمی، ریشه مشکلات انسان ها را در کودکی آنها جستجو می کنند. خشونت علیه کودکان و هر نوع کودک آزاری را می توان بعنوان یکی از شدیدترین انواع خشونت ها قلمداد کرد که می تواند جراحاتی پایدار را پدید آورد.

کودکانی که در خیابان ها، محروم از سرپرست و محیط آموزشی مناسب و همراه با فشار ها و محدودیت های فراوان رشد می کنند جزو آسیب پذیرترین کودکان هستند؛ این کودکان – چه پسر و چه دختر – که این روزها در بسیاری از مناطق باید با سرما و فشارهای شدیدتر جسمی نیز مقابله کنند در معرض انواع آسیب ها و حتی آزارها و خشونت های جنسی قرار دارند و تا به اینجا هنوز نتوانسته ایم کار مهمی برای حل این مشکلات انجام دهیم.

هر چند آمار ثابت و دقیقی وجود ندارد اما جدیدترین آمارهای رسمی که توسط مراکز آمار ایران و نهادهای مسئول یا مرتبط مانند بهزیستی، شهرداری و شورای شهر و … اعلام شده است، وجود بین هفت تا بیست هزار کودک کار در تهران را تایید کرده اند. این در حالی است که ان جی او ها، جمعیت ها و مراکز غیردولتی فعال در زمینه کودکان کار از تعداد بالاتری خبر می دهند که البته متفاوت بودن فاکتورهای آماری، یکی از علل این اختلاف است.

خشونت علیه کودکان کار چگونه تعریف می شود؟

اما خشونت چیست؟ خشونت می تواند به شکل های ملموسی نظیر سیلی زدن یا وادار کردن کودک به انجام هر کاری همراه با زور و ارعاب و یا در شکل های دیگر و پنهانی نظیر: تحقیر، بی توجهی، گرسنگی دادن و… اعمال شود. باید توجه کرد که عوارض نوع دوم خشونت مانند برخورد مستقیم فیزیکی، قابل مشاهده نیست اما تاثیر مشابهی در روح و روان کودک دارد.

گاهی مشاهده می شود که برخی از مردم مانند بعضی رانندگان، مغازه داران و اهل کسب این کودکان را مزاحم کسب و کار و زندگی خود می بینند و با علم به اینکه آنان از پشتیبانی قانونی و حقوقی برخوردار نیستند به راحتی این کودکان را مورد توهین، تحقیر، خشونت فیزیکی و یا حتی تحقیر یا آزار جنسی قرار می دهند.

در موارد دیگر این کودکان توسط افرادی که به مشکلات و ناهنجاری های جنسی و روحی مبتلا هستند مورد سوءاستفاده و یا تجاوز قرار می گیرند و این در حالی است که راهی برای پیگرد آن وجود ندارد ، بخصوص که غالب این موارد گزارش و ثبت نمی شوند. حتی امکان دارد کودک بعلت عدم بلوغ یا عدم شناخت نسبت به ماهیت اتفاقی که تجربه کرده است و یا حتی برای حفظ جایگاهش در میان جمع کودکان همسن یا بزرگتر که در کنار او کار می کنند، و یا از ترس تنبیه…، از ابراز و بیان آن هم خودداری کند.

نکته قابل تامل و تاسف این است که تاخیر در افشای آزار و سوءاستفاده های جنسی در مورد کودکانی که در شرایط معمول تری قرار دارند نیز مساله ای طبیعی محسوب می شود.

وجوه آزار جنسی کودکان

در اینجا باید توجه داشت که وقتی گفته می شود “آزار جنسی” یا “سوءاستفاده جنسی”، لزوما به معنای تجاوز نمی باشد و می تواند به شیوه های مختلفی دیده شود. آزار جنسی به هر رفتار و عملی گفته می شود که با ماهیت غیر انسانی و همراه با ضربه زدن به جسم یا شخصیت قربانی و در شکل روابط و رفتارهای جنسی باشد. تحقیر و آزار جنسی ممکن است تنها به شکل کلامی باشد یا به هر شکل دیگر که تعریف و توضیح آنها طولانی و تخصصی می باشد. در هر صورت اثر هر نوع آزار جنسی در کودکان بسیار عمیق خواهد بود.

کودکان بی سرپرست و بدسرپرستی که در خیابانها کار می کنند، مجبور هستند که بسیار زودتر از دیگر همسن و سالان خود بزرگ شوند!

خشونت علیه کودکان کار تا حدی به یک امر عادی بدل شده است که شاهد موارد زیادی از برخورد نامناسب با آن ها در سطح شهر هستیم؛ بطوریکه بارها شاهد بودیم یک راننده، مغازه دار، رهگذر و حتی کارتن خواب یا دستفروشی بزرگسال بدلایل مختلف و به عنوان مثال بعد از سماجت این کودکان در فروش اجناسشان یا پاک کردن شیشه یک خودرو یا حتی بعلت نشستن در محلی نامناسب و مشاهده دعواهای کودکانه و سر و صدای بلند این کودکان، براحتی آن ها را مورد فحاشی های رکیک یا حتی ضرب و شتم قرار می دهد؛ و بعضا اتفاق می افتد که کودک بزرگتر یا کسی که سرپرست کودکان است و می خواهد آنها را به خانه یا محل استراحتشان ببرد ناگهان می گوید “یکی از دخترها نیست!”… به همین راحتی اتفاق می افتد.

همچنین شاهد مواردی هستیم که برادر که خود نیز مشغول کار و دستفروشی بوده سراسیمه دنبال خواهرش می گردد. بعد از چند ساعت و یا گاهی پس از چند روز دختر گمشده باز می گردد اما صحبتی از آنچه گذشته نمی کند. در موارد دیگر راننده سعی در سوار کردن دختربچه می کند اما پس از بلند شدن صدای جیغ و گریه دختربچه و حضور پسرهای بزرگتر، منصرف می شود و محل را ترک می کند. از طرف دیگر در موردهایی وحشتناک تر خانواده یا اطرافیان کودک، عمدا و به قصد درآمد بالاتر کودک را مورد سوءاستفاده قرار می دهند.

چه باید کرد؟

باید توجه داشت که صرف بیان اینگونه مشاهدات ناگوار نه دردی را دوا می کند و نه از تکرار اینگونه مسائل جلوگیری می کند. حل هر معضل اجتماعی نیاز به تصمیم و حمایت جمعی و اقدام دارد. این که چند درصد این کودکان ایرانی هستند و چند درصد مهاجر یا از اتباع غیرقانونی، تغییری در صورت مساله ایجاد نمی کند و نمی تواند هویت انسانی و حقوق این کودکان را زیر سوال ببرد. اینجاست که باید از مردم، مجموعه ها و نهاد های مسئول درخواست یاری نموده و توقع پاسخ مثبت داشته باشیم. اهدای پول نقد به یک کودک بدسرپرست، کمکی به زندگی او نمی کند و حتی می تواند شرایطش را بدتر کرده و باعث ترویج کار کودک شود.

ما می توانیم همه کودکان را برابر بدانیم و با رفتاری مناسب در کنار آنها باشیم. هر شهروندی که قصد کمک به این کودکان را داشته باشد می تواند از راه یک تحقیق مختصر یا جستجوی اینترنتی با سازمان ها و جمعیت های فعال در این زمینه و مراکز بهزیستی آشنا شود و بدون اینکه زمان زیادی صرف کند، وظیفه انسانی خود را انجام دهد و سهم مهمی در این حرکت جمعی داشته باشد.

در پایان باید خاطر نشان کرد که حرکات سمبلیک و سطحی که از سر ترحم و توسط برخی افراد و جمعیت ها انجام می شود نیز می تواند باعث تداوم این معضلات شود. باید با این مسئله بصورت ریشه ای مبارزه کرد که آموزش و فرهنگ سازی در این زمینه بسیار مثمر ثمر خواهد بود.

از سوی دیگر آموزش مسائل جنسی و اجتماعی به کودکانی که بیشتر در معرض فشار و آسیب قرار دارند می تواند مانع بسیاری از این اتفاقات ناگوار شود.

زمان زیادی برای نجات یک کودک خیابانی وجود ندارد؛ پس از آنکه خشونت خیابانها او را به جنون برساند یا به بیماری های سخت و پیشرفته روحی و جسمی دچار شود کار ما بسیار سخت و یا حتی غیرممکن می گردد. پس همین حالا شروع کنیم؛ وظیفه ما بسیار آسان خواهد بود.

سعید حسین زاده موحد