تکرار و تقلید؛ آفت سریال های طنز

به گزارش جارپرس به نقل از ایرنا، جذابیت مجموعه های طنز برای جذب مخاطب موجب شده شبکه های تلویزیونی همواره بدنبال تولید این نوع از سریال ها با محوریت تیپ های کمدی باشند که معمولا شماره قسمت های آن نیز در حد یک یا دو فصل نمی ماند و در صورت موفقیت بیشتر تولید و پخش می شوند.
ژانرهای مختلف کمدی از جمله «کمدی موقعیت»(سیت کام/sitcom) یا کمدی موقعیت با مجموعه ای مشخص از شخصیت ها از دل همین مجموعه سازی های پرشمار برآمده است.
اما داستان سریال های کمدی در تلویزیون ایران به صورت جدی در دهه ۷۰ با ورود عده ای از جوانان مستعد بازیگری آغاز شد. هر چند قبل از آن مجموعه هایی که از آیتم های طنز برای جذاب شدن مجموعه استفاده می کردند مانند برنامه «سیمای اقتصاد ما» یا تله تئاترهایی کمدی وجود داشت؛ جوانانی که در این برهه وارد تلویزیون شدند تعریف جدیدتری از کمدی ارائه کردند.
این نوع از کمدی اواسط دهه ۷۰ به اوج رسید و در دهه ۸۰ با رفتن تلویزیون به سمت ساخت مجموعه های طنز ۹۰ شبی با شخصیت های معین، شکل دیگری یافت.
روند ساخت مجموعه های کمدی از آثار آیتمی گرفته تا طنزهای ۹۰ شبی و حتی مجموعه های ترکیبی متشکل از آیتم و پلاتوی مجری موجب شد عده ای بازیگر، نویسنده و کارگردان طنز به تلویزیون و سینمای ایران معرفی شوند که متاسفانه تعداد آنها طی ۲۵ سال گذشته ثابت بوده و جوان ها با وجود استعدادهای فراوان کمتر توانسته اند وارد این گردونه شوند.
با آمدن محمد سرافراز به صدا وسیما در آبان ۹۳ ساخت بسیاری از مجموعه های تلویزیونی از سریال های الف ویژه گرفته تا طنزهای ۹۰ شبی و … متوقف شد. اما این روند بعد از رفتن او و بر صدر نشستن گروه جدید با افکاری نزدیک به عزت الله ضرغامی رییس اسبق این سازمان، بار دیگر اوج گرفت.
مرتضی میرباقری معاونت سیمای سازمان صدا وسیما حوالی شهریور ماه به خبرنگار ایرنا گفت: طنزهای هر شبه از زمستان و با پایان ماه صفر روی آنتن می رود، در ایام دهه فجر نیز سریال مناسبتی داریم.
این قول معاونت سیما با پخش سه سریال طنز «شهرک جیم» ساخته علی شب خیز، «لیسانسه ها» از سروش صحت و «همسایه ها» ساخته مهران غفوریان محقق شد و شب های طولانی زمستان را تلویزیون با پخش این سریال های طنز برای خانواده ها تدارک دیده است.
اما سوال این است که آیا سریال های طنز تلویزیون اواسط دهه ۹۰ نیز مانند دو دهه قبل موفق هستند؟
عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی در مورد ضرورت پخش سریال های طنز از تلویزیون معتقد است، مخاطب تلویزیون مردم عادی هستند و طبیعی است که جذب سریال های کمدی شوند. مردم بیشتر به اینگونه سریال ها نیاز دارند تا بحث های خیلی جدی.
طهماسب صلح جو با تاکید بر اینکه تلویزیون می تواند با پخش این سریال ها به ارتباط بیشتر خانواده ها کمک کند، افزود: در زمانه ای که رسانه ها فراوان هستند، اگر تلویزیون بتواند جذابیت ایجاد کند، قدم اصلی را برای تحقق اهداف خود برداشته است.
شهرام خرازی ها دیگر منتقد و نویسنده سینما در مورد سریال ها و مجموعه های طنز تلویزیون گفت: این سریال ها به همان شیوه گذشته تولید و پخش می شوند. تلاش هایی برای نوآوری صورت می گیرد اما بیشتر کپی برداری از نمونه های خارجی است و کمتر خلاقیتی در آن دیده می شود.
وی افزود: کمدین های خلاق کم داریم و قاعده همین است. افرادی که اکنون کمدی باارزش، قابل دفاع و مخاطب پسند بسازند که اندیشه ورز هم باشد و مخاطب را به فکر وادارد، معدود هستند.
صلح جو نیز گفت: به نظر می رسد این سریال ها به نوعی تکراری و کلیشه ای شده اند و به همین دلیل جذابیت قبل را برای مردم ندارند.
وی دلیل این امر را تکراری شدن تیپ های کمدی دانست و افزود: فقط موضوع و شکل داستانی تکراری نیست، بلکه نوع کمدی نیز تکراری شده است. نوآوری در هر دوره ای در کارهای کمدی تلویزیون و سینما ضروری است، اگر به تکرار برسد بیننده استقبال نمی کند.
خرازی ها نیز دلیل این امر را فقدان آموزش های لازم در دانشگاه ها بیان کرد و گفت: به دانشجویان رشته های مرتبط از جمله ادبیات نمایشی و فیلمنامه نویسی، مبحث کمدی به خوبی آموزش داده نمی شود. در آموزش های تئوری و عملی باید بیشتر کار و بصورت گرایش های تخصصی رشته ها و واحدهای دانشگاهی کمدی نویسی تدریس شود.
اما صلح جو مهمترین عنصر در کمدی را «تیپ» دانست و افزود: تیپ کمدی متشکل از نوع گفتار، بیان، صدا و لحن بازیگر است و تیپ های کمدی در تلویزیون ما تکراری شده اند.

** دشواری خنداندن مخاطب در روزهای تکثر رسانه
غیر از عوامل یادشده نباید از یاد برد که در عصر تکثر رسانه ها، از شبکه های ماهواره ای گرفته تا شبکه های مجازی و برنامه های مختلفی که برای شبکه های اینترنتی تولید می شوند دیگر نمی توان مخاطب را با همان سادگی دو دهه قبل خنداند.
از یک طرف دغدغه های فکری و ذهنی بیشتری دارد و از طرف دیگر وقت برای همراه شدن بینندگان با برنامه های تلویزیونی کمتر از قبل است.
غیر از اینها موضوع خط قرمزها آنهم در رسانه ای مانند تلویزیون به عنوان تنها رسانه دیداری و سراسری مطرح است.
چنانکه پیش از این بعضی از مجموعه های طنز مانند «در حاشیه» ساخته مهران مدیری با انتقادهای شدید از سوی صنوف مختلف روبرو شده اند.
خرازی ها در این مورد گفت: اینکه انتظار داشته باشیم هر تازه وارد و نوقلمی کمدی بنویسید انتظار درستی نیست؛ بارها شاهد بودیم در برخی سریال های کمدی مسائل حساس پیش کشیده شده است اما می شود با سعه صدر و دقت بیشتر افراد را گلچین و انتخاب کرد و این اتفاق به صورت کمرنگ افتاده است.

ایرنا